أصول الشاشي: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    بدون خلاصۀ ویرایش
    جز (جایگزینی متن - '= ' به '= ')
     
    (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۷: خط ۷:
    [[شاشی، نظام‌الدين]] (نویسنده)
    [[شاشی، نظام‌الدين]] (نویسنده)
    |زبان  
    |زبان  
    | زبان = عربي  
    | زبان =  عربی
    | کد کنگره =‏ن6الف6 / 155/5 BP  
    | کد کنگره =‏ن6الف6 / 155/5 BP  
    | موضوع =
    | موضوع =
    |ناشر  
    |ناشر  
    | ناشر =دار الکتاب العربي
    | ناشر =دار الکتاب العربي  
    | مکان نشر =لبنان - بيروت  
    | مکان نشر =لبنان - بيروت  
    | سال نشر =1402ق.   = 1982م.  
    | سال نشر =1402ق. = 1982م.  
     
    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE56806AUTOMATIONCODE
    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE56806AUTOMATIONCODE
    | چاپ =چاپ اول
    | چاپ =چاپ اول
    | شابک =
    | شابک =
    | تعداد جلد =1
    | تعداد جلد =1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =56806
    | کتابخوان همراه نور =
    | کتابخوان همراه نور =
    | کد پدیدآور =13832
    | کد پدیدآور =13832
    خط ۳۵: خط ۳۴:


    ==گزارش محتوا==
    ==گزارش محتوا==
    در مقدمه، ضمن ارائه شرح حال مختصری از مؤلف، به تعریف اصول فقه و توضیح روش تألیف متکلمین، احناف، متأخرین و متکلمین پرداخته شده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص5-‌11</ref>.
    در مقدمه، ضمن ارائه شرح حال مختصری از مؤلف، به تعریف اصول فقه و توضیح روش تألیف متکلمین، احناف، متأخرین و متکلمین پرداخته شده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=5&viewType=pdf ر.ک: مقدمه، ص5-‌11]</ref>.


    نویسنده در ابتدای کتاب، اصول و ریشه‌های فقه را قرآن، سنت پیامبر(ص)، اجماع امت و قیاس معرفی نموده و سپس، به توضیح هریک پرداخته است:
    نویسنده در ابتدای کتاب، اصول و ریشه‌های فقه را قرآن، سنت پیامبر(ص)، اجماع امت و قیاس معرفی نموده و سپس، به توضیح هریک پرداخته است:


    الف)- کتاب الله: در این بخش، ابتدا به موضوع خاص و عام و مباحث مربوط به آن، از جمله تقسیمات عام<ref>ر.ک: متن کتاب، ص20</ref> و عام مخصص<ref>ر.ک: همان، ص26</ref> پرداخته شده و سپس، مباحثی همچون مطلق و مقید<ref>ر.ک: همان، ص29</ref>، مشترک و مؤول<ref>ر.ک: همان، ص36</ref>، حقیقت و مجاز<ref>ر.ک: همان، ص42</ref>، صریح و کنایه<ref>ر.ک: همان، ص64</ref>، وجوب عمل به حکم ظاهر و نص<ref>ر.ک: همان، ص72</ref>، ترجیح مفسر بر نص<ref>ر.ک: همان، ص76</ref>، خفی و مشکل و مجمل و متشابه<ref>ر.ک: همان، ص80</ref> مطرح شده است.
    الف)- کتاب الله: در این بخش، ابتدا به موضوع خاص و عام و مباحث مربوط به آن، از جمله تقسیمات عام<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=20&viewType=pdf ر.ک: متن کتاب، ص20]</ref> و عام مخصص<ref>ر.ک: همان، ص26</ref> پرداخته شده و سپس، مباحثی همچون مطلق و مقید<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=29&viewType=pdf ر.ک: همان، ص29]</ref>، مشترک و مؤول<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=36&viewType=pdf ر.ک: همان، ص36]</ref>، حقیقت و مجاز<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=42&viewType=pdf ر.ک: همان، ص42]</ref>، صریح و کنایه<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=64&viewType=pdf ر.ک: همان، ص64]</ref>، وجوب عمل به حکم ظاهر و نص<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=72&viewType=pdf ر.ک: همان، ص72]</ref>، ترجیح مفسر بر نص<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=76&viewType=pdf ر.ک: همان، ص76]</ref>، خفی و مشکل و مجمل و متشابه<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=80&viewType=pdf ر.ک: همان، ص80]</ref> مطرح شده است.


    نویسنده در مبحث مجمل و متشابه، بحث مفصلی پیرامون مواضعی که حقایق الفاظ ترک می‌شود، مطرح کرده است<ref>ر.ک: همان، ص85</ref>.
    نویسنده در مبحث مجمل و متشابه، بحث مفصلی پیرامون مواضعی که حقایق الفاظ ترک می‌شود، مطرح کرده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=85&viewType=pdf ر.ک: همان، ص85]</ref>.
       
       
    دیگر مباحث این بخش، عبارتند از: امر و مباحث مربوط به آن از جمله موجب امر مطلق<ref>ر.ک: همان، ص120</ref> و مأموربه مطلق و مقید<ref>ر.ک: همان، ص131</ref>، نهی و مباحث آن مانند تقسیمات نهی<ref>ر.ک: همان، ص165</ref>، نهی از افعال حسی و شرعی<ref>ر.ک: همان، ص168</ref>، طرق شناخت مراد شارع از نصوص<ref>ر.ک: همان، ص175</ref>، تقریر معانی حروف<ref>ر.ک: همان، ص189</ref>.
    دیگر مباحث این بخش، عبارتند از: امر و مباحث مربوط به آن از جمله موجب امر مطلق<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=120&viewType=pdf ر.ک: همان، ص120]</ref> و مأموربه مطلق و مقید<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=131&viewType=pdf ر.ک: همان، ص131]</ref>، نهی و مباحث آن مانند تقسیمات نهی<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=165&viewType=pdf ر.ک: همان، ص165]</ref>، نهی از افعال حسی و شرعی<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=168&viewType=pdf ر.ک: همان، ص168]</ref>، طرق شناخت مراد شارع از نصوص<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=175&viewType=pdf ر.ک: همان، ص175]</ref>، تقریر معانی حروف<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=189&viewType=pdf ر.ک: همان، ص189]</ref>.


    ب)- سنت پیامبر(ص): نویسنده روایات پیامبر(ص) را در لزوم علم و عمل به آن، به‌منزله کتاب خدا دانسته<ref>ر.ک: همان، ص269</ref> و سپس به بررسی اقسام خبر، شامل خبر متواتر و مشهور<ref>ر.ک: همان، ص272</ref> و اقسام راوی پرداخته است. وی راویان را به دو دسته تقسیم کرده است: معروف به علم و اجتهاد مانند خلفای اربعه، عبدالله بن مسعود، عبدالله بن عباس، عبدالله بن عمر، زید بن ثابت، معاذ بن جبل و... سپس چنین سفارش کرده است: «اگر روایت ایشان از رسول‌الله(ص) نزد تو صحیح بود، عمل به آن روایت اولی از عمل به قیاس می‌باشد»<ref>ر.ک: همان، ص275</ref>.
    ب)- سنت پیامبر(ص): نویسنده روایات پیامبر(ص) را در لزوم علم و عمل به آن، به‌منزله کتاب خدا دانسته<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=269&viewType=pdf ر.ک: همان، ص269]</ref> و سپس به بررسی اقسام خبر، شامل خبر متواتر و مشهور<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=272&viewType=pdf ر.ک: همان، ص272]</ref> و اقسام راوی پرداخته است. وی راویان را به دو دسته تقسیم کرده است: معروف به علم و اجتهاد مانند خلفای اربعه، عبدالله بن مسعود، عبدالله بن عباس، عبدالله بن عمر، زید بن ثابت، معاذ بن جبل و... سپس چنین سفارش کرده است: «اگر روایت ایشان از رسول‌الله(ص) نزد تو صحیح بود، عمل به آن روایت اولی از عمل به قیاس می‌باشد»<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=275&viewType=pdf ر.ک: همان، ص275]</ref>.
       
       
    از دیگر مطالب این بخش، عبارت است از: شرط عمل به خبر واحد<ref>ر.ک: همان، ص280</ref>، ترک عمل به خبر واحد در صورت مخالفت با ظاهر<ref>ر.ک: همان، ص284</ref> و موارد حجیت خبر واحد<ref>ر.ک: همان، ص287</ref>.
    از دیگر مطالب این بخش، عبارت است از: شرط عمل به خبر واحد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=280&viewType=pdf ر.ک: همان، ص280]</ref>، ترک عمل به خبر واحد در صورت مخالفت با ظاهر<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=284&viewType=pdf ر.ک: همان، ص284]</ref> و موارد حجیت خبر واحد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=287&viewType=pdf ر.ک: همان، ص287]</ref>.


    ج)- اجماع: نویسنده اجماع امت پس از پیامبر(ص) را در فروعات حجت شرعی دانسته<ref>ر.ک: همان، ص287-‌288</ref> و آن را به چهار قسم: «اجماع تمامی صحابه به‌صورت نص»، «اجماع آنان به‌صورت نص بعضی و سکوت باقی از رد»، «اجماع امت پس از صحابه در مواردی که قول سلف یافت نشود» و «اجماع بر یکی از اقوال سلف» تقسیم کرده و به توضیح هریک پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص291</ref>.
    ج)- اجماع: نویسنده اجماع امت پس از پیامبر(ص) را در فروعات حجت شرعی دانسته<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=287&viewType=pdf ر.ک: همان، ص287-‌288]</ref> و آن را به چهار قسم: «اجماع تمامی صحابه به‌صورت نص»، «اجماع آنان به‌صورت نص بعضی و سکوت باقی از رد»، «اجماع امت پس از صحابه در مواردی که قول سلف یافت نشود» و «اجماع بر یکی از اقوال سلف» تقسیم کرده و به توضیح هریک پرداخته است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=291&viewType=pdf ر.ک: همان، ص291]</ref>.


    آنچه بر مجتهد واجب است<ref>ر.ک: همان، ص300</ref> و تعارض دو دلیل<ref>ر.ک: همان، ص304</ref>، از جمله مباحث این بخش از کتاب می‌باشد.
    آنچه بر مجتهد واجب است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=300&viewType=pdf ر.ک: همان، ص300]</ref> و تعارض دو دلیل<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=304&viewType=pdf ر.ک: همان، ص304]</ref>، از جمله مباحث این بخش از کتاب می‌باشد.


    د)- قیاس: نویسنده قیاس را در صورت فقدان موارد فوق، حجت شرعی دانسته و در ادامه، به توضیح چگونگی حجیت آن، پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص308</ref>. از جمله مباحث این بخش، می‌توان به اخبار حجیت قیاس<ref>ر.ک: همان، ص312</ref>، شروط پنج‌گانه قیاس (شامل مقابل نص نبودن آن، متضمن تغییر حکمی از احکام نص نبودن، منجر به حکمی نامعقول نشدن، تعلیل برای حکمی شرعی باشد نه برای امری لغوی و نصی بر فرع مورد نظر موجود نباشد)<ref>ر.ک: همان، ص314</ref>، تعریف قیاس شرعی<ref>ر.ک: همان، ص325</ref>، سؤالات مربوط به مبحث قیاس<ref>ر.ک: همان، ص341</ref>، فرق میان سبب و علت<ref>ر.ک: همان، ص356</ref>، تعلق احکام شرعی به اسباب آن<ref>ر.ک: همان، ص364</ref> و احتجاج بلادلیل<ref>ر.ک: همان، ص388</ref> اشاره کرد.
    د)- قیاس: نویسنده قیاس را در صورت فقدان موارد فوق، حجت شرعی دانسته و در ادامه، به توضیح چگونگی حجیت آن، پرداخته است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=308&viewType=pdf ر.ک: همان، ص308]</ref>. از جمله مباحث این بخش، می‌توان به اخبار حجیت قیاس<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=312&viewType=pdf ر.ک: همان، ص312]</ref>، شروط پنج‌گانه قیاس (شامل مقابل نص نبودن آن، متضمن تغییر حکمی از احکام نص نبودن، منجر به حکمی نامعقول نشدن، تعلیل برای حکمی شرعی باشد نه برای امری لغوی و نصی بر فرع مورد نظر موجود نباشد)<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=314&viewType=pdf ر.ک: همان، ص314]</ref>، تعریف قیاس شرعی<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=325&viewType=pdf ر.ک: همان، ص325]</ref>، سؤالات مربوط به مبحث قیاس<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=341&viewType=pdf ر.ک: همان، ص341]</ref>، فرق میان سبب و علت<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=356&viewType=pdf ر.ک: همان، ص356]</ref>، تعلق احکام شرعی به اسباب آن<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=364&viewType=pdf ر.ک: همان، ص364]</ref> و احتجاج بلادلیل<ref>[https://noorlib.ir/book/view/56806/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B4%D9%8A?pageNumber=388&viewType=pdf ر.ک: همان، ص388]</ref> اشاره کرد.


    ==وضعیت کتاب==
    ==وضعیت کتاب==
    خط ۶۷: خط ۶۶:
    {{وابسته‌ها}}
    {{وابسته‌ها}}


    [[نفائس الأصول في شرح المحصول]]
    [[أصول السرخسي]]
    [[شرح تنقيح الفصول في اختصار المحصول من الأصول]]
    [[اصول فقه مقارن]]
    [[التمهيد في أصول الفقه]]
    [[نهاية السول شرح منهاج الوصول في علم الأصول]]
    [[التبصرة في أصول الفقه]]
    [[اصول فقه نوین]]
    [[مصادر التشريع عند الإمامية و السنة]]
    [[مصادر اجتهاد از منظر فقیهان]]
    [[المنخول من تعليقات الأصول]]
    [[الكافية في الجدل]]
    [[درآمدی بر علم اصول، رجال و درایه]]
    [[المعالم في علم أصول الفقه]]
    [[الکاشف عن أصول الدلائل و فصول العلل]]
    [[تحفة المسؤول في شرح مختصر منتهی السول]]
    [[أصول الفقه المقارن فيما لانصّ فيه]]


    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:مقالات جدید]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده: فقه و اصول]]
    [[رده:اصول فقه (آثارکلی)]]
    [[رده:اصول فقه اهل سنت]]
    [[رده:اسفند(1400)]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۲۱:۵۳

    أصول الشاشي
    أصول الشاشي
    پدیدآورانکنکوهی، محمد فيض‌الحسن (نویسنده) شاشی، نظام‌الدين (نویسنده)
    عنوان‌های دیگرعمدة الحواشي
    ناشردار الکتاب العربي
    مکان نشرلبنان - بيروت
    سال نشر1402ق. = 1982م.
    چاپچاپ اول
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏ن6الف6 / 155/5 BP
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    أصول الشاشي، اثر نظام‌الدین ابوعلی شاشی، کتابی است پیرامون برخی از مباحث علم اصول که به‌همراه با شرح «عمدة الحواشي» اثر محمد فیض حسن کنکوهی، به چاپ رسیده است.

    سخن بزرگان درباره کتاب

    لکنوی کتاب حاضر را از جمله کتب مشهور متداول در بلاد هند و اطراف آن دانسته و درباره آن، چنین گفته است: «وأما المختصر في علم الأصول المعروف بأصول الشاشي المتداول في زماننا - أي ما يزيد علی مائة عام -».

    ساختار

    کتاب با مقدمه مختصری از شیخ خلیل میس، مدیر ازهر لبنان آغاز و مطالب بدون تبویب و فصل‌بندی خاصی، در قالب چندین بحث، عرضه شده است.

    گزارش محتوا

    در مقدمه، ضمن ارائه شرح حال مختصری از مؤلف، به تعریف اصول فقه و توضیح روش تألیف متکلمین، احناف، متأخرین و متکلمین پرداخته شده است[۱].

    نویسنده در ابتدای کتاب، اصول و ریشه‌های فقه را قرآن، سنت پیامبر(ص)، اجماع امت و قیاس معرفی نموده و سپس، به توضیح هریک پرداخته است:

    الف)- کتاب الله: در این بخش، ابتدا به موضوع خاص و عام و مباحث مربوط به آن، از جمله تقسیمات عام[۲] و عام مخصص[۳] پرداخته شده و سپس، مباحثی همچون مطلق و مقید[۴]، مشترک و مؤول[۵]، حقیقت و مجاز[۶]، صریح و کنایه[۷]، وجوب عمل به حکم ظاهر و نص[۸]، ترجیح مفسر بر نص[۹]، خفی و مشکل و مجمل و متشابه[۱۰] مطرح شده است.

    نویسنده در مبحث مجمل و متشابه، بحث مفصلی پیرامون مواضعی که حقایق الفاظ ترک می‌شود، مطرح کرده است[۱۱].

    دیگر مباحث این بخش، عبارتند از: امر و مباحث مربوط به آن از جمله موجب امر مطلق[۱۲] و مأموربه مطلق و مقید[۱۳]، نهی و مباحث آن مانند تقسیمات نهی[۱۴]، نهی از افعال حسی و شرعی[۱۵]، طرق شناخت مراد شارع از نصوص[۱۶]، تقریر معانی حروف[۱۷].

    ب)- سنت پیامبر(ص): نویسنده روایات پیامبر(ص) را در لزوم علم و عمل به آن، به‌منزله کتاب خدا دانسته[۱۸] و سپس به بررسی اقسام خبر، شامل خبر متواتر و مشهور[۱۹] و اقسام راوی پرداخته است. وی راویان را به دو دسته تقسیم کرده است: معروف به علم و اجتهاد مانند خلفای اربعه، عبدالله بن مسعود، عبدالله بن عباس، عبدالله بن عمر، زید بن ثابت، معاذ بن جبل و... سپس چنین سفارش کرده است: «اگر روایت ایشان از رسول‌الله(ص) نزد تو صحیح بود، عمل به آن روایت اولی از عمل به قیاس می‌باشد»[۲۰].

    از دیگر مطالب این بخش، عبارت است از: شرط عمل به خبر واحد[۲۱]، ترک عمل به خبر واحد در صورت مخالفت با ظاهر[۲۲] و موارد حجیت خبر واحد[۲۳].

    ج)- اجماع: نویسنده اجماع امت پس از پیامبر(ص) را در فروعات حجت شرعی دانسته[۲۴] و آن را به چهار قسم: «اجماع تمامی صحابه به‌صورت نص»، «اجماع آنان به‌صورت نص بعضی و سکوت باقی از رد»، «اجماع امت پس از صحابه در مواردی که قول سلف یافت نشود» و «اجماع بر یکی از اقوال سلف» تقسیم کرده و به توضیح هریک پرداخته است[۲۵].

    آنچه بر مجتهد واجب است[۲۶] و تعارض دو دلیل[۲۷]، از جمله مباحث این بخش از کتاب می‌باشد.

    د)- قیاس: نویسنده قیاس را در صورت فقدان موارد فوق، حجت شرعی دانسته و در ادامه، به توضیح چگونگی حجیت آن، پرداخته است[۲۸]. از جمله مباحث این بخش، می‌توان به اخبار حجیت قیاس[۲۹]، شروط پنج‌گانه قیاس (شامل مقابل نص نبودن آن، متضمن تغییر حکمی از احکام نص نبودن، منجر به حکمی نامعقول نشدن، تعلیل برای حکمی شرعی باشد نه برای امری لغوی و نصی بر فرع مورد نظر موجود نباشد)[۳۰]، تعریف قیاس شرعی[۳۱]، سؤالات مربوط به مبحث قیاس[۳۲]، فرق میان سبب و علت[۳۳]، تعلق احکام شرعی به اسباب آن[۳۴] و احتجاج بلادلیل[۳۵] اشاره کرد.

    وضعیت کتاب

    کتاب، فاقد هرگونه فهرست بوده و توضیحات و حواشی محمد فیض حسن کنکوهی، تحت عنوان «عمدة الحواشي»، در پاورقی آمده که در آن، به‌صورت «قوله...» به توضیح و شرح مطالب کتاب، پرداخته شده است.

    پانویس

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.

    وابسته‌ها