نمایش مبدأ برای أسرار الآيات به انضمام تعليقات حكيم مولی علی نوری

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR13886J1.jpg
| عنوان =أسرار الآیات
| عنوان‌های دیگر =تعلیقات حکیم مولی علی نوری
| پدیدآوران =  
[[موسوی، سید محمد]] (محقق)

[[نوری، علی بن جمشید]] (حاشيه نویس)

[[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم]] (نویسنده)
| زبان =فارسی
| کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏217‎‏ ‎‏/‎‏ص‎‏4‎‏الف‎‏5‎‏ ‎‏1385
| موضوع =
خدا شناسی - جنبه‌های قرآنی

کلام شیعه امامیه - متون قدیمی تا قرن 14
| ناشر =  
حکمت
| مکان نشر =تهران - ایران
| سال نشر =  1385 ش 
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE13886AUTOMATIONCODE
| چاپ =1
| شابک =964-8113-16-2
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =13886
| کتابخوان همراه نور =13886
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}
{{کاربردهای دیگر|أسرار الآيات (ابهام زدایی)}}

'''أسرار الآيات و أنوار البيّنات'''. مؤلف آن [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|محمد بن ابراهیم شيرازى]] معروف به [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدر المتألهين]] متوفاى سال 1050 ق و يا 1045 ه‍ ق.

موضوع مورد بحث در این کتاب عبارت است از الهيات به معناى اخص شامل بخش‌هاى واجب و صفات و افعال او و نبوّت و معاد.

==انگیزۀ تأليف==


مؤلف در ضمن بيان آيۀ «فلمّا أنبئهم بأسمائهم....» مى‌گوید ضمیر «هم» در اسمائهم به اسماء الهى برمى‌گردد و اسماء عبارتند از جواهر عقلى نورانى و مثل كلى الهى كه آنها مظاهر اولىّ اسماءاند همان گونه كه انواع مادى مظاهر ثانوى اسماء و مظاهر آنها هستند بنابراین این آيه به رأى و نظر اساطين حكمت كه مى‌گویند هر نوعى، جوهرى عقلى و مثالى كلى دارد اشاره مى‌كند.

سپس مى‌گوید غرض ما در این کتاب چيزى جز این نيست كه به اسرارى از آيات قرآنى اشاره كنيم «ليس غرضنا في هذا الکتاب إلا إشارة إجمالية إلى أسرار بعض آيات القرآن» ص42.

بنابراین مؤلف در این کتاب در پى این هدف است كه روشن كند مطالب حق حكمى بازگو كنندۀ نكات موجود در آيات قرآنى است و لذا هر مدعایى را كه مطرح مى‌كند پس از اشارۀ اجمالى به استدلال برهانى آن به بيان قرآنى مى‌پردازد و با آيات زيادى آن را اثبات و تأييد مى‌كند.

==تاريخ تأليف==


تاريخ دقيق تأليف کتاب معلوم نيست اما به ظن غالب مى‌توان حدس زد این کتاب حدودا هم زمان با تأليف «شرح اصول كافى» يعنى سال 1044 ق تأليف شده است، زيرا در صفحۀ 205 بعد از آوردن حديثى مى‌گوید در این حديث به بخشى از اصول علم النفس اشاره رفته است سپس بحث مفصل در این موضوع را به کتاب‌هاى ديگرش ارجاع مى‌دهد و مى‌گوید:

«من أراد الاطلاع فليطالع کتابنا الكبير المسمى بالأسفار الأربعة و المجلد الأول من تفسيرنا الكبير المسمى ذلك المجلد المفتتح بمفاتيح الغيب و غيرهما من المطولات و المتوسطات».

از این عبارت مى‌توان مدعاى فوق را حدس زد زيرا بعد از نام بردن از اسفار و تفسير كه از جمله کتاب‌هاى طولانى [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدر المتألهين]] مى‌باشند كلمۀ «و غيرهما من المطولات» را ذكر مى‌كند و چون کتاب‌هاى مطولۀ [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدر المتألهين]] عبارتند از «اسفار» و «تفسير» و «شرح اصول كافى» و در این عبارت از اسفار و تفسيرش به اسم نام مى‌برد بنابراین بايد گفت مراد او از غيرهما من المطولات، شرح اصول كافى است.

بنابراین بايد نتيجه گرفت [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدر المتألهين]] «أسرار الآيات» را هم‌زمان با «شرح اصول كافى» در دست تأليف داشته است و چون او در آخر کتاب «فضل علم» جلد دوم شرح اصول كافى، ص386 تاريخ تأليف و اتمام این بخش را سال 1044 ق ثبت كرده است پس بايد گفت «أسرار الآيات» در حدود همین سال تأليف شده است.

==ترتيب مطالب==


کتاب «أسرار الآيات» شامل یک مقدمه و سه طرف و هر طرف شامل چند مشهد و هر مشهد شامل چند قاعده و نيز امور متفرقۀ ديگر است.

مقدمه: شامل چند قاعده است كه اهم مطالب آن عبارتند از:

- تشویق به تعلم حكمت حقه و بيان عواقب جهل به آن.

- جهل مركب بودن كفر.

- تلازم كفر و محبت دنيا.

- عنوان‌هاى قرآن.

- فرق كلام اللّه و کتاب اللّه.

- فرق قرآن و ساير كتب آسمانى.

- بخش‌هاى اصلى و فرعى قرآن.

طرف اول: شامل سه مشهد است.

مشهد اول، اهم مطالب آن عبارتند از:

- اثبات واجب با برهان صديقين.

- بيان حقيقت ايمان و آثار و اقسام آن.

- اثبات توحيد ذاتى و ربوبى و وجودى.

مشهد دوم، اهم مطالب آن عبارتند از:

- صفات و اسماء واجب.

- توحيد صفاتى.

- حقيقت اسماء.

- اسم اعظم.

- علم واجب و مراتب آن.

- قدرت واجب و سعۀ وجود او.

- كلام واجب.

- حروف مقطعه.

- صقع الهى.

- کیفیت تنزل قضاء.

مشهد سوم، اهم مطالب آن عبارتند از:

- دوام جود واجب.

- كلمات تامه.

- انحاء چهارگانۀ فاعليت واجب.

- عالم امر.

- غايت بودن واجب.

طرف دوم: شامل چهار مشهد است.

مشهد اول، مطلب عمدۀ آن عبارتست از اثبات حدوث زمانى تجددى.

مشهد دوم، عمدۀ مطالب آن عبارتند از:

- رجوع عالم به خدا.

- عالم خلق و امر.

- خليفة اللهى انسان.

- مظهريت حقيقت محمديه برای اسم اعظم.

- حقيقت دنيا و آخرت.

- لوح و قلم.

- عرش و كرسى.

مشهد سوم، عمدۀ مطالب آن عبارتند از:

- ايجاد مركبات.

- نبات و حيوان و انسان.

- تعدد حقيقت انسان در غايت سيرش.

- بقاء روح بعد از موت.

- تناسخ حق و باطل.

مشهد چهارم، عمدۀ مطالب آن عبارتند از:

- نبوت و احكامش.

- وساطت انبياء بين انسان و ملك.

- هدايت عمومى خداوند.

- دوام مرگ.

- تفسير آيۀ إنّا عرضنا الأمانة....

طرف سوم: در علم معاد است و شامل دوازده مشهد.

مشهد اول، در قوس نزول و صعود در حركت انسان و مراحل آن دو.

مشهد دوم، در معنى ساعت، سرّ قيامت و زمان و مكانش، سبب اعراض از سلوك راه آخرت و نتايج آن.

مشهد سوم، در قبر و عذاب و ثوابش.

مشهد چهارم، در بعث و حشر، تجسم ملكات.

مشهد پنجم، در صراط.

مشهد ششم، در نفخ صور.

مشهد هفتم، در صحيفۀ اعمال و تجسم اعمال.

مشهد هشتم، میزان و حساب.

مشهد نهم، در جنت و نار و ابواب آنها.

مشهد دهم، در زبانيه و تعدادش.

مشهد يازدهم، در درجات جنت و دركات نار.

مشهد دوازدهم، در درخت طوبى و زقوم و تجدد احوال بر اهل بهشت و جهنم.

==روش مؤلف==


چون مؤلف در این کتاب در پى این هدف است كه روشن كند كه مطالب حق حكمى بازگو كنندۀ نكات موجود در آيات قرآنى است، به همینخاطر شيوۀ بحث او در این کتاب بدين گونه است كه معمولا در هر بحثى ابتدا مدعایى را با دليل فلسفى آن طرح مى‌كند سپس همان مدعا را از طرق آيات قرآن اثبات مى‌كند و در جوانب آن بحث و گفتگو مى‌نمايد.

نكتۀ قابل توجهى كه در اينجا مى‌توان گفت این است كه مؤلف هم در تفسيرش و هم در این کتاب كه چكيده‌اى است از بحث‌هاى تفسيريش نسبت به مباحث این دو کتاب تصريح به كشف و شهود دارد.

در صفحۀ 181 این کتاب بعد از این كه حديثى را در مورد عذاب قبر نقل مى‌كند مى‌گوید: «إنّي و الحمد للّه أعلم بعين اليقين أنّ هذا الحديث و نظائره الواردة من طريق الکتاب و السنة في أحوال القيامة و أهوالها حق و صدق فآمنت بها إيمانا عيانا مقرونا بالكشف و الشهود و بصرت بما لم يبصروا و جئتك من سبأ بنبأ يقين».

و نيز در مقدمۀ سورۀ واقعه مى‌گوید: «من در گذشته به بحث و تكرار آن اشتغال زياد داشتم و شديدا به كتب حكماى اهل نظر مراجعه مى‌كردم تا جايى كه خيال مى‌كردم چيزى مى‌دانم.

اما آنگاه كه قدرى بصيرتم باز شد و در خود نگريستم ديدم گرچه چيزى را از احوال مبدأ و معاد مى‌دانم اما با این حال از علم حقايق، خود را خالى ديدم پس يقين كردم كه چنين علمى جز به تصفيۀ دل و تهذيب آن و عزلت از مردم و سلوك در سيرۀ صالحين قابل ادراك نيست.

سپس آنگاه كه احساس عجز كردم و يقين به نادانيم نمودم نفسم شعله‌ور شد فأفاض عليّ من بحر الجود شيئا من أسرار الوجود و أفادني بعضا من أسرار الأيات و شواهد البينات و كشف النقاب عن وجوه البيّنات فرأيتها بحمد اللّه كطبقات الجنان مفتحة الأبواب فيها وجوه من الحور العين ينادون أصحاب الكشف و اليقين، سلام علیکم طبتم فادخلوها خالدين». تلخيص، ص10 و 11، ج 7 تفسير

==چاپ==


کتاب «أسرار الآيات» در سال 1360‌ش توسط انجمن اسلامى حكمت و فلسفۀ ایران در تهران با مقدمه و تصحيح آقاى [[خواجوی، محمد|محمد خواجوى]] چاپ شده است، این چاپ شامل فهرست موضوعات و نيز فهرست آيات موجود در کتاب نيز هست.



==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}

[[دروس في التوحيد]]

[[تهليليه (شرح لا إله إلّا الله)]]

[[التوحيد، بحوث في مراتبه و معطياته]]

[[رساله فارسی إنه الحق]]

[[التوحيد(ماتريدي)]]

[[حکمت الهی عام و خاص]]

[[دلائل التوحيد]]

[[أسرار الآيات (ترجمه بانو علویه همایونی)]]

[[جامع الافكار و ناقد الانظار]]

[[التمهيد لقواعد التوحيد]]

[[الأربعين في دلائل التوحيد]]

[[رسالة التوحيد]]

[[المسامرة شرح المسایرة]]

[[كتاب التوحيد]]

[[التوحيد، بحوث في مراتبه و معطياته]]

[[شرح القصيدة النونية]]

[[رسالة الطبيب البهبهاني]]

[[تنبیهات حول المبدأ و المعاد]]

[[رسالة في الذب عن أبي‌الحسن الأشعري]]

[[توحید المفضل]]

[[راه نجات در دعای سمات]]

[[شرح القصيدة النونية]]

[[توحيد مفضل]]

[[دلائل التوحيد]]

[[هداية الأمة إلی معارف الأئمة]]

[[توحید مفضل و اخلاق]]

[[در آمدی بر سیر و سلوک]]

[[عجائب القرآن]]

[[أسرار الآيات (تحقیق خواجوی)]]

[[شرح العقيدة الكبری]]

[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
[[رده:کلام و عقاید]]
[[رده:مباحث خاص کلامی]]
[[رده:الهیات (توحید)]]