أخبار الأذکياء
اخبار الاذکیاء تألیف ابوالفرج عبدالرحمن بن علی بن جوزی (597-508ق)، مشتمل بر مجموعه ارزشمندی از سخنان حکیمانه و جالب اقشار مختلف مردم از انبیا و علما و دانشمندان گرفته تا مردم عادی است که در ابواب مختلف دسته‌بندی‌شده است. تحقیق کتاب توسط دانی بن منیر آل زهوی انجام‌شده است.
| أخبار الأذکياء | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی (نويسنده) آل زهوی، دانی بن منیر (مصحح) |
| ناشر | المکتبة العصرية |
| مکان نشر | لبنان - بیروت ** لبنان - صیدا |
| سال نشر | 1432ق - 2011م |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| موضوع | احادیث اهل سنت - قرن 6ق. - ادبیات عربی - لطیفه، هجو و طنز |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /الف4 4092 PJA |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
کتاب مشتمل بر مقدمه نویسنده و 33 باب است. محقق اثر عبارات کتاب را در 682 شماره دسته‌بندی کرده است.
ابن جوزی در مقدمه می‌نویسد: اما بعد، والاترین موهبات، موهبت عقل است؛ چراکه وسیله تحصیل معرفت الهی است و به‌وسیله آن مصالح تنظیم، عواقب لحاظ، غوامض فهم و فضائل جمع می‌شود. و چون عقلا در موهبت عقل متفاوت و در تحصیل تجارب و علم مختلف هستند، دوست داشتم که کتابی در اخبار اذکیا که فراست ایشان قوی و ذکاوت آن‌ها به جهت قوه جوهری عقولشان روشن است، گرد آورم. در این کار سه هدف داشتم: اول شناخت توان اذکیا با ذکر احوالاتشان؛ دوم بارورکردن عقول شنوندگان -اگر استعدادی برای نیل به آن مرتبه داشته باشند- چراکه دیدن عقلا و هم‌نشینی با ایشان برای خردمندان مفید است، پس شنیدن اخبار آن‌ها نیز همانند دیدن ایشان است و سوم ادب شدن خودبزرگ‌بین، هنگامی‌که اخبار کسی که پیروی از او برایش سخت است را می‌شنود.[۱]
ابن جوزی در ابواب اولیه کتاب از فضیلت و ماهیت عقل و معنای ذهن و ذکاوت سخن گفته است. از دیدگاه او نشانه‌های ذکاوت بر دو قسم است: حکما، از جهت صورت، اخلاق معتدل و بنیه متناسب و از جهت معنا و افعال سکوت و سکون و مانند آن را دلیل بر ذکاوت می‌دانند.[۲]
او از گفته‌های هوشمندانه انبیاء و امت‌های گذشته نقل کرده و عباراتی را ذکر کرده که حکایت از ذکاوت پیامبر اسلام(ص) و خلفا و همچنین سلاطین و امراء و قضات و فقها و عباد و زهاد دارد. همچنین در بابی از کتاب ضرب‌المثل‌های عربی و حکمت‌هایی که از زبان حیوانات نقل‌شده گردآمده است.[۳] و در باب دیگر حکایت‌هایی که از زیرکی کودکان اشاره دارد مطرح‌شده است.[۴]
اذکیا همیشه در بین دانشمندان و نخبگان نبوده‌اند بلکه گاه سخنان عوام و مردم عادی حکایت از زیرکی ایشان دارد؛ به‌عنوان‌مثال در شماره 394 چنین آمده است: ادیبی به دوستش گفت: به خداوند سوگند که تو بوستان دنیا هستی و دوستش به او گفت: تو نیز نهری هستی که آن بوستان از آن سیراب می‌شود.[۵]
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.