أحسن الحديث في أحكام الوصايا و المواريث
أحسن الحديث في أحكام الوصايا و المواريث اثر آیتالله شيخ احمد بن على الكاشف الغطاء، درباره دو فرع فقهى مهم (ارث و وصايا) تدوین و با قلم شيوا و روان نگارش يافته است.
احسن الحدیث فی احکام الوصایا و المواریث | |
---|---|
پدیدآوران | کاشفالغطاء، احمد (نویسنده) |
ناشر | مؤسسه کاشف الغطاء العامة |
مکان نشر | نجف اشرف - عراق |
سال نشر | 1341 ق |
چاپ | 1 |
زبان | عربی |
تعداد جلد | 1 |
نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگيزه تأليف
طبق آنچه كه در مقدمه کتاب آمده است، مؤلف، کتاب را در جواب مخاطبى كه درباره ارث، سؤال داشته، نگاشته است.
ساختار
روش کتاب، استدلالى است و در آن از منابع عقلى و نقلى بهره گرفته شده كه در قالب یک مقدمه، پنج مقصد، و چندين مسئله و یک افزوده (خاتمه) تدوین شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه، ضمن عنوان فايده، به مقدمات لازم برای بحث و فحص اساسى از مسئله ارث نظير: ما ترك میت چه حق باشد و چه مال (در صورتى كه مشروط نباشد) به وارث مىرسد، بايد خمس و زكات و ديههاى میت از تركه پيش از تقسيم و واگذارى به وارثين آن پرداخت گردد و موجبات ارث و موانع سه گانه آن (بنده بودن، كفر و قتل عمد) مىپردازد.
در مقصد اول، مرتبه اول از وراث نسبى (پدر، مادر و فرزندان) بررسى شده است. اگر از وارث میت فقط یک نفر از دسته اول باشد خواه پدر باشد و خواه مادر، يا یک پسر و یک دختر، همه ارث به او مىرسد. فرزندان مانع ارث آبا نمىشوند و آبا مانع ارث فرزندان نمىگردند.
در ادامه به سهام ششگان و كسانى كه این سهام به آنها تعلق مىگيرد و نيز مسئله بحث انگيز عول و تعصيب، پرداخته شده است.
مقصد دوم عهدهدار تبيين میراث مرتبه دوم (پدر بزرگ، مادر بزرگ، خواهران و برادران) است و اينكه با وجود یکى از وراث طبقه اول، طبقه دوم از ارث محروم مىگردند.
درباره اقسام كلاله و احكام هر یک؛ اقسام، احكام و اجتماع پدربزرگها و مادربزرگها در مسئله ارث، و اينكه اگر برادر و خواهر نباشند، فرزندان آنها وارث عمو يا خاله خواهند بود و نيز بررسى فروض و طبقه دوم.
مقصد سوم عهدهدار تبيين فروض، شقوق و احكام میراث طبقه سوم وراث (عمو، عمه، دايى و خاله) است.
در صورت فرض نبود افراد طبقه اول و دوم، اگر یک عمه يا عمو يا دايى و خاله داشته باشد و بقيه نباشد همه ارث به او مىرسد. و اينكه اگر عموها و عمهها و خالهها نباشند، ارث به اولاد آنها خواهد رسيد و....
مقصد چهارم، مسايل، فروض، شقوق و احكام میراث شوهر از همسر خود بررسى شده است.
اگر زن دايمى، بمیرد و فرزند نداشته باشد، نصف همه مال او را شوهر و بقيه را ديگر وارثان مىبرند و اگر از آن شوهر و يا شوهر سابق خود فرزند داشته باشد، یک چهارم آن را شوهر و بقيه را ديگر وارثان مىبرند.
اگر زن بمیرد و جز شوهر هيچ وارثى نداشته باشد، همه مال او به شوهر مىرسد.
در مقصد پنجم، ولا و اقسام آن بررسى شده است. در ابتداى کتاب، مؤلف این نكته را يادآور شده كه اسباب و موجبات ارث سه چيز است: خویشاوندى نسبى، خویشاوندى سببى و ولا.
كسى كه بر ديگرى یک نحوه ولايت دارد در صورت نبود خویشاوندان نسبى از او ارث مىبرد.
ولا سه نوع است:
- ولاء عتق؛ كه به واسطه آن مولى از بنده خود كه او را آزاد كرده است ارث مىبرد به شرط آن كه بنده، خویشاوند نسبى نداشته باشد.
- ولاء ضمان جريره يعنى اينكه انسان با كسى قرار مىگذارد كه در زندگى كمك و عهدهدار پرداخت ديههايى كه بر عهده او مىآيد باشد و در عوض از او ارث ببرد.
- امامت: كه به واسطه آن امام مسلمین از كسى كه هيچ وارث ندارد ارث مىبرد.
خاتمه کتاب به مسايلى از ارث و وصايا اختصاص يافته است.
در ابتدا به یک سرى مسائل متفرقه ارث از قبيل: اگر كسى از دو راه با میت خویشاوندى داشته باشد از هر دو راه از او ارث مىبرد؛ بنا بر این اگر زن و شوهر با یکديگر خویشاوندى داشته باشند علاوه بر ارث زن و شوهرى، از جهت خویشاوندى نيز ارث مىبرند. ارث ديه جنين و وارث آن، مسائل دو جنسيتىها و ارث آنها.
و در پایان مسائل مختصرى درباره وصيت میت گفته شده است از قبيل اينكه وصيت به مقدار یک سوم دارایى میت صحيح است و نسبت به زايد بر آن وقتى درست است كه وارثان میت آن را اجازه داده باشند. از مال میت ابتدا كفن او و بعد بدهىهاى او- خواه مردمیباشد يا مانند زكات و خمس الهى باشد برداشته مىشود و بعد از یک سوم باقى مانده وصيتهاى او انجام مىشود و سپس دو سوم باقى مانده به وارثان مىرسد و....