۱۳٬۶۱۵
ویرایش
أثر التشيع على الروايات التاريخية في القرن الأول الهجري (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۸ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۳۰
، ۲۸ ژانویهٔ ۲۰۲۳جایگزینی متن - '↵↵' به ' '
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - '↵↵' به ' ') |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[ولی، عبدالعزيز محمد نور]] (نویسنده) | [[ولی، عبدالعزيز محمد نور]] (نویسنده) | ||
| زبان =عربی | | زبان =عربی | ||
| کد کنگره = | | کد کنگره = | ||
| موضوع = | | موضوع = | ||
| ناشر = | | ناشر = | ||
دار الخضيري | دار الخضيري | ||
| مکان نشر =عربستان - مدينه منوره | | مکان نشر =عربستان - مدينه منوره | ||
| سال نشر =مجلد1: 1996م , 1417ق , | | سال نشر =مجلد1: 1996م , 1417ق , | ||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE40286AUTOMATIONCODE | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE40286AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۱: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''أثر التشيع على الروايات التاريخية في القرن الأول الهجری'''، رساله دکترای [[ولی، عبدالعزيز محمد نور|عبدالعزیز محمد نورولی]] در سال 1415ق، در دانشگاه مدینه است که در سال 1417ق، به‌صورت کتاب منتشر شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/27045/1/101 غفوری، محمد، ص101]</ref>. | '''أثر التشيع على الروايات التاريخية في القرن الأول الهجری'''، رساله دکترای [[ولی، عبدالعزيز محمد نور|عبدالعزیز محمد نورولی]] در سال 1415ق، در دانشگاه مدینه است که در سال 1417ق، به‌صورت کتاب منتشر شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/27045/1/101 غفوری، محمد، ص101]</ref>. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب، شامل مقدمه، پیشگفتار، پنج باب، خاتمه و در پایان، شش‌گونه فهرست است. | کتاب، شامل مقدمه، پیشگفتار، پنج باب، خاتمه و در پایان، شش‌گونه فهرست است. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
مقدمه نویسنده، هفت نکته را در بر می‌گیرد که توضیحاتی کلی درباره محتوای کتاب است. | مقدمه نویسنده، هفت نکته را در بر می‌گیرد که توضیحاتی کلی درباره محتوای کتاب است. | ||
نویسنده در مقدمه کتاب، روش تحقیق و شیوه‌کار خود را چنین بیان کرده است: | نویسنده در مقدمه کتاب، روش تحقیق و شیوه‌کار خود را چنین بیان کرده است: | ||
# بررسی و نقد راویان و اخباریان شیعی؛ | # بررسی و نقد راویان و اخباریان شیعی؛ | ||
#:ایشان، ابتدا راوی‌ها و اخباری‌های شیعه را در دو بخش جداگانه به‌اختصار معرفی و به نسب، محل سکونت و وفات آنان اشاره می‌کند. پس از آن، آثار تاریخی هریک و اقوال علما و رجالیان را درباره تشیع و توثیق آنان آورده است. سپس برخی از روایاتی را که موافق عقاید آنان است، بیان و با استناد به همین روایات، جایگاه افراد را در طبقه‌بندی‌اش مشخص می‌کند. اگر آنان به غلط به تشیع متهم شده‌اند، یا تشیعشان اندک و بدون غلو بوده است، در باب متهمان به تشیع قرار گرفته‌اند و اگر از غلات شیعه بوده‌اند، در باب مربوط به غلات آورده شده‌اند. سپس از برخی مصادر تاریخی، که در نظر وی مهم بوده‌اند یا ترجیح داشته‌اند، روایاتی را به‌عنوان شاهد و دلیل آورده است. | #:ایشان، ابتدا راوی‌ها و اخباری‌های شیعه را در دو بخش جداگانه به‌اختصار معرفی و به نسب، محل سکونت و وفات آنان اشاره می‌کند. پس از آن، آثار تاریخی هریک و اقوال علما و رجالیان را درباره تشیع و توثیق آنان آورده است. سپس برخی از روایاتی را که موافق عقاید آنان است، بیان و با استناد به همین روایات، جایگاه افراد را در طبقه‌بندی‌اش مشخص می‌کند. اگر آنان به غلط به تشیع متهم شده‌اند، یا تشیعشان اندک و بدون غلو بوده است، در باب متهمان به تشیع قرار گرفته‌اند و اگر از غلات شیعه بوده‌اند، در باب مربوط به غلات آورده شده‌اند. سپس از برخی مصادر تاریخی، که در نظر وی مهم بوده‌اند یا ترجیح داشته‌اند، روایاتی را به‌عنوان شاهد و دلیل آورده است. | ||
| خط ۴۷: | خط ۳۹: | ||
# بررسی تحریف در روایات غیر شیعی؛ | # بررسی تحریف در روایات غیر شیعی؛ | ||
#:هنگام بررسی روایات غیر شیعی که به روایت‌های شیعی شباهت دارند، کوشیده است تا دستبرد و تحریف شیعه را در آنها بیان کند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/27045/1/107 ر.ک: همان، ص107 تا 109]</ref>. | #:هنگام بررسی روایات غیر شیعی که به روایت‌های شیعی شباهت دارند، کوشیده است تا دستبرد و تحریف شیعه را در آنها بیان کند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/27045/1/107 ر.ک: همان، ص107 تا 109]</ref>. | ||
در پیشگفتار، شیعه را از منظر لغت، اصطلاح و پیدایش بررسی می‌کند و برخی از عقاید شیعه، مانند وصیت و امامت، نقد عدالت صحابه، رجعت و تقیه را با دیدگاهی منفی و جهت‌دار، به‌عنوان معیار تشیع معرفی و رد کرده است. | در پیشگفتار، شیعه را از منظر لغت، اصطلاح و پیدایش بررسی می‌کند و برخی از عقاید شیعه، مانند وصیت و امامت، نقد عدالت صحابه، رجعت و تقیه را با دیدگاهی منفی و جهت‌دار، به‌عنوان معیار تشیع معرفی و رد کرده است. | ||
===باب اول=== | ===باب اول=== | ||
باب نخست دو فصل دارد: | باب نخست دو فصل دارد: | ||
در فصل اول، راویان غالی شیعه همچون: «حبه عرنی» (م 76ق)، «اسماعیل سدی» (م 127ق)، «سالم بن ابی‌حفصه» (م 137/140ق)، «حارث بن حصیره» (م 141-150ق) و «عمرو بن شمر جعفی» (م 157ق) را معرفی می‌نماید و با نقل روایاتی گزینشی از آنان، از قول رجالیان سنی آنان را جرح و نقد می‌کند. گفتنی است وی در این فصل، بین راوی، اخباری و مورخ تمایز قایل شده، اما دلایلش را بیان نکرده است. | در فصل اول، راویان غالی شیعه همچون: «حبه عرنی» (م 76ق)، «اسماعیل سدی» (م 127ق)، «سالم بن ابی‌حفصه» (م 137/140ق)، «حارث بن حصیره» (م 141-150ق) و «عمرو بن شمر جعفی» (م 157ق) را معرفی می‌نماید و با نقل روایاتی گزینشی از آنان، از قول رجالیان سنی آنان را جرح و نقد می‌کند. گفتنی است وی در این فصل، بین راوی، اخباری و مورخ تمایز قایل شده، اما دلایلش را بیان نکرده است. | ||
در فصل دوم، پس از تفاوت گذاشتن میان راوی و اخباری، اخباریان غالی را با همان شیوه فصل پیش نام برده است؛ مانند «[[سلیم بن قیس هلالی]]» (م حدود 85ق)، «اصبغ بن نباته حنظلی» (م بین 101-110ق)، «جابر بن یزید جعفی» (م 127/128ق)، «محمد بن سائب کلبی» (م 146ق)، ابومخنف (م 157ق)، ابان احمر (م حدود 200ق)، «محمد بن زکریا بن دینار غلابی» (م 298ق) و «منذر بن محمد بن منذر قابوسی» (م اوایل قرن 4ق)<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/27045/1/102 ر.ک: همان، ص102]</ref>. | در فصل دوم، پس از تفاوت گذاشتن میان راوی و اخباری، اخباریان غالی را با همان شیوه فصل پیش نام برده است؛ مانند «[[سلیم بن قیس هلالی]]» (م حدود 85ق)، «اصبغ بن نباته حنظلی» (م بین 101-110ق)، «جابر بن یزید جعفی» (م 127/128ق)، «محمد بن سائب کلبی» (م 146ق)، ابومخنف (م 157ق)، ابان احمر (م حدود 200ق)، «محمد بن زکریا بن دینار غلابی» (م 298ق) و «منذر بن محمد بن منذر قابوسی» (م اوایل قرن 4ق)<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/27045/1/102 ر.ک: همان، ص102]</ref>. | ||
===باب دوم=== | ===باب دوم=== | ||
باب دوم سه فصل دارد: | باب دوم سه فصل دارد: | ||
فصل نخست درباره راویان متهم به تشیع است؛ مانند «عبدالله بن شریک بن عدی عامری کلابی» (م پس از 100ق)، «سلمة بن کهیل بن حصین حضرمی» (44-121ق)، «اجلح بن عبدالله بن حجیه کندی» (م 125ق)، «سلیمان بن قرم بن معاذ تمیمی ضبی» (م پس از 100ق)، «جمیع بن عمیر بن عفاق تیمی» (تابعی)، «عبدالملک بن اعین» (م بین 121-130ق)، «موسی بن قیس فراء حضرمی» (م بین 136-158ق)، «فطر بن خلیفه مخزومی» (م 155/156ق) و «عبیدالله بن موسی بن ابی‌المختار باذام عبسی» (م 213ق). | فصل نخست درباره راویان متهم به تشیع است؛ مانند «عبدالله بن شریک بن عدی عامری کلابی» (م پس از 100ق)، «سلمة بن کهیل بن حصین حضرمی» (44-121ق)، «اجلح بن عبدالله بن حجیه کندی» (م 125ق)، «سلیمان بن قرم بن معاذ تمیمی ضبی» (م پس از 100ق)، «جمیع بن عمیر بن عفاق تیمی» (تابعی)، «عبدالملک بن اعین» (م بین 121-130ق)، «موسی بن قیس فراء حضرمی» (م بین 136-158ق)، «فطر بن خلیفه مخزومی» (م 155/156ق) و «عبیدالله بن موسی بن ابی‌المختار باذام عبسی» (م 213ق). | ||
فصل دوم درباره اخباریان متهم به شیعری است که «ابان بن تغلب ربعی کوفی» (م 140/141ق)، «[[واقدی، محمد بن عمر|محمد بن عمر واقدی]]» (م 207ق)، «عبدالرزاق بن همام صنعانی» (م 211ق) و «[[ابن عقده، احمد بن محمد|ابن عقده ابوالعباس احمد بن محمد بن سعید کوفی]]» (م 333ق) از این افرادند. | فصل دوم درباره اخباریان متهم به شیعری است که «ابان بن تغلب ربعی کوفی» (م 140/141ق)، «[[واقدی، محمد بن عمر|محمد بن عمر واقدی]]» (م 207ق)، «عبدالرزاق بن همام صنعانی» (م 211ق) و «[[ابن عقده، احمد بن محمد|ابن عقده ابوالعباس احمد بن محمد بن سعید کوفی]]» (م 333ق) از این افرادند. | ||
فصل سوم درباره راویان، اخباریان و مورخانی است که متهم به شیعه بوده، اما قطعاً سنی‌اند. او در این فصل «عمار بن معاویه دهنی» (م 133ق)، «محمد بن اسحاق بن یسار مطلبی» (م 151/153)، «سفیان ثوری» (م 161ق)، «ابن مدینی علی بن عبدالله بن جعفر بن نجیح سعدی» (م 234ق)، «نصر بن علی بن نصر جهضمی» (م 250ق)، «محمد بن علی بن حمزة بن حسین علوی» (م 286/287ق)، «[[نسائی، احمد بن علی|احمد بن علی بن شعیب نسائی]]» (م 303ق)، «[[طبری، محمد بن جریر|محمد بن جریر بن یزید طبری]]» (م 310ق)، «[[حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله|حاکم نیشابوری محمد بن محمد بن عبدالله بن محمد بن حمدویه معروف به ابن البیع]]» (م 405ق) را نام برده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/27045/1/103 ر.ک: همان، ص103 و 104]</ref>. | فصل سوم درباره راویان، اخباریان و مورخانی است که متهم به شیعه بوده، اما قطعاً سنی‌اند. او در این فصل «عمار بن معاویه دهنی» (م 133ق)، «محمد بن اسحاق بن یسار مطلبی» (م 151/153)، «سفیان ثوری» (م 161ق)، «ابن مدینی علی بن عبدالله بن جعفر بن نجیح سعدی» (م 234ق)، «نصر بن علی بن نصر جهضمی» (م 250ق)، «محمد بن علی بن حمزة بن حسین علوی» (م 286/287ق)، «[[نسائی، احمد بن علی|احمد بن علی بن شعیب نسائی]]» (م 303ق)، «[[طبری، محمد بن جریر|محمد بن جریر بن یزید طبری]]» (م 310ق)، «[[حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله|حاکم نیشابوری محمد بن محمد بن عبدالله بن محمد بن حمدویه معروف به ابن البیع]]» (م 405ق) را نام برده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/27045/1/103 ر.ک: همان، ص103 و 104]</ref>. | ||
===باب سوم=== | ===باب سوم=== | ||
باب سوم شامل دو فصل درباره مورخان شیعه است: | باب سوم شامل دو فصل درباره مورخان شیعه است: | ||
فصل نخست درباره مورخان غالی شیعه است که در این فصل تنها «[[یعقوبی، احمد بن اسحاق|احمد بن ابی‌یعقوب اسحاق بن جعفر بن وهب یعقوبی]]» (م 292ق) و «[[مسعودی، علی بن حسین|علی بن حسین بن علی مسعودی]]» (م 346ق) را نام برده است. | فصل نخست درباره مورخان غالی شیعه است که در این فصل تنها «[[یعقوبی، احمد بن اسحاق|احمد بن ابی‌یعقوب اسحاق بن جعفر بن وهب یعقوبی]]» (م 292ق) و «[[مسعودی، علی بن حسین|علی بن حسین بن علی مسعودی]]» (م 346ق) را نام برده است. | ||
فصل دوم، درباره مورخان متهم به تشیع است که وی از «[[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم احمد بن اعثم بن نذیر کوفی]]» (م اوایل قرن 4) و «[[ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین|ابوالفرج علی بن حسین بن محمد اصفهانی]]» (م 356 یا پس از 360ق) یاد کرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/27045/1/104 ر.ک: همان، ص104]</ref>. | فصل دوم، درباره مورخان متهم به تشیع است که وی از «[[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم احمد بن اعثم بن نذیر کوفی]]» (م اوایل قرن 4) و «[[ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین|ابوالفرج علی بن حسین بن محمد اصفهانی]]» (م 356 یا پس از 360ق) یاد کرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/27045/1/104 ر.ک: همان، ص104]</ref>. | ||
===باب چهارم=== | ===باب چهارم=== | ||
باب چهارم، شامل سه فصل درباره تأثیر شیعه بر اخبار تاریخی دوره پیامبر و خلفای نخستین است. نورولی موضوعات این اخبار را چنین دسته‌بندی کرده است: | باب چهارم، شامل سه فصل درباره تأثیر شیعه بر اخبار تاریخی دوره پیامبر و خلفای نخستین است. نورولی موضوعات این اخبار را چنین دسته‌بندی کرده است: | ||
فصل نخست: نقش شیعه در روایات عهد نبوی و خلافت ابوبکر، شامل: مؤاخات بین پیامبر(ص) و علی(ع)، غدیر خم، سقیفه و بیعت ابوبکر، جیش اسامه و قیام رده. نورولی از دوره خلیفه دوم و سوم، فقط شورای عمر را با ماجرای قتل عثمان در یک فصل ارزیابی کرده است. | فصل نخست: نقش شیعه در روایات عهد نبوی و خلافت ابوبکر، شامل: مؤاخات بین پیامبر(ص) و علی(ع)، غدیر خم، سقیفه و بیعت ابوبکر، جیش اسامه و قیام رده. نورولی از دوره خلیفه دوم و سوم، فقط شورای عمر را با ماجرای قتل عثمان در یک فصل ارزیابی کرده است. | ||
فصل دوم: نقش شیعه در روایات دوره عثمان، شامل ماجرای شورا و کشته شدن عثمان. | فصل دوم: نقش شیعه در روایات دوره عثمان، شامل ماجرای شورا و کشته شدن عثمان. | ||
فصل سوم: نقش شیعه در روایات دوره امام علی، شامل بیعت با امام، جنگ جمل، جنگ صفین و ماجرای حکمیت، جنگ نهروان و شهادت حضرت<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/27045/1/104 ر.ک: همان]</ref>. | فصل سوم: نقش شیعه در روایات دوره امام علی، شامل بیعت با امام، جنگ جمل، جنگ صفین و ماجرای حکمیت، جنگ نهروان و شهادت حضرت<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/27045/1/104 ر.ک: همان]</ref>. | ||
===باب پنجم=== | ===باب پنجم=== | ||
باب پنجم، دو فصل درباره تأثیر شیعه در برخی اخبار دوره اموی دارد: | باب پنجم، دو فصل درباره تأثیر شیعه در برخی اخبار دوره اموی دارد: | ||
فصل اول: نقش شیعه در روایات دوران معاویه و یزید، شامل: شهادت امام حسن، شهادت حجر بن عدی، واقعه کربلا و شهادت امام حسین، رخداد حره، محاصره کعبه و تخریب آن. | فصل اول: نقش شیعه در روایات دوران معاویه و یزید، شامل: شهادت امام حسن، شهادت حجر بن عدی، واقعه کربلا و شهادت امام حسین، رخداد حره، محاصره کعبه و تخریب آن. | ||
فصل دوم: نقش شیعه در روایات تاریخی دیگر خلفای بنی‌امیه، شامل: واقعه مرج راهط، قیام توابین، قیام مختار، قیام عمرو بن سعید اشدق، کشته شدن مصعب و عبدالله پسران زبیر، حرکت عبدالرحمان بن اشعث<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/27045/1/105 ر.ک: همان، ص105]</ref>. | فصل دوم: نقش شیعه در روایات تاریخی دیگر خلفای بنی‌امیه، شامل: واقعه مرج راهط، قیام توابین، قیام مختار، قیام عمرو بن سعید اشدق، کشته شدن مصعب و عبدالله پسران زبیر، حرکت عبدالرحمان بن اشعث<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/27045/1/105 ر.ک: همان، ص105]</ref>. | ||
===خاتمه=== | ===خاتمه=== | ||
در خاتمه نیز نتایج دوازده‌گانه‌اش را شرح می‌دهد که برخی از آنها بدیهی و اجمالی و برخی برآمده از نظریه اوست: | در خاتمه نیز نتایج دوازده‌گانه‌اش را شرح می‌دهد که برخی از آنها بدیهی و اجمالی و برخی برآمده از نظریه اوست: | ||
| خط ۱۰۳: | خط ۷۶: | ||
# از شیعیان غیر غالی نیز نباید غفلت کرد؛ زیرا روایات آنان نیز متناسب با عقایدشان است؛ | # از شیعیان غیر غالی نیز نباید غفلت کرد؛ زیرا روایات آنان نیز متناسب با عقایدشان است؛ | ||
# تأثیر تشیع در روایات تاریخی باید در ابعاد گسترده‌تر دنبال شود و این پژوهش سنگ بنای آن است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/27045/1/105 ر.ک: همان، ص105 تا 106]</ref>. | # تأثیر تشیع در روایات تاریخی باید در ابعاد گسترده‌تر دنبال شود و این پژوهش سنگ بنای آن است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/27045/1/105 ر.ک: همان، ص105 تا 106]</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
پاورقی‌های کتاب به ذکر مستندات مطالب کتاب و ترجمه برخی از روات اختصاص یافته است. | پاورقی‌های کتاب به ذکر مستندات مطالب کتاب و ترجمه برخی از روات اختصاص یافته است. | ||
برای آدرس‌دهی، نخستین‌بار به ترتیب نام منبع، مؤلف، چاپ کتاب یا تاریخ نشر آن، ناشر، شماره جلد و صفحه و دومین‌بار و بیشتر، فقط نام یا شهرت کتاب و جلد و صفحه آمده است. البته هرجا احتمال اشتباه وجود داشت، پس از نام منبع، مؤلف آن نیز ذکر شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/27045/1/109 همان، ص109]</ref>. | برای آدرس‌دهی، نخستین‌بار به ترتیب نام منبع، مؤلف، چاپ کتاب یا تاریخ نشر آن، ناشر، شماره جلد و صفحه و دومین‌بار و بیشتر، فقط نام یا شهرت کتاب و جلد و صفحه آمده است. البته هرجا احتمال اشتباه وجود داشت، پس از نام منبع، مؤلف آن نیز ذکر شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/27045/1/109 همان، ص109]</ref>. | ||
فهارس فنی در پایان کتاب آمده است. | فهارس فنی در پایان کتاب آمده است. | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
# مقدمه و متن کتاب. | # مقدمه و متن کتاب. | ||
# [https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/27045 غفوری، محمد، «نقش شیعه در تاریخ‌نگاری اسلامی»، نشر مشعر، تهران، 1394ش]. | # [https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/27045 غفوری، محمد، «نقش شیعه در تاریخ‌نگاری اسلامی»، نشر مشعر، تهران، 1394ش]. | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
<references /> | <references /> | ||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | {{وابسته‌ها}} | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||