آق‌سرایی، محمود بن محمد

    از ویکی‌نور
    آقسرایی، محمود بن محمد
    نام آقسرایی، محمود بن محمد
    نام‌های دیگر آق‍س‍رای‍ی‌، ک‍ری‍م‌ال‍دی‍ن‌ م‍ح‍م‍ود

    اق‍س‍رائ‍ی‌، م‍ح‍م‍ود ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د

    Aqsara'i

    نام پدر محمد
    متولد سده 7 و 8
    محل تولد
    رحلت 773 ق
    اساتید
    برخی آثار تاریخ سلاجقه، یا، مسامرة الاخبار و مسایرة الاخیار
    کد مؤلف AUTHORCODE04933AUTHORCODE

    آقْ سَرايى، خواجه كريم‌ الدين محمود بن محمد (د میان 723 و 733ق1323/ و 1333م)، مورخ، منشى و دولت‌مرد عهد سلجوقيانِ روم در سده 7 و 8ق13/ و 14م. پزشک ایرانی، عنوان آق سرایی به خاطر مهاجرت او به آق‌سرای ترکیه به وی داده شده است

    زندگی‌نامه

    از نسب و تاريخ درگذشت و زادگاه وى و نيز از مناصبى كه در نزد سلجوقيان داشته است، اطلاعات دقيقى در دست نيست. عثمان توران مصحح کتاب مسامره الأخبار و مسايره الأخيار، تنها تأليف آق سرايى، بر پايه مطالعه متن آن پژوهش‌هایى كرده و بر نكاتى دست يافته است. وى در مقدّمه‌اى كه بر این کتاب نوشته چنين مى‌گوید: عنوان «آق سرايى» نشان مى‌دهد كه وى به خاندانى از «آق سرا» (ناحيه) منسوب است و چنانكه خود در آغاز فصل چهارم کتاب در ذكر وقايع پس از مرگ غياث‌الدين كيخسرو دوم (د 644ق1246/م) مى‌نویسد، در ديوان سلجوقيان روم خدمت مى‌كرده و در این هنگام 20 يا 25 سال داشته است. از اين‌رو مى‌توان گفت كه در نيمه نخست سده 7ق13/م زاده شده است. از سوى ديگر، رویدادهایى كه وى در مسامره الاخبار آورده، نشان مى‌دهد كه دست كم 47 سال از زندگى خود (675-723ق1476/-1323م) را در خدمت سلجوقيان گذرانده است.

    با توجّه به تاريخ قاضى‌احمد نقده‌اى استنباط مى‌شود، آق‌سرايى در 733ق133/م زنده نبوده است. از اين‌رو مسلّماً مرگ او میان سال‌هاى 723 و 733ق1323/ و 1333م روى داده است.

    آق‌سرايى شاهد شورش‌هاى بسيارى بود كه بر ضد ايلخانان روم اتفاق افتاده است. یکى از آن‌ها شورش خطير اوغلو به سال 675ق1276/م بوده و على‌رغم آنكه آق‌سرايى چندى از روى اجبار در ديوان وى خدمت كرده، توانسته است از آن آشوب جان سالم به در برد. نيز شورش قرامان‌ها و شورش بالتو بر ضدغازان‌خان در 696ق1297/م از آن جمله بوده است. از میان امیران، كسى كه آق‌سرايى خدمات مهمى به او كرده و در همه مراحل با وى همكارى داشته، مجير الدين امیرشاه بوده است. این امیر از سوى غياث‌الدين مسعود سلجوقى (حكومت: 681-702ق1282/-1303م) به نيابت سلطنت تعيين شده و از توجه ايلخان برخوردار بود. كريم‌ الدين تا هنگامى كه مجير الدين منصب و مقام خود را داشت، در همه مراحل ملازم خدمت او بود، و به مصائب و سختى‌هایى كه در ملازمت وى متحمل شده در کتابش اشاره كرده است. آق‌سرايى پس از مرگ مجير الدين (701ق1302/م) چند سالى سرپرستى اوقاف سلجوقيان را بر عهده داشت و سپس به كوتوالى آق‌سراى تعيين شد. او همچون بزرگان زمان خود ثروت انبوه داشته و چنانكه از نوشته خودش (ص 306) برمى‌آيد، قلعه سالمه ملك او بوده است.

    منابع مقاله

    دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی جلد: 1 صفحه: 312

    وابسته‌ها