آشتیانی، مهدی

    از ویکی‌نور
    (تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
    آشتياني، مهدي
    نام آشتياني، مهدي
    نام های دیگر ميرزا مهدي بن ميرزا جعفر آشتاني

    مدرس آشتياني، ميرزا مهدي

    نام پدر
    متولد 1268ش / 1306ق / 1889م
    محل تولد
    رحلت 1331ش / 1372ق / 1953م
    اساتید
    برخی آثار تعليقه بر شرح منظومه حکمت سبزواري

    اساس التوحيد


    کد مولف AUTHORCODE05874AUTHORCODE

    میرزا مهدی آشتیانی (۱۳۰۶-۱۳۷۲ق/۱۸۸۸-۱۹۵۲م)، حکیم، عارف و دانشمند شیعی ایرانی بود. ازجمله اساتید وی آخوند خراسانی و از جمله آثار او تعليقة ‎رشيقة ‎علی ‎شرح ‎منظومة ‎السبزواري است.

    تولد و وفات

    میرزا مهدی، در تهران زاده شد. پدر او میرزا جعفر برادرزاده و داماد حاج‎ میرزا محمدحسن آشتیانی (د ۱۳۱۹ق/۱۹۰۱م)، ملقب به «میرزاکوچک»، از عالمان تهران بود[۱].

    میرزا مهدی آشتیانی، 64 سال عمر کرد و پس از درگذشت، در قم و در رواق بالاسر حضرت‎ معصومه(ع) به خاک سپرده شد[۲].

    سفرها

    از ویژگی‎های آشتیانی این بود که در محدوده جغرافیایی ایران و عراق و نیز در دایره کتاب و مدرسه ماندگار نشد و به سیر و سیاحت نیز پرداخت و از این رهگذر تجربه‎های فراوان به دست آورد. وی پیش از سفر اول به نجف [برای تحصیل علم]، به بخارا رفت و یک سال در آنجا ماند و ضمن آشنایی با مردم و عالمان آن دیار، به تدریس پرداخت و دو بار به مصر سفر کرد. هندوستان و نیز بسیاری از کشورهای اروپایی مانند فرانسه، ایتالیا، بلژیک و انگلستان را دید و در این جهان‎گردی با متفکران و فیلسوفان آن کشورها آشنا شد و بحث‎ها و برخوردهای علمی و فکری داشت[۳].

    تحصیلات ابتدایی

    میرزا مهدی دوران کودکی و نوجوانی را در تهران گذراند. پس از فراگیری قرآن و مقدمات علوم، برای آموختن علوم رایج زمان، در درس استادان مشهور تهران شرکت کرد. ادبیات، اصول و فقه را در حد سطح، نزد پدر و سپس در حوزه درس آقا‎ شیخ‎ حسن طالقانی و آخوند ملا عبدالرسول فراگرفت. خارج فقه و اصول را نزد شیخ ‎فضل‎الله نوری (مق ۱۳۲۷ق/۱۹۰۹م) و آقا سید عبدالکریم مدرّس مدرسه مروی تهران و دیگر عالمان بنام تهران، آموخت. مبانی ریاضیات را در مکتب شیخ‎ عبدالحسین سیبویه، میرزا غفّاریان نجم‎الدّوله، میرزا‎ جهان‎بخش بروجردی منجّم و آقا شیخ ‎محمدحسین ریاضی تعلیم دید. فلسفه مشّاء را نزد میرزا حسن کرمانشاهی و حکمت اشراق و عرفان را نزد آقا میرزا‎ هاشم اشکوری و حکمت متعالی را نزد سیدالحکما‎ آقا میرشیرازی، فراگرفت. طب قدیم را نزد میرزا محمد‎حسین و میرزا ابوالقاسم نائینی و طبّ جدید را به‎وسیله میرزا علی‎اکبر خان ‎ناظم‎الاطبّاء و میرزا ابوالحسن‎ خان‎ رئیس‎الاطباء آموزش دید[۴].

    سفر به عتبات و تحصیلات عالیه

    آشتیانی در ۱۳۲۷ق/۱۹۰۹م، برای ادامه تحصیلات عالی، عازم عتبات شد و در نجف در درس آخوند ملا محمدکاظم خراسانی (۱۲۵۵-۱۳۲۹ق/۱۸۳۹-۱۹۱۱م) شرکت کرد، ولی به علت بیماری پس از یک سال اقامت به ایران بازگشت. در سال ۱۳۲۹ق/۱۹۱۱م، بار دیگر به عتبات سفر کرد و در درس سید محمدکاظم یزدی (۱۲۴۷-۱۳۳۷ق/۱۸۳۱-۱۹۱۸م) شرکت جست. پس از اقامت کوتاهی باز به ایران برگشت و برای سومین ‎بار عازم عتبات گردید و در این سفر در درس مشایخ دیگر مانند سید محمد فیروزآبادی (د ۱۳۴۵ق/۱۹۲۷م)، نائینی (۱۲۷۷-۱۳۵۵ق/۱۸۶۰-۱۹۳۶م)، آقا‎ ضیاءالدین‎ عراقی (۱۲۸۷-۱۳۶۱ق،۱۸۷۰-۱۹۴۲م) و اصفهانی حاضر شد. بااینکه وی در مجموع، مدت کوتاهی در درس عالمان نجف حضور یافت، اما به دلیل مهارت علمی و دانشی که طی سال‎ها اندوخته بود، به گفته خودش، از همه استادان یادشده به دریافت اجازه روایت و اجتهاد نایل آمد[۵].

    تدریس و تبحر در علوم

    آشتیانی در مدت اقامت در عتبات، در کنار تعلّم، به تعلیم و تدریس علوم عقلی و نقلی پرداخت. وی بازگشت به ایران را بر ماندن در عتبات ترجیح داد. مدتی در قم و اصفهان و مشهد ساکن شد و به تدریس پرداخت و سرانجام به زادگاهش تهران برگشت و برای همیشه در این شهر ماندگار گشت و به تدریس پرداخت و حوزه درسی وسیعی را به‎ویژه در حکمت و عرفان، پدید آورد[۶].

    حاج‎ میرزا مهدی، با بسیاری از دانش‎های روزگارش آشنا بود و در اکثر این علوم تبحّر داشت. در ادب، فقه، اصول، کلام، تفسیر و ریاضی استاد بود. بیشترین مهارت او در فلسفه و عرفان بود و تأثیر تربیتی و علمی وی بر شاگردانش از طریق این دو دانش بود. ازاین‎رو، او را می‎توان از پیروان فلسفه متعالی صدرایی در دوران معاصر دانست... در حوزه تعلیم و تربیت او شاگردان بسیاری پرورش یافته‎اند[۷].

    تألیفات

    آشتیانی دارای تألیفات چندی است که عمدتاً درباره عرفان و فلسفه نوشته شده است. برخی از آثار وی عبارتند از:

    1. أساس‎ التوحيد، فارسی، تهران، ۱۳۳۰ش؛
    2. تعليقة ‎رشيقة ‎علی ‎شرح ‎منظومة ‎السبزواري، عربی؛
    3. حاشیه بر اسفار، عربی؛
    4. حاشیه بر شفاء؛
    5. حاشیه بر كفاية ‎الأصول آخوند خراسانی؛
    6. حاشیه بر مکاسب شیخ‎ انصاری؛
    7. حاشیه بر رسائل شیخ‎ انصاری؛
    8. رساله‎ای در جبر و تفویض و علم اجمالی و طلب و اراده و وحدت وجود و قاعده صدور؛
    9. حاشیه بر فصوص محیی‎الدین عربی؛
    10. حاشیه بر فصوص فارابی؛
    11. حاشیه بر مصباح‎ الأنس[۸].

    پانویس

    1. ر.ک: بخش معارف، ج1، ص409
    2. ر.ک: همان، ص410
    3. همان
    4. ر.ک: همان، ص409
    5. همان، ص409-410
    6. ر.ک: همان، ص410
    7. ر.ک: همان
    8. ر.ک: همان، ص410

    منابع مقاله

    بخش معرف، «دایرة‎المعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، 1374ش.