ابن حبان، محمد بن حبان
| نام | ابن‌حبان، محمد بن حبان |
|---|---|
| نام های دیگر | ابن‌حبان البستی، ابوحاتم محمد بن احمد
ابوحاتم بستی، محمد بن حبان |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 354 هـ.ق یا 965 م |
| اساتید | |
| برخی آثار | السیره النبویه و اخبار الخلفاء / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده تاریخ الصحابه الذین روی عنهم الاخبار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده روضه العقلاء / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده |
| کد مولف | AUTHORCODE463AUTHORCODE |
«محمد بن حبان بن احمد بن حبان»، محدث، فقيه شافعى، مورخ و لغوى تميمى بُستى كه زادگاه و تاريخ تولدش دقيقا معلوم نيست. آنچه مشهور است ايشان در بُست (شهرى قديمى در جنوب شرقى افغانستان كنونى) متولد شد و از ابواحمد اسحاق ابن ابراهيم و ابوالحسن محمد بن عبدالله بن جنيد و ديگران مقدمات علوم را فراگرفت و سپس براى تكميل دانش خود در 300ق913/م به نيشابور رفت و اين، سرآغاز سفرهاى علمى وى بوده است. در نيشابور از ابوالعباس محمدبن اسحاق سراج و ديگران استماع حديث كرد و در جست‌وجوى حديث به بسيارى از شهرهاى خراسان و ماوراءالنهر، عراق، حجاز، شام و مصر سفر كرد و چنان‌كه نوشته‌اند، مسافت طولانى و حوزه گسترده‌اى از شاش (چاچ تاشكند كنونى) تا اسكندريه را پيمود. مشايخ او به گفته خود وى بيش از دو هزار تن بوده‌اند. در هرات از ابوبكر محمد بن عثمان دارمى، در رى از ابوالقاسم عباس بن فضل مقرى، در بصره از ابوخليفه فضل‌الله بن حباب جمحى، در بغداد از ابوالعباس حامد بن محمد بن شعيب بلخى، در مكه از ابوبكر محمد بن ابراهيم بن منذر نيشابورى، در دمشق از ابوالحسن احمد بن عمير بن جوصا، در بيروت از محمد بن عبدالله بن عبدالسلام بيروتى، در بيت‌المقدس از عبدالله بن محمد بن مسلم مقدسى و در مصر از ابوعبدالرحمان احمد بن شعيب نسائى و گروه بسيارى از ديگر فقيهان و محدثان اين طبقه در شهرهاى مختلف ديگرى كه در مسير سفرهاى وى قرار داشته، استماع حديث كرده و دانش اندوخته كه اسامى شهرها و شيوخ وى را ياقوت به تفصيل ياد كرده است. وى پس از سفرى طولانى در 334ق، به نيشابور رفت و جمع بسيارى از او نقل حديث كرده‌اند. ابن حبان بار ديگر نيز در 337ق به نيشابور رفت و در باب الرازيّين خانقاهى بنا كرد و در آن‌جا كتب خويش را تدريس كرد. مدتى نيز در سمرقند فقه تدريس مى‌كرد.
شاگردان
شاگردان وى بسيارند كه مى‌توان از آن ميان به ابوعبدالله بن منده اصفهانى، ابوعبدالله بن بيع حاكم نيشابورى، ابوعبدالله محمد بن احمد ابن غنجار، ابوعلى منصور بن عبدالله بن خالد ذُهلى هروى اشاره كرد.
مكانت علمى
تراجم‌نويسان و مورخان از او دو چهره متفاوت و گاه متضاد ترسيم كرده‌اند: برخى وى را ثقه، حافظى بزرگوار و عالم به متون و اسانيد حديث دانسته‌اند. اما دسته‌اى چهره‌اى منفى از وى به دست داده‌اند.
آثار
او به تصريح عبّادى، ابن ماكولا و ديگران، داراى تصنيفات بسيار بوده است. او خود در کتاب «روضة العقلاء» به شمارى از کتاب‌هاى خويش اشاره كرده است. خطيب بغدادى متجاوز از 40 کتاب او را نام برده و به نقل از سجزى تصريح كرده است كه ابن حبان خانه و کتابخانه خود را وقف كرده بود تا دانشمندان بتوانند از کتاب‌هاى وى نسخه‌بردارى كنند. اما بيشتر آثار وى از ميان رفت و جز اندكى از آثار او در دست نيست.
الف - آثار چاپى:
1 الثقات.
2 روضد العقلاء و نزهد الفضلاء، کتابى است در اخلاق.
3 المجروحين من المحدثين و الضعفاء و المتروكين، در جرح و تعديل.
4 مشاهير علماء الامصار، در جرح و تعديل، كه شامل 1602 شرح حال از محدثان موثق است و در آن ثقات صحابه و تابعين عنوان شده‌اند.
ب - آثار خطى:
1 اسماء الصحابة.
2 تفسير، كه نسخه‌هاى آن در کتابخانه‌هاى محمودية مدينه و دانشگاه استانبول موجود است.
3 صحيح، كه در مآخذ به اسامى التقاسيم و الانواع يا الانواع و التقاسيم نيز خوانده شده و از منابع مهم حديث اهل سنت به‌شمار مى‌رود. نسخه‌هاى خطى از اين کتاب به صورت اجزاى پراكنده در کتابخانه‌هاى توپكاپى سرايى، برلين، ازهريه، خديويه موجود است.
وابسته‌ها
روضة العقلاء/ نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
السیرة النبویة و أخبار الخلفاء (ابن حبان بستي) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
تاريخ الصحابة الذين روي عنهم الأخبار / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
الثقات / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده