منتهی الدراية في توضيح الكفاية
| نام کتاب | منتهی الدرایة في توضیح الکفایة |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | کفایه الاصول. شرح |
| پدیدآورندگان | آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین (نويسنده)
جزایری، محمد جعفر (شارح) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 159/8 /آ3 ک7023 1347 |
| موضوع | آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، 1255 - 1329ق. کفایه الاصول - نقد و تفسیر
اصول فقه شیعه - قرن 14 |
| ناشر | مؤسسه دار الکتاب (الجزائري) |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1413 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE2767AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
كتاب«منتهى الدراية في توضيح الكفاية»، در هشت جلد، به زبان عربى، توسط آيت‌الله، سيد محمد جعفر جزائرى شوشترى مروج از اساتيد بزرگ حوزه علميه نجف اشرف و از علماى مشهور منطقه خوزستان، تأليف شده است.
اين كتاب، در شرح و توضيح عبارات و مطالب كتاب«كفاية الأصول» نوشته محقق خراسانى است و تعليقه‌هاى متعددى نيز بر آن كتاب دارد.
آيت‌الله، سيد محمد جعفر مروج، تأليف اين كتاب را در سال 1362ق، در شهر نجف اشرف به پايان رسانيده است. وى، در آن هنگام كه مشغول به تدريس كتاب كفاية در حوزه علميه نجف اشرف بوده، موفق به چاپ كتاب نشده است و 26 سال بعد، با تجديد نظر در بخشى از مباحث و حذف برخى از توضيحات اضافى و... اقدام به چاپ آن نموده است.
اين كتاب، از شرح‌هاى مشهورى است كه بر كتاب«كفاية الاصول» نگاشته شده و در حوزه علميه نجف و قم با استقبال فراوانى مواجه گرديده است. طلاب و اساتيد دوره سطح، به هنگام مطالعه كتاب كفاية، از اين شرح بهره فراوان مى‌برند. اين اثر ارزش‌مند، در توضيح و نقد مطالب كفاية، از قدرت فراوانى برخوردار است.
ساختار
كتاب، در هشت جلد تنظيم شده و مباحث آن از سه بخش تشكيل يافته است:
1. متن كفاية.
2. توضيح عبارات كفاية كه با شماره‌گذارى مشخص شده است.
3. تعليقه و نظريات مؤلف در باره مطالب كفاية. در برخى جاها كه مؤلف ديدگاه خاصى نداشته به بخش اول و دوم اكتفا شده است.
گزارش محتوا
جلد اول كتاب، مشتمل بر شرح و بررسى اين مطالب است: تعريف موضوع علم؛ عوارض ذاتى و غريب؛ عينيت موضوع علم با موضوعات مسائل؛ مسائل علم؛ وجه تمايز علوم؛ موضوع علم اصول؛ بيان كيفيت دلالت لفظ بر معنا؛ وضع و اقسام آن؛ استعمال لفظ در معناى متناسب با موضوع‌له؛ اطلاق لفظ و اراده نوع يا صنف يا مثل يا شخص آن؛ الفاظ براى ذات معانى وضع شده‌اند نه براى معانى به وصف مراد گوينده بودن؛ وضع مركبات؛ علائم حقيقت و مجاز؛ احوال پنج‌گانه لفظ؛ حقيقت شرعيه؛ صحيح و اعم؛ اشتراك لفظى؛ استعمال لفظ در بيش از يك معنا؛ مشتق؛ معانى ماده امر؛ حقيقت بودن لفظ امر در وجوب؛ معانى صيغه امر؛ حقيقت بودن صيغه امر در وجوب يا ندب يا...؛ ظهور و عدم ظهور جمله‌هاى خبريه‌اى كه در مقام طلب به كار مى‌روند، در وجوب؛ ظهور و عدم ظهور صيغه امر در وجوب؛ مقتضاى اطلاق صيغه امر؛ امر عقيب حظر؛ دلالت يا عدم دلالت صيغه امر بر مره و تكرار و فور و تراخى.
جلد دوم كتاب، مشتمل بر اين مباحث است: اجزاء؛ مقدمه واجب و اقسام آن؛ تقسيمات واجب؛ پيروى وجوب مقدمه از وجوب ذى المقدمه در اطلاق و تقييد بنا بر ملازمه؛ ثمره قائل شدن به مقدمه موصله؛ تأسيس اصل در مسئله ملازمه؛ مقتضى بودن يا مقتضى نبودن امر به شىء، نهى از ضد را؛ جواز يا عدم جواز امر كردن با علم به انتفاى شرط آن؛ تعلق اوامر و نواهى به طبايع نه به افراد؛ عدم دلالت دليل ناسخ و منسوخ بر بقاى جواز در صورت نسخ وجوب؛ تعلق امر به يكى از دو شىء يا چند شىء؛ امكان يا عدم امكان تخيير بين اقل و اكثر؛ وجوب واجب كفايى؛ دخيل بودن و دخيل نبودن زمان در واجب از نظر شرعى؛ امر به چيزى با وساطت امر غير؛ امر به چيزى پس از امر به آن و پيش از امتثال امر اول.
جلد سوم، شامل اين مباحث است: مدلول ماده و صيغه نهى؛ اجتماع امر و نهى در شىء واحد؛ مقتضى بودن يا نبودن نهى از شىء، فساد آن را؛ تعريف مفهوم و منطوق و اقسام مفاهيم؛ تعريف عام و خاص؛ الفاظ عموم؛ عام مخصص؛ عمل به عام قبل از فحص از مخصص؛ مخاطب خطابات شفاهى و...؛ مطلق و مقيد و مجمل و مبين.
در جلد چهارم، اماراتى كه از ديدگاه عقل يا شرع معتبرند و در جلد پنجم، تتمه بحث قبلى و بخشى از مباحث اصول عمليه و در جلد ششم، بخشى ديگر از اصول عمليه تا پايان مباحث قاعده لا ضرر و در جلد هفتم، تمام مباحث استصحاب و در جلد هشتم، مباحث مربوط به تعارض ادله و امارات و مباحث اجتهاد و تقليد، شرح و بررسى شده است.
ويژگى‌هاى كتاب:
1. مؤلف، در اين كتاب به بررسى ديدگاه‌هاى اصولى گوناگون پرداخته و بعد از آن، نظريات خود را نيز مطرح نموده است.
2. از ديگر ويژگى‌هاى اين كتاب، اشاره به نام علمايى است كه صاحب كفاية نظرياتى را از آنها مطرح نموده، ولى اشاره‌اى به نام آنها ندارد.
3. مؤلف، در اين كتاب، گاهى به بررسى و مقايسه عبارات علماى علم اصول با عبارات آخوند خراسانى در كفاية مى‌پردازد و احيانا عبارات كفاية را ترجيح مى‌دهد.
4. وى، در اين كتاب، گاهى نيز به بحث‌هاى لفظى پرداخته و مرجع ضمير و صله و موصول و فاعل و مفعول را براى توضيح عبارات كفاية مشخص كرده است.
5. گاهى مباحثى جداگانه و مستقل را كه مناسبتى با مباحث كفاية دارد، آورده و مفصلا به بحث در باره آنها مى‌پردازد، مانند خاتمه‌اى در باره حج كه در مبحث اجزاى امر اضطرارى آورده است.
6. وى، به پيروى از مرحوم آخوند كه مباحث فلسفى را وارد مباحث اصولى كرده، به طرح مباحث فلسفى و استفاده از اصطلاحات آن پرداخته است.
7. وى، داراى نسخ متعددى از كفاية بوده و گاهى به بررسى نسخه‌هاى گوناگون كتاب مى‌پردازد، مانند نسخه حاشيه علامه جليل شيخ عبدالحسين رشتى از شاگردان آخوند خراسانى. وى، در برخى موارد نسخه ايشان را ترجيح مى‌دهد.
چاپ‌هاى كتاب
اين كتاب، در سال 1388ق، توسط چاپ‌خانه نجف(مطبعة النجف)، به همت فرزند بزرگوار مؤلف، سيد محمد على مروج، به چاپ رسيده است.
پس از آنكه مؤلف به شهر قم مهاجرت نمودند، اين كتاب، در سال 1412ق، توسط انتشارات دار الكتاب تجديد چاپ شده است. اين كتاب، از آن تاريخ تا حال به دليل استقبال فراوان فضلاى حوزه، چندين بار ديگر نيز توسط همين انتشارات به چاپ رسيده است.
ويژگى‌هاى نسخه موجود در برنامه:
ناشر: انتشارات دار الكتاب جزايرى.
نوبت چاپ: دوم.
سال انتشار: 1415ق.
قطع: وزيرى.
تعداد جلد: هشت جلد.
تعداد صفحات متن: 5277 صفحه.
تعداد صفحات فهرست: 70 صفحه.