المبين في اصطلاحات الحكماء و المتكلمين
| نام کتاب | المبین فی اصطلاحات الحکماء و المتکلمین |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | اعسم، عبدالامیر (تصحيح و تعليق)
آمدی، علی بن محمد (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | |
| موضوع | |
| ناشر | الهیئة المصریة العامة للکتاب |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1989 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE1888AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
«المبين في إصطلاحات الحكماء و المتكلمين»، نوشته على بن ابى على بن محمد بن سالم ملقب به سيف الدين آمدى (551-623 ه)، معروف به شافعى و حنبلى و نويسنده كتاب‌هاى كلامى ابكار الافكار في اصول الدين و غاية المرام في علم الكلام است كه به شرح و توضيح پاره‌اى اصطلاحات كلامى و حكمى مى‌پردازد. البته قابل ذكر است كه در اين كتاب مولف مطابق با قواعد فن تعريف تنها به شرح الفاظ و اصطلاحات مذكور پرداخته، نه به شرح معانى الفاظ و شرح لفظ غير از شرح معناى آن است، چرا كه اولى داخل در حد و رسم منطقى است و دومى ذيل عنوان مفهوم قرار مى‌گيرد.
احتمال مى‌رود كه آمدى اين كتاب را بنا به درخواست كسى كه به نظر مى‌رسد، از رجال حكومتى ايوبيان بوده، نگاشته باشد. چنانكه اين احتمال نيز وجود دارد كه وى اين اثر را براى ملك افضل نورالدين كه بعد از وفات صلاح‌الدين ايوبى حكومت دمشق را عهده‌دار گشت نوشته باشد. احتمال سوم اين است كه آمدى اين كتاب را براى ملك منصور، حاكم حماه تاليف كرده باشد. احتمالات ديگرى هم در اين زمينه اظهار شده است.
ساختار و گزارش محتوا
المبين داراى دو فصل است:
فصل اول فهرستى از اصطلاحات منطقى، كلامى و حكمى مشهور بدون توضيح و شرح آنهاست. برخى از اين اصطلاحات عبارت است از:
تصور، تصديق، مطابقة، تضمن، التزام، مفرد، مركّب، كلّيّ، جزئيّ، ذاتيّ، عرضيّ، جنس، نوع، فصل، خاصّة، عرض عام، حدّ: حقيقي، رسمي، قضيه، تناقض، تعاكس؛ قياس، اقتران، استثناء، استقراء، تمثيل، طبع، طبيعه، حركه، سكون، سرعه، بطء مكان، حيّز، خلاء، زمان، جهة، عالم، فلك، كون، فساد، عقل، روح؛ جوهر، علم، قدره، اراده، كلام، حياه و...
فصل دوم به شرح و توضيح واژه‌هاى مذكور اختصاص يافته است. مولف در اين فصل به شرح فلسفى دقيق اين واژه‌ها بر اساس نظريه تعريف سينوى پرداخته كه طبق آن شرح الفاظ و اصطلاحات از دايره تعريف به حد و رسم خارج نمى‌شود.
تقسيمات لفظى كه مولف در چينش مصطلحات اين كتاب در نظر گرفته، همان تقسيمات مشايى معروف است كه در آثار ارسطويى مشاهده مى‌شود.
نسخه شناسى
1- نسخه خطى كه با عنوان آن المبين في شرح الفاظ الحكماء و المتكلمين در تونس، به شماره 8182 Mss موجود است.
2- نسخه خطى كه با عنوان المبين في شرح معاني الحكماء و المتكلمين در دمشق، به شماره 9199 عمومى موجود است.
3- نسخه خطى با عنوان المبين في شرح معاني الفاظ الحكماء و المتكلمين كه در كتابخانه علي اميري استانبول تركيه به شماره 1209 نگهدارى مى‌شود.
نسخه حاضر در برنامه با تحقيق در قطع با جلد در 388 صفحه براى بار در سال توسط انتشارات منتشر شده است.
منابع مقاله
1- مقدمه محقق.
2- نورى، محمد، فهرست‌واره فرهنگ‌هاى اصطلاحات فلسفه و كلام در حوزه اسلامى، نامه مفيد، 1377، شماره 15.