المأة في الطب
| نام کتاب | المأة في الطب |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | کتاب المأة في الطب |
| پدیدآورندگان | ابوسهل مسیحی، عیسی بن یحیی (نويسنده)
اصفهانی، محمدمهدی (مقدمه نويس) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | R 128/3 /الف2م2 |
| موضوع | پزشکی سنتی - متون قدیمی تا قرن 14 |
| ناشر | دانشگاه علوم پزشكی ايران، موسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1384 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE12495AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
«المائة فى الطب»، شامل صد گفتار در زمينه طب و دانش پزشكى است كه توسط ابوسهل مسيحى، عيسى بن يحيى، به زبان عربى نگاشته شده است.
مؤلف، در اين صد مقاله، مهم‌ترين مباحث علم پزشكى را تدوين و تنظيم نموده است.
اين كتاب در واقع يك دايرةالمعارف طبى است و ترتيب آن شباهت بسيارى به ترتيب فصول كتاب ديگر مؤلف؛ يعنى «الطب الكلى» دارد.
در اين اثر مسائل عمومى پزشكى بيشترين حجم آن را در بر مى‌گيرد. مؤلف درابتداى كتاب اول كه به عنوان مدخل كتاب «المائة» نگاشته، انگيزه‌اش را از تدوين اين اثر چنين بيان مى‌كند: «انى رأيت من الواجب على بحسب قصدى و غرضى ان اصرف جل عنايتى الى تدوين علم هو اعم نفعاً و اطول بقاءً و هو علم الطب و ذلك ان العلوم الآخر تطلب لفضيلة النفس او للمعونة فى صلاح المعاش و انتظامه و انما ينتفع بها افراد من الناس فى اوقات من الزمان و علم الطب مطلوب لقوام الحياة و حفظ الصحة المحبوبة و استجلابها و اجتلاب سائر ما يعين فى قوام البدن انما يعين عند استعمال هذا العلم اياه على نحو تطابق قوام الحياة (المائة فى الطب، ج 1، ص 2).
ساختار
اين اثر، از صد بخش تشكيل شده كه مؤلف به هر بخش، عنوان كتاب داده است. ابوسهل، در باره سبك نگارش اين كتاب مى‌گويد: «من هر بخش را به‌گونه كتاب جداگانه‌اى نوشتم تا استفاده از هريك از بخش‌هاى اين كتاب به شكل مستقل امكان داشته باشد» (المائة فى الطب، ج 1، ص 3).
وى در ابتداى هر كتاب، موضوع آن كتاب و انگيزه‌اش را از نگارش آن بيان مى‌كند و سپس وارد بحث پيرامون آن موضوع مى‌شود.
گزارش محتوا
كتاب «المائة فى الطب» از مهم‌ترين نگاشته‌هاى طبى است و اين از سويى به خاطر قدمت آن و از سويى به خاطر بعضى از نظرات ابتكارى ابوسهل است؛ مثلاً اگر وى نخستين كسى نباشد كه موضوع آغاز هضم غذا را از دهان به دليل آغشته شدن مواد غذايى به بزاق و هضم آنزيماتيك مترتب بر آن مطرح كرده باشد، لااقل او را بايد از متقدمين نظريه هضم توسط آنزيم‌هاى موجود در ترشحات دستگاه گوارش دانست. اين موضوع را در صفحات 111 تا 114 به وضوح مى‌توان ديد.
در اين كتاب، مباحثى همچون «اسطقسات (طبايع) بدن»، «اعضاى متشابهة الاجزاى بدن»، «اعضاى آلى»، «منافع اعضا»، «اخلاط»، «مزاج»، «قوا و ارواح و افعال»، «احوال طبيعى بدن»، «حالات هوا»، «مساكن»، «آب‌ها»، «غذا»، «خواب و بيدارى» و... مطرح شده است.
وضعيت كتاب
اين اثر، پس از تأليف مورد توجه بسيارى از پزشكان قرار گرفته و از سوى آنان شرح و تحشيه شده است كه از جمله حواشى آن مى‌توان به اين آثار اشاره كرد:
1. الحواشى على كتاب المائة، تأليف ابن تلميذ (عيون الانباء فى طبقات الاطباء، ص 276)؛
2. تعاليق استخرجها من كتاب المائة للمسيحى، تأليف ابن تلميذ (همان)؛
3. الحواشى النعمانية و المقاصد الطبية، تأليف نعمان بن ابى‌الرضا اسرائيلى.
كتاب «المائة فى الطب»، به همت محى الدين قادرى در سال 1383ق (1963م) در حيدرآباد (هند) چاپ و منتشر شده است.
پاورقى‌هاى كتاب، پيرامون اختلاف نسخ خطى اين اثر است.