نفس المهموم في مصيبة سيدنا الحسين المظلوم
| نفس المهموم في مصيبة سيدنا الحسين المظلوم(ع) | |
|---|---|
 | |
| ناشر | المکتبة الحيدرية |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | 1421ق |
| موضوع | حسین بن علی (ع)، امام سوم، 4 - 61ق. واقعه کربلا، 61ق. |
| زبان | عربي |
نفس المهموم في مصيبة سيدنا الحسين المظلوم(ع)، اثر شیخ عباس قمی، کتابی است پیرامون زندگی‌نامه و شهادت امام حسین(ع) که در پنج باب و یک خاتمه، سامان یافته است. نکته حائز اهمیت در مورد کتاب، تبحر و مهارت و اشراف مؤلف بر کتب پیشینیان و اخبار و حدیث و روحیه‌ی نقادانه او می‌باشد.
معرفی اجمالی
نفس المهموم في مصيبة سيدنا الحسين المظلوم(ع) ، اثر شیخ عباس قمی، کتابی است پیرامون زندگی‌نامه و شهادت امام حسین(ع) که به زبان عربی و در سال 1335ق، نوشته شده است <ref>ر.ک: متن کتاب، ص552خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد.
کتاب «نفثة المصدور في ما يتجدد به حزن يوم العاشور»، اثر خود نویسنده که به‌منزله تکمله اثر حاضر می‌باشد نیز در پایان کتاب چاپ و ضمیمه شده است.
آنچه باعث اهمیت کتاب می‌شود، آن است که نویسنده برای نگارش این کتاب تقریباً تمامی مقاتل و کتب تاریخی گذشته را دیده است و در جزئیترین حوادث مربوط به کربلا، آرای پیشینیان قبل از خود را با ذکر مآخذ آن میآورد و گاهی آنها را هم نقد میکند و هرجا که بر اساس نگرش اخباری خود اشکالی میبیند، با صراحت به تبیین و رد آن میپردازد <ref>موسوی، سید ناصر، 1395خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد.
اثر حاضر که با زحمات بسیار و تفحص و تتبع کم‌نظیر نویسنده به رشته تحریر درآمده، خلأ ناشی از فقدان کتابی جامع و بیان‌کننده چهره واقعی و حقیقی انقلاب اسلامی امام حسین(ع) و حادثه خونبار کربلا را تا اندازه‌ای پر کرد <ref>ر.ک: میرشریفی، سید علی، 1365، ص62خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد.
ساختار
کتاب با دو مقدمه از سید احمد حسینی و نویسنده آغاز و مطالب در پنج باب و یک خاتمه، تنظیم شده است.
نویسنده، بیش از هیجده کتاب مشهور معتبر را مورد استفاده قرار داده که در بین آنها کتب خطی هم به چشم می‌خورد. وی چنان با مهارت متون این کتب را گلچین و بعد تنظیم و تحریر نموده است که در بدو نظر توهم می‌شود کلیه مطالب از خود اوست <ref>ر.ک: همانخطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد.
گزارش محتوا
در مقدمه نخست، به بیان زندگی‌نامه نویسنده پرداخته شده <ref>ر.ک: مقدمه، ص1-10خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد و مقدمه مؤلف، پیرامون ولادت باسعادت امام حسین(ع) و اموری که در آن زمان واقع شده است، می‌باشد <ref>ر.ک: همان، ص11-15خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد.
نویسنده از خود مطلبی ندارد، جز در بعضی موارد با عنوان «أقول» و توضیحاتی در پاورقی با رمز «منه». ایشان به مطالب کتاب تقریبا ایمان و اذعان کامل دارد و می‌خواهد کتاب به‌عنوان مقتل مستقلی شناخته شود؛ لذا می‌نویسد: نقل و اقتباس از این کتاب بدون ذکر مأخذ جایز نیست؛ زیرا می‌خواهم این کتاب به‌عنوان مقتلی مستقل و معروف شناخته شود <ref>ر.ک: میرشریفی، سید علی، 1365، ص62خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد.
گر‌چه کتاب مزبور، به نام مقتل است و مقتل معمولا به کتابی گفته می‌شود که در آن فقط محل کشته شدن و چگونگی آن را می‌نویسند، ولی این کتاب شرح مستند و فشرده‌ای است از زندگانی و مبارزات امام حسین(ع) که از تولد حضرت شروع می‌شود و به قیام توابین، خروج مختار و مرگ یزید پایان می‌پذیرد <ref>ر.ک: همانخطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد.
باب اول درباره مناقب و فضایل امام(ع)، ثواب گریه بر مصیبت آن حضرت و همچنین پاداش لعن بر قاتلانش و اخباری که در مورد آن جناب وارد شده است، می‌باشد <ref>ر.ک: همان، ص63خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد.
باب دوم ماجرای بعد از مرگ معاویه، بیعت خواستن یزید، حرکت حضرت به مکه، فرستادن مسلم(ع) به کوفه، ورود به کربلا و جریان شهادت آن حضرت و هفتادودو یار باوفای ایشان را در خود جای داده است <ref>ر.ک: همانخطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد.
باب سوم شامل حوادث بعد از شهادت امام(ع) و غارت خیام، فرستادن اهل‌بیت(ع) به کوفه و از کوفه به شام و در آخر به مدینه می‌باشد <ref>ر.ک: همانخطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد.
باب چهارم در مورد حوادثی است که بعد از شهادت حضرت اتفاق افتاد؛ از قبیل گریه کردن آسمان و زمین و اهلشان، ضجه ملائکه، نوحه‌سرایی جن و ذکر مرثیه‌هایی که در رثای آن حضرت و یارانش سروده شده است <ref>ر.ک: همانخطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد.
باب پنجم، ذکر فرزندان و همسران امام(ع) و فضیلت زیارت وی و ظلم و جور خلفای طاغوت بر مرقد مطهرش را در خود جای داده و خاتمه در مورد توابین، خروج مختار، کشتن قاتلان امام(ع) و در آخر، مرگ خفت‌بار یزید بن معاویه است<ref>ر.ک: همانخطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد.
در واقع اصل مقتل الحسین از باب دوم کتاب آغاز می‌شود که دربرگیرنده وقایع بعد از مرگ معاویه و سرپیچی امام(ع) از بیعت با یزید و خروج از مدینه است. نکتهای که اثر حاضر را در میان کتب مقتل ممتاز کرده است، یکی تبحر و مهارت و اشراف مؤلف بر کتب پیشینیان و اخبار و حدیث است، دیگری روحیه‌ی نقادانه او <ref>ر.ک: موسوی، سید ناصر، 1395خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد.
ویژگی مهم کتاب این است که خواننده با بررسی و مطالعه دقیق آن می‌تواند حداقل با مهمترین مقاتلی که از قرن دوم هجری تا پایان قاجاریه نگارش یافتهاند، آشنا شود و نمونه آرای هرکدام از این مقاتل را در یک موضوع مشخص ببیند <ref>ر.ک: همانخطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد.
نویسنده هرگاه لازم دیده با صراحت به نقد نظرات علمای گذشته پرداخته است. وی در آغاز کتاب در بخش معرفی منابع، «مقتل الحسین» منسوب به ابومخنف را بررسی و رد کرده است. دقت وی در نقد منابع به‌حدی است که گاهی در جزئیات یک حادثه اظهار نظر میکند؛ مثلا در جایی می‌نویسد: «سوار شدن مسلم بن عقیل را بر اسب قبل از شهادتش در کوفه، فقط سید بن طاووس و ابن نما حلی ذکر کرده‌اند و من سیمی بر آن نیافتم». در داستان دو طفل مسلم، نویسنده پس از نقل خبر، با صراحت می‌نویسد: «من این داستان را فقط به اعتماد شیخ صدوق نقل کردم و الا چنین قصهای با این کیفیت و تفصیل از نظر من بعید است» <ref>ر.ک: همانخطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد.
موضع نویسنده در مورد کتاب «روضة الشهداء» نیز مشخص است. وی در این خصوص به استادش محدث نوری اقتدا میکند و واعظ کاشفی نویسنده «روضة الشهداء» را متهم میکند که داستانهایی مثل عروسی حضرت قاسم، زعفر جنی و منصور ملک، ذوالجناح و برخی مطالب دیگر را از پیش خود ساخته و پرداخته است <ref>ر.ک: همانخطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد.
وضعیت کتاب
این کتاب سابقا سه مرتبه چاپ شده بود که نسخه‌های خطی بود، ولی اخیرا (در سال 1364) با کوشش و مقدمه احمد حسینی و تحقیق آقای رضا استادی چاپ و به بازار عرضه شده است (کتاب حاضر) <ref>میرشریفی، سید علی، 1365، ص63خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد.
سه نفر این کتاب را به فارسی ترجمه کرده‌اند که عبارتند از:
- حاج شیخ ابوالحسن شعرانی به نام «دمع السجوم»؛
- سید باقر کمره‌ای، به نام«رموز الشهادة»؛
- سید کریم امیری فیروزکوهی (ترجمه ایشان چاپ نشده است) <ref>ر.ک: همان، ص62خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ
<ref>بدشکل است یا نام بدی دارد.
فهرست مطالب به‌همراه فهرست منابع و مآخذ کتاب، در انتهای آن آمده است.
در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع <ref>رک: پاورقی، ص158خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد، به توضیح برخی از مطالب متن پرداخته شده است <ref>ر.ک: همان، ص159خطای یادکرد: برچسب بازکنندهٔ <ref> بدشکل است یا نام بدی دارد.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- میرشریفی، سید علی، «سخنی در شناخت نفس المهموم»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله کیهان اندیشه، شماره 5، فروردین و اردیبهشت 1365 (2 صفحه، از 62 تا 63)، به آدرس:
http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/25356
- موسوی، سید ناصر، «منابع اخیر تاریخ عاشورا (نفس المهموم و فيض الدموع)؛ مقاله‌ای از حجت الله جودکی به همراه نقد مقاله»، برگرفته از پایگاه اطلاع رسانی راسخون، پنجشنبه 6 آبان 1395، به آدرس اینترنتی: