جستارهایی در مناسبات شهر و شهر نشینی دوره سلجوقیان
جستارهایی در مناسبات شهر و شهرنشینی دوره سلجوقیان، اثر شهرام یوسفیفر (معاصر)، در بررسی و تحلیل مناسبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی شهر و پدیده شهرنشینی در ایران دوره سلجوقیان که هدف اصلی آن، شناخت پیوندهای بین زیرساختهای اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی جامعه شهری ایران در این دوره است.
| جستارهایی در مناسبات شهر و شهر نشینی دوره سلجوقیان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | یوسفیفر، شهرام (نويسنده) |
| ناشر | پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگى |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1390ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | شهرنشيني - ايران - تاريخ - سلجوقيان، 429 - 590ق - شهرها و شهرستان ها - ايران - تاريخ - سلجوقيان، 429 - 590ق - ایران - تاریخ - سلجوقیان، 429 - 590ق. - ايران - اوضاع اجتماعی - 429 -590ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب در یک جلد تنظیم شده و پس از مقدمه، شامل دو بخش اصلی (الگوشناسی شهر ایرانی در دوره سلجوقی و مناسبات اقتصادی - اجتماعی شهرهای دوره سلجوقی) و مجموعاً پنج فصل است که در پایان به منابع و مآخذ و اعلام ختم میشود.
گزارش محتوا
در مقدمه، به ترسیم نمایی کلی از جامعه شهری دوره سلجوقی، پرداخته شده و به منابع موجود در این زمینه، اشاره شده است[۱].
بخش اول: الگوشناسی شهر ایرانی در دوره سلجوقی این بخش که خود شامل سه فصل است، با پیشینهشناسی و تحلیل الگوی شهر ایرانی-اسلامی آغاز میشود و زمینههای شکلگیری شهر سلجوقی را باتوجهبه دورههای پیشین (مادی، هخامنشی، اشکانی، ساسانی) و همچنین تأثیرپذیری از الگوی شهر اسلامی اولیه بررسی میکند. الگوی شهر سلجوقی بهعنوان یک الگوی تکاملیافته از ساختار ساسانی و اسلامی اولیه معرفی میشود که در آن عناصر اصلی کالبدی شهر (ارگ، مسجد جامع، بازار) در یک زمینه اجتماعی-اقتصادی و سیاسی تثبیت شده بودند[۲].
فصل دوم این بخش به مفهوم شهر در دوره سلجوقی، ویژگیها، شبکه و سلسلهمراتب شهری، کارکردهای شهر، سازمان درونی شهر و چگونگی شکلیابی و هویتیابی آن اختصاص دارد که شهر آن را از طریق کنترل بازار مرکزی و حمایت حکومت به دست میآورد[۳].
فصل سوم به شکلشناسی شهر دوره سلجوقی از نظر کالبدی و شناسایی شهر بر اساس عوامل اقتصادی-اجتماعی و سیاسی میپردازد و سپس شکوفایی مناسبات شهری را در این دوره شرح میدهد[۴].
بخش دوم کتاب بر مناسبات اقتصادی-اجتماعی حاکم بر شهرهای این دوره تمرکز دارد و شامل دو فصل است: فصل اول به بررسی وضعیت تولید کالایی در شهرهای سلجوقی میپردازد و به عواملی چون وضعیت تولید کشاورزی، تقسیم اجتماعی و فنی کار، مراحل تولید کالا، روابط متقابل بخش تولید و مبادله و نقش اصناف اشاره دارد؛ همچنین تشکیلات حرفهای پیشهوری بهعنوان وسیلهای برای ایجاد نظام صنفی، سازمان اجتماعی تولید پیشهوری، تقسیم کار، تنظیم تولید کالا و امور مالیاتی، مطرح شده است. ماهیت تشکیلات حرفهای و کارکردهای آن، رشتههای تولیدی، مکانیابی پیشهوران در شهرها، تولید کالا و ساختارهای حاکم، عوامل مشوق و بازدارنده و سازوکارهای حمایتی و روابط بین شهر و روستا از مسائلی است که به آن پرداخته شده است[۵].
فصل دوم این بخش، وضعیت مبادله و توزیع در شهرها را شرح میدهد و عناصر اصلی آن شامل فضا و کالبد بازار، گروهبندی فعالان بازار، مناسبات بازار، اشکال مناسبات پولی و مالی در بازار، تجارت، مالکیت در بازار و نهادهای بازار هستند. رونق بازار و گسترش تجارت داخلی و خارجی از ویژگیهای مهم اقتصادی این دوره به شمار میرفت[۶].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.