جمعها و حاصل جمعها
جمعها و حاصلجمعها، اثر علی صفایی حائری (عین. صاد) (1330-1378ش)، عالم روحانی و نویسنده است. این کتاب به بررسی روشهای افزایش بهرهوری در تشکلهای فرهنگی و تربیتی میپردازد و بهطور کلی، موضوع آن چگونگی شکلگیری جمعهای ثمربخش و دستیابی آنها به اهداف والای انسانی و اجتماعی است.
| جمعها و حاصل جمعها | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | صفایی حائری، علی (نويسنده) |
| عنوانهای دیگر | روشهای افزایش بهرهوری در تشکلهای فرهنگی و تربیتی |
| ناشر | الدار الجماهیریة للنشر و التوزیع و الاعلان ** ليلة القدر |
| مکان نشر | ایران - تهران ** ایران - قم |
| سال نشر | 1400ش |
| چاپ | 3 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه نگارش
هدف این اثر، پاسخگویی به پرسشهای اساسی در مورد تجمعها و فعالیتهای گروهی است. این پرسشها شامل چگونگی اجتناب از تفرقه و اختلاف در جمعها، نحوه رسیدن به اهداف مشترک و ایدئالهای انسانی و روشهای بهرهوری بیشتر و حصول نتایج مفیدتر در کار گروهی است. در واقع، این کتاب، مجموعهای از هفت سخنرانی استاد صفایی حائری در زمانهای مختلف پیرامون همین موضوع است که برای بهرهوری بیشتر گروههای فرهنگی و تربیتی گردآوری شده است [۱].
اهمیت کتاب
- پرداختن به مسائل بنیادین کار گروهی: این کتاب بهجای پرداختن به مشکلات سطحی، به ریشههای اساسی و عوامل تشکیل و پایداری جمعها میپردازد و راهکارهایی عمیق و بنیادین را برای ثمربخشی آنها ارائه میدهد.
- ارائه راهنمای عملی و فکری برای فعالان فرهنگی: این اثر بهعنوان یک راهنمای مفید و کاربردی برای گروهها و مجموعههای فرهنگی و تربیتی عمل میکند و به آنها کمک میکند تا بهرهوری و کارکرد خود را افزایش دهند.
- تأکید بر ابعاد معنوی و اخلاقی در کار جمعی: کتاب، علاوه بر جنبههای سازمانی و اجتماعی، بر اهمیت ابعاد روحی، اعتقادی و اخلاقی مانند عشق، توحید و مسئولیتپذیری در جمعها تأکید میکند که باعث عمق و پایداری فعالیتها میشود.
ساختار
مطالب اصلی این کتاب، در سه فصل اصلی تنظیم شده است.
سبک نگارش
- روش پرسش و پاسخ: نویسنده اغلب از طرح پرسشهای کلیدی استفاده میکند تا ذهن مخاطب را درگیر کرده و او را به تفکر وادارد.
- استفاده از تمثیل و تشبیه: برای توضیح مفاهیم انتزاعی، از مثالها و تشبیههای ملموس و عینی بهره میبرد (مانند تشبیه انسان به نهال و جمع به باغ یا مزرعه).
- پژوهشی و تحلیلی: کتاب تنها به بیان مطالب نمیپردازد، بلکه با تحلیل عمیق پدیدهها و ذکر ریشهها و عوامل آنها، جنبه پژوهشی قوی دارد.
- زبان ساده و روان: باوجود عمق مطالب، زبان کتاب ساده و قابل فهم است که آن را برای مخاطبان عام و متخصص قابل استفاده میکند.
- تأکید بر خودآگاهی و دروننگری: نویسنده، مخاطب را به خوداندیشی و ارزیابی درونی دعوت میکند تا ریشههای مشکلات و ضعفها را در خود جستجو کند.
گزارش محتوا
فصل اول (عوامل تشکیل جمع): این فصل، به بررسی دلایل و انگیزههای بنیادین تشکیل جمعها میپردازد. یکی از عوامل مهم، «خستگی از تنهاییها و تنوعطلبیها» است؛ انسان به دلیل نیازهای روحی و اجتماعی خود به جمع میپیوندد. «عادتها و تصادفها» نیز در شکلگیری جمعها نقش دارند، اما جمعهای باارزش بر اساس آگاهی از «ضرورتها و نیازها» بنا میشوند. همچنین، «غریزهها و الفتطلبیها» عامل دیگری است که انسان را به روابط اجتماعی و تشکیل گروهها سوق میدهد تا نیازهای طبیعی و اجتماعی خود را برآورده سازد. این فصل، تأکید میکند که صرف جمع شدن افراد مهم نیست، بلکه هدف و عمق ارتباطات است که به جمع، ارزش و پایداری میبخشد[۲].
فصل دوم (اهداف تشکل و وظایف جمع): این فصل، به اهداف و مسئولیتهایی که بر دوش جمعها و افراد آنهاست، میپردازد. بخش اول، به «سیر افراد در تنهایی» اشاره دارد که شامل «ذکر و فکر»، «عهد و پیمان» و «درگیری و صبر» است؛ اینها مراحلی هستند که فرد باید بهتنهایی برای رشد و بلوغ فکری و روحی طی کند. بخش دوم، به «سیر افراد در جمع» میپردازد و بر «شناخت نیازها» و «روش تأمین نیازها» تأکید میکند. در این راستا، «ردهبندی در تأمین نیازها» و «نیروی تأمین نیازها»، مهم دانسته میشود و «منبع شناخت و تأمین نیازها» را فقه اسلامی میخواند که خودش هم منابعی دارد. بخش سوم، به «نیازها در جمع» از منظر «سیر و جریان فکری» مینگرد و بر «آزادی»، «مطالعه و تدبر»، «فراغت و خلوت» و «توجه به نمونهها» بهعنوان مراحل رشد فکری تأکید دارد. سپس به «آموزش و تعلیم» و اینکه یاد بگیریم چگونه و درباره چه چیزهایی فکر کنیم و... میپردازد و از موضوعات تفکر (استعدادها، مقدار استعدادها و آفرینش و خلقت انسان) و نیز از تذکر سخن میگوید. «مسئولیت» نیز بخش مهمی از وظایف جمع است که شامل «شناخت ضعفها» و «شرایط» و «توجه به روحیهها» و «استعدادهای سازنده» و «روش بحث و گفتگو» در برخوردها میشود. در ادامه، کتاب به «مسئولیت برخورد با مشکلات» اشاره میکند و ریشههای مشکلات (مانند ارتباطات نادرست، عدم شناخت جایگاه دین و اخلاق) و راهحلها (مانند محاسبه و تقدیر و ایجاد آمادگی) را تشریح میکند. «ظرفیت و قدرت روحی» نیز از جمله عوامل حیاتی برای پایداری جمع است که از طریق «برنامهریزی و نقشه جامع» و «حرکت و عمل» محقق میشود. در نهایت، موانع حرکت جمع، از جمله «برونفکنی»، «انتظار از دیگران»، «توقعات» و «شتاب» بررسی میشود[۳].
فصل سوم (جمع بارور، حاصلجمعی بیشتر): این فصل، بر چگونگی دستیابی به نتایج مطلوبتر و بهرهوری بیشتر در جمعها تمرکز دارد. ابتدا به «زمینهها، عوامل و موانع رشد جمع» اشاره میکند و انواع جمعها را (مانند جمع عادی، مکانیکی و طبیعی) با تأکید بر جمعهای الهی که مبتنی بر تفاهم و تسامح هستند، بررسی میکند. «عامل رشد و بازدهی جمع» در گرو عشق به حق و نفرت از باطل است که به جمع حیات و ثمربخشی میبخشد. «اهداف و همتهای جمع» نیز نقش کلیدی دارد و شامل «رسیدن به امکانات و روشنفکری»، «شناخت ضعفها و کمبودها» و «خدمت و بخشش» است. در نهایت، «آثار و نتایج جمعهای بارور و الهی» تشریح میشود که شامل ویژگیهایی مانند «بدون بنبست» بودن، «محکم و ناگسستنی»، «جمع بودن حتی در جداییها»، «خودسازی و شناخت ضعفها»، «زندهدلی و ذکر حدیث»، «زایندگی و سازندگی» و در نهایت «باروری و سرشاری» است. این فصل، نشان میدهد که یک جمع واقعی، نه فقط یک اجتماع فیزیکی، بلکه یک روح مشترک و حاصلجمعی عمیق دارد که منجر به نتایج پربار میشود[۴].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.