زمزم عرفان

زمزم عرفان
پدیدآوران	محمدی ری‌شهری، محمد (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	یادنامه فقیه عارف حضرت آیت‌الله محمدتقی بهجت(ره)
ناشر	مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث. سازمان چاپ و نشر
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1389ش
چاپ	2
شابک	‎978-964-493-501-5
موضوع	بهجت، محمد تقی، 1294 - 1388 - سرگذشت‌نامه - فقیهان - سرگذشت‌نامه
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/م3 ب93 55/3 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

زمزم عرفان (یادنامه فقیه عارف، حضرت آیت‌الله محمدتقی بهجت)، نوشته محمد محمدی ری‌شهری (1325-1401ش) به جمع‌آوری و تحلیل ابعاد مختلف شخصیت علمی، اخلاقی و عرفانی آیت‌الله محمدتقی بهجت می‌پردازد. کتاب شامل خاطرات، سخنان و رهنمودهای ایشان در حوزه‌های متنوع علوم اسلامی و عرصه‌های عملی است.

انگیزه نگارش

انگیزه نگارش این اثر به ارتباط نزدیک و مستمر نویسنده با حضرت آیت‌الله بهجت باز می‌گردد. از سال ۱۳۷۰ش، پس از تأسیس نمایندگی رهبری در حج، نویسنده دیدارهای متعددی با آیت‌الله بهجت داشت که طی آن‌ها از علم، عمل و پارسایی ایشان بهره‌مند شد. این ارتباط عمیق و جمع‌آوری خاطرات و سخنان ایشان، به ویژه پس از ارتحال آیت‌الله بهجت در سال ۱۳۸۷ش، منجر به تألیف این یادنامه شد. هدف، سازماندهی و تحلیل مهم‌ترین نمودهای فکری و عملی آیت‌الله بهجت در موضوعات مختلف، همراه با خاطرات شخصی است .

ساختار

کتاب شامل یک پیش‌گفتار، نگاهی کوتاه به زندگی آیت‌الله بهجت است 411و چهار بخش اصلی است که بخش یکم شامل ده فصل می‌باشد. بخش دوم به «گفتگو با حجة الاسلام و المسلمین حاج شیخ علی آقا بهجت»، بخش سوم به «یادداشت‌ها» و بخش چهارم به «زندگی‌نامه‌ها» اختصاص دارد.

سبک نگارش

سبک نگارش کتاب، ترکیبی از جمع‌آوری و تحلیل مطالب است که بر پایه خاطرات و دیدارهای شخصی نویسنده با آیت‌الله بهجت شکل گرفته و به فارسی امروزین به رشته تحریر درآمده است.

گزارش محتوا

فصل یکم: قرآن: آیت‌الله بهجت بر اهتمام به قرآن تأکید داشت. وی بر حفظ قرآن تأکید کرده و در یکی از دیدارها فرمودند: از خدا بخواهید قرآنی که حفظ دارید، به نحو کامل در شما مؤثر باشد .

ایشان همچنین بر تداوم قرائت و فهم معانی قرآن برای بهره‌برداری از برکات آن اصرار می‌ورزیدند آیت‌الله بهجت قرآن را منبعی زنده و سرشار از معانی نو می‌دانست که در هر زمان می‌توان از آن بهره‌برد . همچنین، ایشان بر تداوم ذکر قرآن و برکات آن تأکید داشت . ایشان معتقد بود که تنها قرائت ظاهری کافی نیست، بلکه باید به عمق معانی آن راه یافت . در مباحث قرآنی، ایشان دیدگاه‌هایی درباره مکّی و مدنی بودن سوره‌ها و شیوه نگارش قرآن نیز داشتند .

فصل دوم: حدیث: آیت‌الله بهجت در ارزیابی روایات، بیشتر بر قوت متن و محتوای حدیث تأکید می‌کردند تا صرفاً بر سند. ایشان معتقد بودند که برخی احادیث، مانند مناجات خمسه عشر، به دلیل عمق معنایی‌شان نیاز به ارزیابی سندی ندارند . ایشان همچنین درباره احادیثی از منابع اهل سنت، به ویژه «صحیح بخاری»، دیدگاه‌های انتقادی داشتند .

فصل سوم: فقه و اصول: آیت‌الله بهجت معتقد بودند کسانی که در سلک روحانیت درمی‌آیند و لباس سربازی امام عصر(عج) را می‌پوشند، در کنار خودسازی اخلاقی و عملی، باید تا پایان عمر از پرداختن به مسائل علمی بویژه فقه و اصول غفلت نورزند. ایشان این علوم را زیربنای تهذیب و عمل می‌دانست .

همچنین معتقد بود رسائل و مکاسب، کتاب درسی حوزه نیست. خارج شیخ است و برای سطح باید تهذیب شود. باید هیئتی تشکیل گردد تا کتابهای درسی حوزه مخصوصاً سطوح بالا را تهذیب کنند .

فصل چهارم: ارزش‌های اخلاقی و عملی: آیت‌الله بهجت بر ارزش‌های اخلاقی و عملی، و تبعیت از قرآن و اهل بیت(ع) تأکید داشت ایشان عمل به واضحات شرع (یعنی انجام واجبات و ترک محرمات) را اولین گام در سیر و سلوک می‌دانست . ایشان به اهمیت نماز اول وقت و حضور قلب در آن اشاره می‌کرد همچنین بر محاسبه نفس و اجتناب از لغو تأکید داشت .

فصل پنجم: فلسفه و عرفان: آیت‌الله بهجت وصول به قله یقین و حضور شهودی را مقصد نهایی سیر و سلوک عرفانی می‌دانست ایشان بر تداوم ذکر خداوند تأکید فراوان داشت نیاز مطلق انسان به خداوند و وابستگی او را از مبانی عرفان می‌دانست . در مبحث «وحدت وجود»، ایشان به اعتدال و تفسیر صحیح این مفهوم تأکید می‌کرد و می فرمود من معتقد به وحدت حکمیه و کثرت حقیقیه هستم .

فصل ششم: کشف و کرامت: آیت‌الله بهجت در مورد کشف و کرامت بر پرهیز از خرافه‌گرایی و تطابق با معیارهای عقل و شرع تأکید داشت . ایشان معتقد بود که کرامات حقیقی، باید به پایبندی به تقوا و انجام واجبات منجر شوند. در این فصل، نمونه‌هایی از کرامات آیت‌الله بهجت و دیگر اولیای الهی نقل شده است. این کرامات شامل پیش‌بینی حوادث، اطلاع از امور غیبی، و تأثیرات معنوی بر افراد می‌شدند .

فصل هفتم: حج و سرپرستی حجاج: آیت‌الله بهجت بر بلندهمتی در انجام مسئولیت‌ها، به‌ویژه در حج، تأکید داشت . ایشان نقش نمایندگی رهبری در حج را مسئولیتی خطیر می‌دانست . ایشان بر رعایت احتیاط در مناسک حج و تلاش برای تحصیل رضایت خداوند تأکید داشت . ایشان همچنین توصیه‌هایی درباره بهره‌وری معنوی از مناسک حج و ارتباط با امام زمان(عج) در ایام حج داشت .

فصل هشتم: امام خمینی و انقلاب اسلامی: آیت‌الله بهجت به امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی ارادت ویژه‌ای داشت. ایشان امام خمینی را شخصیتی بزرگ و الهی می‌دانست . ایشان رؤیای مشاهده کرده بودند که حاکی از پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) بوده است .

فصل نهم: سیاست: هر چند آیت‌الله بهجت در گفتگوها معمولاً وارد حوزه سیاست نمی‌شدند و عمدتاً تکیه بر مسائل اخلاقی، عرفانی و علمی داشتند، ولی گاه در لابه‌لای سخنان خود به نکات مهمی در حوزه سیاست اشاره می‌فرمودند . ایشان به خطرات نفوذ بیگانگان در کشور و و مقاومت علمای بزرگ در برابر بیگانگان اشاره می‌کرد .

• فصل دهم: ره نمودهای ویژه: این فصل به رهنمودهای خاص آیت‌الله بهجت در طول دیدارهای ایشان می‌پردازد. جوهر سیر و سلوک عرفانی از دیدگاه ایشان، عمل به واجبات و ترک محرمات است که اصلی‌ترین توصیه انبیا نیز محسوب می‌شود. همچنین، نماز نقشی کلیدی در سازندگی معنوی انسان دارد و تأثیر برخی اذکار یا دستورالعمل‌ها ممکن است برای هر فرد متفاوت باشد .

• بخش دوم: گفتگو با فرزند گرامی آیت‌الله بهجت: این بخش شامل مصاحبه با حجت‌الاسلام علی بهجت، فرزند آیةالله بهجت است . او به جنبه‌های شخصی و خانوادگی زندگی پدر، از جمله ویژگی‌های اخلاقی برجسته ایشان مانند پرهیز از منیت، و رازداری و پنهان داشتن اسرار معارف اشاره می‌کند همچنین، برنامه‌های روزانه، مداومت بر نوافل، زیارت عاشورا، و نحوه برخورد ایشان با مشکلات و بیماران در این گفتگوها مطرح شده است .

• بخش سوم: یادداشت‌ها: این بخش مجموعه‌ای از یادداشت‌ها و خاطرات گوناگون درباره آیت‌الله بهجت را شامل می‌شود. از جمله در یادداشت شماره سه چنین آمده است: دشمنان خارجی، به هیچ حدی از نوکری قانع نیستند؛ بلکه نوکر مطلق می‌خواهند. نمونه آن شریف در عراق است. وی زیدی مذهب بود. ابتدا او را حاکم کردند و بعد، او را برداشتند. شخصی از قول او نقل کرد که وی پس از این ماجرا گفته بود: فکر کردم به حدی از نوکری قانع هستند؛ ولی اینها نوکر مطلق می‌خواهند.

• بخش چهارم: زندگی‌نامه این بخش به معرفی مختصر زندگی‌نامه‌ تعدادی از علما و شخصیت‌های برجسته و اساتید و معاصرین آیت‌الله بهجت می‌پردازد هدف آن، معرفی اجمالی این شخصیت‌ها و ارتباط آن‌ها با زندگی و مسیر علمی آیت‌الله بهجت است، مانند آخوند خراسانی، آخوند کاشی و شیخ محمدتقی آملی .

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.