جهانبینی مادی معاصر
جهانبینی مادی معاصر، اثر جعفر سبحانی (متولد 1308ش) فقیه، متکلم و مفسر که به بررسی، تحلیل و نقد جامع جهانبینی مادی معاصر با تمرکز اصلی بر مبانی فلسفی مارکسیسم (ماتریالیسم دیالکتیک و تاریخی) و ارائهٔ دیدگاههای متقابل از منظر اسلامی میپردازد.
| جهانبینی مادی معاصر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سبحانی تبریزی، جعفر (نويسنده) مؤسسه امام صادق علیه السلام (سایر) |
| ناشر | توحيد |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1392ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-600-93750-4-2 |
| موضوع | مارکسیسم - فلسفه - مارکسیسم - نقد و تفسیر |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | س2ج9 809/8 B |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب در یک جلد منتشر شده است و پس از مقدمه، مطالب در بیست بحث، به معرفی، تحلیل و نقد اصول مارکسیسم و دیالکتیک میپردازد.
سبک نگارش
تحلیلی و انتقادی دقیق: نویسنده با هدف تجهیز خوانندگان به برهان و استدلال، مکاتب فکری معاصر (مانند مارکسیسم و دیالکتیک هگل و انگلس) را موردبررسی و نقد عمیق قرار میدهد[۱].
نگارش مطالب بر پایه استدلالهای عقلی استوار است و نویسنده تلاش میکند تا تناقضهای منطقی موجود در نظریات مادیون را با اصول عقلی و بدیهیات به چالش بکشد[۲].
گزارش محتوا
مارکسیسم در چشمانداز ما: در این بخش، مارکسیسم بهعنوان یک نوع جهانبینی و مکتب فکری همراه با ایدئولوژی خاص معرفی میشود. نویسنده نظریات مارکس را به سه بخش اصلی تقسیم میکند: ماتریالیسم دیالکتیک (شامل هستی و قوانین حاکم بر جهان)، ماتریالیسم تاریخی (شامل نظریات دربارهٔ تحول و حرکت جامعه) و مادیگری اقتصادی. سپس زندگینامهٔ مارکس، تعریف مکتب التقاطی مارکس و اصول دیالکتیک او تشریح شده است[۳].
دیالکتیک: این قسمت به ریشهیابی تاریخی کلمه «دیالکتیک» میپردازد و کاربردهای آن را در ادوار مختلف فلسفه، شامل دوران فلاسفه یونان (از جمله زنون، سقراط، افلاطون، و ارسطو) و نیز در قرونوسطی و دوران جدید بررسی میکند[۴].
تضاد نخستین اصل دیالکتیک: در اینجا، اصول چهارگانهٔ دیالکتیک (همبستگی پدیدههای طبیعت، حرکت همگانی تکاملی، تضاد، و تبدیل کمیت به کیفیت) معرفی شده، و سپس تمرکز بر اولین اصل یعنی «تضاد» است[۵].
شرایط امتناع تضاد و تناقض: این بخش به تبیین دقیق شرایطی میپردازد که بر اساس منطق، اجتماع دو ضد یا نقیض در یک موضوع واحد، در یکزمان و در یک مکان واحد محال است[۶].
دلایل هگل بر امکان جمع نقیضین: نویسنده استدلالهای هگل و پیروانش را که وجود تضاد و حرکت را بهعنوان جوهر هستی میپذیرند، نقد میکند[۷].
مکانیسم عمومی تحولات جهان و فلسفه هگل: این قسمت، مکانیسم سهگانهٔ «تز، آنتیتز، و سنتز» را که هگل برای توضیح تحولات عمومی جهان به کار میبرد، شرح میدهد[۸].
دیدگاههایی درباره مثلث هگل: در این بخش، دیدگاههای مختلف دربارهٔ لزوم تبدیل «تز و آنتیتز» به «سنتز» بررسی و نقد میشود[۹].
تضاد و توجیه تحولات: نویسنده به نقد نظریهٔ مارکسیسم میپردازد که تحولات را صرفاً بر اساس تلاقی، ترکیب و تولید داخلی توجیه میکند[۱۰].
مثلث هگل و تحول فرد جامعه: این بخش، تکامل فرد و جامعه را بهعنوان یکی از موضوعات پس از زنده شدن مارکسیسم در اندیشهٔ هگل و مارکس میداند[۱۱].
نبرد ضدین و سنتز برتر: این قسمت به نقد دیدگاه مارکسیسم مبنی بر اینکه سنتز (ترکیب) همواره برتر از تز و آنتیتز پیشین است، میپردازد[۱۲].
هدف مارکسیسم از طرح اصل تضاد چیست؟ در این بخش، به بررسی هدف مارکسیسم از طرح اصل تضاد پرداخته میشود و ارتباط جهانبینی با ایدئولوژی[۱۳].
فرضیه هگل و بیخدایی جهانی: نویسنده فرضیهٔ هگل مبنی بر اصالت ماده، و بیخدایی جهانی که مارکسیستها از آن نتیجه گرفتند، را نقد میکند[۱۴].
تفسیر منطقی بهجای اصل علیت: بخش پایانی به نقد روش مارکسیسم و هگل در تفسیر جهان میپردازد که اصل علیت را کنار گذاشته و صرفاً به تفسیر منطقی اکتفا میکنند[۱۵].
مارکسیسم و دیالکتیک هگل، دیالک تیسینها، حرکت: اصل دوم دیالکتیک، حرکت و تکامل حرکت و محرک، جهش و انقلاب: اصل سوم دیالکتیک، اصل جهش و انقلاب و تأثیر متقابل پدیدهها: اصل چهارم دیالکتیک، عنوان سایر مباحث مطرح شده در کتاب میباشد.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.