امامت و رهبری در نگاه عقل و دین

امامت و رهبری در نگاه عقل و دین، اثر محمدباقر شریعتی سبزواری (متولد 1319ش- اسفراین) که به بررسی مسئله محوری امامت و خلافت در اسلام از منظر عقل و دین می‌پردازد و ریشه‌های اختلافات عمیق میان شیعه و اهل سنت را در این موضوع، با تکیه بر منابع معتبر، تحلیل و تبیین می‌کند.

امامت و رهبری در نگاه عقل و دین
پدیدآوران	شریعتی سبزواری، محمدباقر (نويسنده)
ناشر	مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم)
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1389ش
چاپ	1
شابک	‎978-964-09-0549-4
موضوع	امامت - رهبری (اسلام)
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‎‏/‎‏ش‎‏4‎‏الف‎‏8 223 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار

کتاب شامل یک مقدمه و در ادامه بخش کلیات است که موضوعاتی چون ضرورت بحث، فریضه امام‌شناسی، تعریف امام و اختلاف شیعه و سنی را در بر می‌گیرد، سپس به‌صورت مفصل، در چندین بخش اصلی به مباحث مختلف امامت خاصه و ویژگی‌های آن می‌پردازد.

سبک نگارش

سبک نگارش این اثر مبتنی بر تحقیق کلامی و عقلی است که در آن، حقایق امامت با استفاده از ابزارهای علمی (کتاب، سنت، عقل و برهان) و با پرهیز از تعصب بررسی می‌شود.

گزارش محتوا

بخش مقدمه به اهمیت مسئله امامت و رهبری به‌عنوان یکی از حیاتی‌ترین و جنجالی‌ترین مسائل مذهبی در طول تاریخ می‌پردازد که عامل بسیاری از خونریزی‌ها و اختلافات بوده است. هدف کتاب، ارائه پژوهشی جامع برای روشن‌شدن این موضوع برای جوانان آگاه و مسئولیت‌پذیر است.

بخش کلیات به ارائه تعاریف، مفاهیم، و پایه‌های نظری بحث امامت اختصاص دارد. در این بخش، ابتدا بر ضرورت بحث امامت و فریضه امام‌شناسی تأکید می‌شود، زیرا اعتقاد به امامت در دیدگاه مکاتب دینی، با شناخت توحید و نبوت گره‌خورده است. سپس امامت و خلافت در اسلام بررسی شده و تعاریف لغوی و کلامی امام، شامل مفاهیمی چون پیشرو، سرمشق، و ریاست عامه دینی و دنیوی، ارائه می‌گردد. این بخش همچنین تفاوت‌های بنیادین شیعه و سنی در تعریف امامت، جایگاه امامت در علم کلام (به‌عنوان اصل یا فرع دین)، مناصب رسول اکرم و امامت و مراتب امامت (شامل ریاست عامه، مرجعیت دینی و ولایت)، منطق شیعه در وصایت و مباحث دیگری دراین‌رابطه را مورد تحلیل قرار می‌گیرد.

شاخصه‌های امامت از نظر اهل‌سنت: در این بخش، چنین آمده است که اهل‌سنت ویژگی‌های ممتازی برای خلیفه و امام قائل نیستند و او را مانند حاکمان معمولی بشر می‌دانند. از دیدگاه آنها، امام باید دارای صفاتی باشد که بتواند قبیله و عشیره خود را داشته باشد. همچنین، او باید به اندازۀ کافی علم و دانش داشته باشد که بتواند منصب قضاوت و داوری در امور مسلمانان را به‌خوبی انجام دهد و امور نظامی و سازماندهی نیروها و مرزداری را مدیریت کند. اهل‌سنت در تعریف امامت بر این باورند که امام اگرچه باید عالم و آگاه به مصالح امور دینی و دنیوی باشد، اما شرط عصمت (مصونیت از خطا و گناه) را در خلیفه لازم نمی‌دانند .

امامت خاصه: مراد از «امامت خاصه»، اثبات امامت حضرت علی(ع) و یازده فرزند معصوم ایشان تا امام‌زمان(عج) است. این اثبات از طریق کتاب، سنت، عقل، و همچنین بیان ویژگی‌های شخصیتی، اخلاقی، مدیریتی، و آگاهی آنان از علم غیب صورت می‌گیرد. در این دیدگاه، امامت منصبی الهی است که تعیین و نصب آن بر عهدۀ خدا و پیامبر(ص) بوده و امام باید دارای صفات ویژه‌ای باشد که از جمله آنها می‌توان به عصمت، علم، و کفایت در مدیریت جامعه اشاره کرد.

امامت و ویژگی‌های آن در اسلام: این بخش به بیان ویژگی‌های امام بر اساس آیات قرآن و سنت اختصاص دارد. امامت در اسلام، برخلاف حکومت‌های بشری، مقام و مرتبه‌ای بسیار ارجمند و عرفانی دارد و به دلیل ضرورت وجود امام معصوم، مقام آن تنزل پیدا نمی‌کند و نبوت برتر از آن نیست. برخی بر این باورند که مقام امامت بالاتر از مقام نبوت است و این نکته با استناد به قصۀ حضرت ابراهیم(ع) اثبات می‌شود که پس از تحمل سخت‌ترین امتحانات الهی و نیل به مقام نبوت و رسالت، خداوند مقام امامت را به او اعطا کرد.

دوازده‌امام در قرآن و سنت: بحث دوازده‌امام در قرآن و سنت، یکی از مسائل محوری است که در منابع اسلامی به آن پرداخته شده است. در منابع آمده است که این موضوع از طریق آیات و روایات متعدد، از جمله روایاتی که دوازده وصی و خلیفه را مشخص می‌کنند، مطرح شده است. در این بخش، به تأویل آیاتی از قرآن (مانند آیه 59 سوره نساء و آیاتی دیگر) که به جایگاه والای امام اشاره دارند، پرداخته شده است.

غلو چیست و غالی کیست؟ این بخش به تعریف واژگان مربوط به غلو، موضع‌گیری امام معصوم(ع) نسبت به غلو، و همچنین نهی و تحذیر از غلو و اظهار برائت از غالیان می‌پردازد. غلو به معنای افراط و تجاوز از حد در مورد شخص یا حقیقتی است .

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.