آشنایی با «مکتب طب اسلامی»

آشنایی با «مکتب طب اسلامی»، اثر غلامرضا نورمحمدی (معاصر). این کتاب با هدف آشنایی با مکتب طب اسلامی، به بررسی دیدگاه‌های اسلام در مورد دانش و جایگاه علم پزشکی پرداخته و تمدن علمی پزشکی در اسلام و نگارش احادیث طبی را شرح می‌دهد.

آشنایی با "مکتب طب اسلامی"
پدیدآوران	نور محمدی، غلامرضا (نويسنده)
ناشر	فقه
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1391ش
چاپ	1
شابک	‎978-964-499-290-2
موضوع	پزشکی اسلامی - تاثیر - پزشکی اسلامی - تاریخ
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‎‏/‎‏ن‎‏9‎‏آ‎‏5 143 R
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار

کتاب در دو بخش اصلی سازماندهی شده است که هر بخش نیز خود شامل چندین فصل است.

سبک نگارش

نویسنده برای تبیین موضوعات خود به‌صورت گسترده از آیات و روایات دینی (از منابع شیعه و اهل‌سنت) استفاده کرده و ترجمه آن‌ها را ارائه داده است. وی همچنین به بررسی تاریخی تمدن علمی پزشکی در اسلام در مقایسه با غرب (رنسانس) پرداخته و دیدگاه‌های مختلف (مخالف، حداقلی، حداکثری) در مورد ارتباط دین و طب را تحلیل می‌کند.

گزارش محتوا

بخش نخست: نگرش کلی به دانش: فصل اول: نگرش دین اسلام به دانش؛ این فصل به تعریف جامع «علم» در معانی عام (آگاهی) و خاص (مجموع مسائل پیرامون یک موضوع پژوهشی) و محدود (دانش‌های تجربی) می‌پردازد و انحرافات مفهوم علم در دوران رنسانس اروپا را تبیین می‌کند. در ادامه، سرچشمه دانش بشر (جنبه تکوینی و تشریعی) بررسی شده و اصول اساسی اسلام برای کسب علم شامل: قانون کلی و بدون تبعیض، عدم انحصار علم در نزد گروه خاص، پیوند دانش‌اندوزی با یادگیری در تمام مدت عمر، و ایجاد انگیزه قوی برای کسب دانش، تشریح می‌گردد.

فصل دوم: ارزش دانش پزشکی؛ این فصل به بررسی ارزش دانش پزشکی از ابعاد مختلف می‌پردازد، از جمله ارزش والای دانش پزشکی و هدف آن که حفظ تندرستی و کسب سلامتی است. همچنین، نیاز گسترده به پزشکی در زندگی شهری مدرن (بی‌تحرک و ماشینی) و اهمیت آن در حفظ سلامت بیان شده و جایگاه پزشکی در دین اسلام که دانش پزشکی را شریف‌ترین علوم می‌داند، تبیین می‌گردد.

فصل سوم: آشنایی با مفهوم و گستره طب؛ این بخش با ارائه تعاریف جامع از طب توسط علمای مسلمان مانند ابن سینا و حکیم نظامی، طب را دارای دو معنای لغوی و اصطلاحی می‌داند. مفهوم «حکمت» و «طبابت» و تفاوت آن‌ها با علم محض تشریح شده و سابقه پزشکی اولیه در تمدن‌های مختلف و مراحل تکامل آن (از دوران ماقبل تاریخ تا دوران اخیر) شرح داده می‌شود.

بخش دوم: طب و دین: فصل نخست: تمدن علمی پزشکی در اسلام؛ این فصل به تمدن علمی پزشکی در اسلام در شش مرحله تاریخی تقسیم می‌شود: دوران ظهور اسلام (که حارث بن کَلَدَه ثقفی به‌عنوان طبیب عربستان مشهور بود)، دوران انتقال، دوران طلایی تمدن اسلامی (عصر طلایی پزشکان مسلمان که شامل تأسیس بیمارستان‌ها بود)، دوران رکود و فترت (هم‌زمان با آغاز رنسانس غرب)، دوران وانهادگی (که غرب به بازسازی و احیای علوم پزشکی پرداخت) و دوران شکوفایی مجدد.

فصل دوم: ارتباط طب با دین؛ این فصل به بررسی ضرورت ارتباط بین طب و دین می‌پردازد و دیدگاه‌های مختلف در این زمینه را دسته‌بندی می‌کند. این دیدگاه‌ها شامل دیدگاه بی‌باور (کسانی که منکر هرگونه ارتباط هستند) و دیدگاه‌های باورمدار (اعم از حداقلی، میانی و حداکثری) است که ارتباط طب با دین را به اشکال گوناگون می‌پذیرند.

فصل سوم: نگارش احادیث طبی این فصل، تاریخچه نگارش احادیث طبی را نزد اهل‌سنت (با تأکید بر وجود کتاب «الطب» در صحیح بخاری و احادیث نبوی) و نزد شیعه بررسی می‌کند و به فقدان تدوین منسجم در دوره‌های متقدم شیعی اشاره دارد. سپس، دیدگاه‌های مختلف پیرامون علم طب پیامبر(ص) و معصومین(ع) از منظر اهل‌سنت (ابن جوزی، جاحظ، ابن خلدون) و شیعه (اعتماد به فراگیری و وحیانی بودن) بررسی شده و به استدلال عقلی و نقلی در موافقت یا مخالفت با طب رایج اشاره می‌کند.

فصل چهارم (که در کتاب به‌عنوان فصل دوم ذکر شده است): آشنایی اجمالی با مکتب طب اسلامی؛ در این فصل، ضمن تأکید بر ضرورت طرح مکتب طب اسلامی، تعریف و اهداف کلی این مکتب (تأمین حیات طیبه) و ویژگی‌های آن بیان شده است. همچنین علل عدم توجه کافی به مکتب طب اسلامی از نظر فردی، اجتماعی، مدیریتی، پزشکی و درمانی ارائه می‌شود. .

در فصل پنجم (که در کتاب به‌عنوان فصل سوم ذکر شده است): به بررسی مقایسه‌ای طب اسلامی در ایران و سایر کشورهای اسلامی پرداخته شده است. این مقایسه، در چهار سطح مفهومی، محتوایی، تاریخی و مدیریتی و تشکیلاتی، صورت‌گرفته است.

در فصل ششم (که در کتاب به‌عنوان فصل چهارم ذکر شده است): مکتب طب اسلامی با طب آلوپات، مقایسه گردیده است. بررسی نگرش‌های کلام در پزشکی، بررسی انحرافات در نگرش غیرالهی و گفتار پیروان طب آلوپات درباره مکتب اسلامی، موضوعات مطرح شده در این فصل می‌باشد. نویسنده در گفتار نهایی کتاب، به راه‌های شناسایی کارآمدی مکتب طب اسلامی و معرفی و اثبات آن به‌اختصار پرداخته است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.