بررسی مکاتب و روشهای تفسیری
بررسی مکاتب و روشهای تفسیری، اثر علیاکبر بابایی (متولد 1333- اراک)، دانشیار گروه قرآنپژوهی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه است. این کتاب با هدف ارتقای منابع درسی در رشتههای علوم انسانی اسلامی برای دانشجویان مقطع تحصیلات تکمیلی، به بررسی، تحلیل و نقد مکاتب، روشها و نظریههای مختلف تفسیری قرآن کریم میپردازد و ویژگیهای کتب تفسیری موجود را مشخص میسازد.
| بررسی مکاتب و روشهای تفسیری | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بابایی، علیاکبر (نويسنده) |
| ناشر | پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ** سازمان مطالعه و تدوين کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) |
| مکان نشر | ایران - تهران ** ایران - قم |
| سال نشر | 1391ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-600-5486-86-5 |
| موضوع | تفسیر - فن - مفسران |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 7ن2ب 91/5 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب حاضر، شامل پیشگفتار و هفت فصل اصلی است.
سبک نگارش
نگارش کتاب بر مبنای محتوای علمی مناسب برای تدریس در مراکز حوزوی و دانشگاهی تنظیم شده است[۱] و نویسنده به تحلیل و دستهبندی دقیق مکاتب، روشها، مناهج و الوان تفسیری پرداخته است تا نقاط قوت و ضعف هریک را مشخص کند[۲].
گزارش محتوا
فصل اول (مباحث مقدماتی): این فصل با هدف آشنایی پژوهشگران با اصول و مفاهیم تفسیر، به تبیین اصطلاحاتی چون مکاتب تفسیری، مبانی و روشهای تفسیر، مناهج و مدارس تفسیری، اتجاهات و الوان تفسیری میپردازد. همچنین، دستهبندی مفسران بر اساس میزان آگاهیاشان از معانی قرآن، بهویژه معرفی «مفسران برگزیده خدا» (دوازده نفر از اهل بیت رسول خدا(ص)) و دلایل عصمت و آگاهی آنان، بخش مهمی از این فصل را تشکیل میدهد[۳].
فصل دوم (مکتب و روش تفسیری در روایات نقلشده از معصومان(ع)): این فصل، به معرفی و بررسی مکتب تفسیری معصومان(ع) بر پایه روایات میپردازد. از ویژگیهای مکتب تفسیری صحیح و مورد تأیید ایشان، تدبر در آیات محکم و استمداد از معصومان(ع) در تقسیر آیات متشابه، تفسیر ظاهر آیات با روش عقلایی و عرفی، پرهیز از تفسیر به رأی و بیان معانی آیات با توجه به مفاهیم عرفی کلمات و ویژگیهای گوینده و مخاطب کلام است[۴].
فصل سوم (ارزش تفسیر صحابه و تابعین و بررسی روش تفسیری آنان): این فصل، به معرفی مفسران مشهور از میان صحابه و تابعین (مانند ابن عباس، ابن مسعود، ابی بن کعب، مجاهد و...) پرداخته است و روشهای تفسیری منقول از این افراد ارزیابی شده است. این روشها شامل استفاده از قرینههای عقلی، بهرهگیری از اشعار و محاورات عرفی عرب، ذکر مصداق، بیان معنای کلمه بدون مستند، توجه به اسباب و فضای نزول آیات و... میباشد[۵].
فصل چهارم (بررسی مکتب تفسیری روایی محض): این فصل، مکتب تفسیری روایی محض را که هرگونه اجتهاد و استنباط رأیی را در تفسیر منع میکند، تعریف نموده و طرفداران آن را معرفی مینماید. این مکتب، معتقد است که تفسیر قرآن منحصر به روایات است. در این فصل، دلایل قرآنی و روایی طرفداران این مکتب بررسی و نقد میشود و دلایل اعتبار تفاسیر غیر روایی نیز مورد تحلیل قرار میگیرد[۶].
فصل پنجم (معرفی و بررسی تفاسیر روایی محض): محتوای این فصل، شامل دستهبندی تفاسیر روایی محض به تفاسیر روایی اصل و جوامع تفسیری، تفاوت اساسی تفسیرهای روایی شیعه و اهل سنت، کاستیهای مشترک تفسیرهای روایی محض و... است. همچنین، به معرفی و بررسی ویژگیهای تفاسیر مشهور روایی محض از اهل سنت (مانند الدر المنثور و تفسير القرآن العظيم ابن ابیحاتم رازی و...) و از شیعه (مانند تفسیر عیاشی، فرات کوفی، البرهان و نور الثقلين) پرداخته شده است[۷].
فصل ششم (معرفی و بررسی مکتب تفسیری باطنی محض): این فصل، به تعریف مکتب تفسیر باطنی محض (که فقط به معنای باطنی قرآن اکتفا میکند) و معرفی پیروان آن مانند اسماعیلیه و صوفیه میپردازد. دلایل و ادعاهای طرفداران این مکتب برای اثبات باطن قرآن (مانند دلایل قرآنی و روایی) نقد و بررسی شده و معیارهای صحت تفسیر باطنی نیز بیان گشته است[۸].
فصل هفتم (معرفی و بررسی تفاسیر باطنی محض): در این بخش، نمونههایی از تفاسیر باطنی (مانند التفسير الصوفي عند الصادق(ع)، حقائق التفسير، زيادات حقائق التفسير، عرائس البيان في حقائق القرآن و...) معرفی و مورد بررسی قرار میگیرد [۹].
پانویس
منابع مقاله
پیشگفتار و متن کتاب.