تاریخ امیرالمؤمنین علیهالسلام
تاریخ امام امیرالمؤمنین(ع)، اثر آیتالله شیخ عباس صفایی حائری(متولد 1322ق) فقیه و عالم دینی که به بررسی زندگی امام علی(ع) در دوران خلفا و حوادث تاریخی پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) میپردازد و جایگاه و مواضع ایشان را در آن دوره تبیین میکند.
| تاریخ امیر المومنین علیه السلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | صفایی حائری، عباس (نويسنده) واحد تحقیقات مسجد مقدس جمکران (محقق) |
| عنوانهای دیگر | تاریخ امیر المومنین علیه السلام ** زندگی امام علی (ع) در زمان خلفاء |
| ناشر | مسجد مقدس جمکران |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1386ش |
| چاپ | 7 |
| شابک | - |
| موضوع | اسلام - تاریخ - از آغاز تا 41ق. - علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - اثبات خلافت - علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - سرگذشت نامه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | /ص7ت2 37/35 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه نگارش
انگیزه اصلی نویسنده از تألیف این اثر، پرداختن به "قصه پرغصه مظلومیت مولا علی(ع)" و تشریح موضوع "خانهنشینی" ایشان و "غربت ایمان و قرآن" پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) است. نویسنده قصد دارد به این ابهام تاریخی پاسخ دهد که چرا امام علی(ع) از حق خود صرفنظر کرد و چرا خداوند برای رفع این "مظلومیت" دخالت نکرد. هدف دیگر این کتاب، روشن ساختن این نکته است که تمام اصحاب پیامبر(ص) عادل نبودند و عملکرد برخی از آنان در مسئله خلافت ابوبکر قابلتوجیه نیست. همچنین، نویسنده تلاش میکند تلاشهای صورتگرفته برای پنهانکردن فضائل امام علی(ع) و تحریف تاریخ را آشکار سازد[۱].
ساختار
مطالب کتاب در دو جلد ارائه شده است. جلد اول، به یک مقدمه کلی و سه "مقدمه" تفصیلی تقسیم شده است که شامل مقدمه اول، مقدمه دوم، و مقدمه سوم میشود و سپس محتوای اصلی در سه "مقصد"(مقصد اول، مقصد دوم، مقصد سوم) ارائه شده که هر مقصد نیز دارای زیربخشهای متعددی است.
سبک نگارش
ویژگیهای اصلی شیوه نگارش کتاب عبارتاند از:
- تحلیلی و تبیینی: نویسنده صرفاً به نقل وقایع نمیپردازد، بلکه به تحلیل عمیق رویدادها، تبیین علل و معلولها، و روشنگری درباره انگیزهها و پیامدهای آنها میکوشد[۲].
- انتقادی نسبت به روایات رایج: کتاب رویکردی انتقادی نسبت به برخی از روایات و دیدگاههای سنتی، بهویژه در مورد عدالت همه صحابه و نحوه جانشینی پیامبر(ص)، اتخاذ میکند[۳].
- مستندسازی جامع: نویسنده برای اثبات مدعاهای خود به منابع گستردهای از هر دو جریان اصلی اسلامی(شیعه و سنی) استناد میکند؛ از جمله "نهجالبلاغه"، "صحیح بخاری"، "صحیح مسلم"، و آثار ابن ابیالحدید[۴].
• رویکرد الهیاتی و اعتقادی: بحثها در چارچوب یک بینش اعتقادی و الهیاتی، با تأکید بر جایگاه امامت و اهمیت حفظ دین، صورت میگیرد که تفسیر حوادث تاریخی را تحتتأثیر قرار میدهد[۵].
- تمرکز بر فضائل و حقوق امام علی(ع): در سراسر کتاب، بر فضائل بیشمار امام علی(ع)، علم ایشان، و حقانیت ایشان در خلافت تأکید شده و تناقض آن با عملکرد مخالفان موردبررسی قرار میگیرد[۶].
گزارش محتوا
مقدمه اول: این بخش با طرح پرسش اساسی درباره عدالت تمامی اصحاب پیامبر(ص) آغاز میشود و با استناد به آیات قرآن و سنت نبوی، به بررسی این موضوع میپردازد. سپس به مسائل تاریخی مانند اعتراضات اصحاب بر پیامبر(ص)، انکار سهم "ذویالقربی" توسط ابوبکر و همچنین دلایل نهفته در خطبه حضرت فاطمه(س) میپردازد[۷].
مقدمه دوم: این بخش بهتفصیل درباره موضوع امامت و احتجاج امت بر امام(ع) بحث میکند. داستان "و انذر عشیرتک الاقربین"(خویشان نزدیکت را بیم ده) و عقیده شیعه درباره تعیین پیامبر(ص) برای امامت موردبررسی قرار میگیرد. همچنین، موقعیت امام علی(ع) در دوران خلفا و لزوم معرفت امام و تعداد آنها تشریح شده و به رویدادهایی مانند فرستادن لشکر اسامه، نمازخواندن ابوبکر، محاصره پیامبر(ص)، و قصه صحیفه و دوات پرداخته میشود. این بخش همچنین وصایت حضرت علی(ع)، بحث درباره محل فوت پیامبر(ص)، و نامههای محمد بن ابیبکر به معاویه، لزوم معرفت امام و تعیین حضرت علی(ع) را در بر میگیرد[۸].
مقدمه سوم: در این بخش، مطالبی تکمیلکننده از مباحث پیشین ارائه میشود. ادامه مبحث اعزام لشکر اسامه، قضیه صحیفه و دوات، و بررسی حدیث ساختگی عایشه درباره خلافت ابوبکر و انکار عایشه نسبت به وصایت امیرالمؤمنین(ع) از جمله مهمترین مطالب این قسمت است[۹].
مقصد اول: این مقصد به حوادث پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) اختصاص دارد. در این بخش، تجهیز پیغمبر(ص) بهوسیله علی(ع)، وقایع اجتماع مهاجرین و انصار در سقیفه، انکار عمر نسبت به مرگ پیامبر(ص) و بیعت ناگهانی با ابوبکر بررسی میشود. همچنین، حملهی عمر به خانه حضرت فاطمه(س)، ناله حضرت زهرا(س)، احتجاج امام علی(ع) با ابوبکر و بحثهای مربوط به فدک و ارث حضرت زهرا(س)، سخنان ابن ابیالحدید در مورد خلافت و رضایت حضرت علی(ع) از خلفا و پاسخ به آنها بهتفصیل آمده است[۱۰].
مقصد دوم: این بخش به موضوع "شورا" و نقش آن در تعیین امیرالمؤمنین میپردازد. نحوه شکلگیری شورا در زمان عمر، چگونگی بیعت با عثمان و حدود اختیارات عبدالرحمن بن عوف در این فرایند موردبررسی قرار میگیرد[۱۱].
مقصد سوم: این بخش به رویدادهای پس از بیعت با عثمان میپردازد. وضعیت عمومی در دوران خلافت عثمان، علل شورش علیه وی و چگونگی محاصره و کشتهشدن او تشریح میشود. مطاعن عثمان، بازگشت ابوذر و مقایسه بین ابوبکر و عمر و عثمان نیز در این قسمت بررسی شده و دلایل عدم دفاع عثمان از خود و عدم یاری معاویه به او تحلیل میگردد[۱۲].
مطالب جلد دوم، در دو بخش ارائه شده است. در بخش اول، به وقایع مربوط به جنگ جمل پرداخته شده است [۱۳] و بخش دوم، به حوادث و موضوعات مربوط به جنگ صفین، اختصاصیافته است[۱۴].
پانویس
- ↑ ر.ک: به عنوان پیشگفتار، ج1، ص11- 14
- ↑ متن کتاب، ج1، ص209-212
- ↑ ر.ک: به عنوان پیشگفتار، ج1، ص21- 26
- ↑ همان، ج1، ص17
- ↑ متن کتاب، ج1، ص169- 176
- ↑ همان، ص177- 185
- ↑ همان، ص21- 132
- ↑ همان، ص133- 185
- ↑ همان، ص187- 207
- ↑ همان، ص207- 368
- ↑ همان، ص369- 463
- ↑ همان، ص465- 624
- ↑ همان، ج2، ص11- 192
- ↑ همان، ص203- 454
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.