التمهيد لما في الموطأ من المعاني و الأسانید
التمهید لما فی الموطا من المعانی و الاسانید، اثر ابو عمرو یوسف بن عبدالله بن محمد بن عبدالبر نمری اندلسی، (368-463ق) محدث و فقیه مالکی در شرح و توضیح احادیث موطا (الامام) مالک بن انس است.
| التمهيد لما في الموطأ من المعاني و الأسانید | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن عبد البر، یوسف بن عبد الله (نويسنده)
علوی، مصطفی بن احمد (محقق) بکری، محمد عبد الکریم (محقق) ابن صدیق، عبدالله (محقق) فلاح، محمد (محقق) اعراب، سعید احمد (محقق) جیدی، عمر بن عبدالکریم (محقق) |
| ناشر | [بی نا] |
| مکان نشر | [بی جا] - [بی جا] |
| سال نشر | 13سده - 1387ق - 1399ق - 1400ق - 1401ق - 1403ق - 1405ق - 1406ق - 1409ق - 1410ق - 1412ق - 1967م - 1979م - 1980م - 1981م - 1983م - 1984م - 1985م - 1989م - 1990م - 1992م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 26 |
| کد کنگره | /م2 م8022 117/5 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
به دلیل اهمیت موطا (الامام) مالک بن انس در میان اهلسنت، در طول سالها شروح و تعلیقههای متعددی پیرامون آن نوشته شده است. از جمله ابن عبدالبر سه شرح به نامهای: التمهید، الاستذکار و المتفضی دارد که اثر حاضر، مهمترین آنها و همچنین از ارزشمندترین آثارش است. [۱].
اهمیت کتاب
بنا به نظر ابن حزم، در موضوع فقه الحدیث کتابی بهتر و نیکوتر از التمهید نیست[۲].
این کتاب، تاثیر بسزایی بر شروح بعد از خود گذاشت و نویسندگان بعدی از نظریههای موجود در التمهید استفاده کردهاند[۳].
انگیزه و روش مولف
وی درباره انگیزه و روش کار خود چنین میگوید: «به نظرم هرکس قصد استخراج حدیث پیامبر(ص) را از موطا مالک، دارد، به گمانش، اعتماد بر مسند کرده و از منقطع و مرسل حدیث، رویگردان شده است. تامل در سایر شرحها نشانگر عدم رعایت این معیار، در این تألیفات است و گاهی حدیث منقطع را در باب متصل داخل و مرسل را با سند آوردهاند و یا مراسیل موطا را از صحاحی میدانند که احدی حق جرح و تعدیلشان را ندارد؛ چون جمیع ناقلانش را ثقه میدانند.
طبق مذهب مالک و تابعانش، باید به مرسل ثقه احتجاج کرد و عمل به آن را مانند عمل به مسند واجب دانست.
اما علمای دیگر، برخی مسند و مرسل را برابر و عمل به هر دو را جایز میدانند و گروهی مرسل را رد کرده و معتقدند که مقطوع شدن حدیث، دلیل بر رد آن است بدین جهت هر آنچه از مالک در الموطا از پیامبر(ص) نقل شده از مسند، مقطوع، مرسل و هر چه که میتوان به آنها اضافه کرد را آوردهام . [۴].
ساختار و روش کتاب
کتاب در طول 30 سال و در 70 جزء، نوشته و آن را بر اساس شیوخ مالک بن انس، که در کتاب موطا از آنها حدیث نقل می کند، مرتب کرده است.[۵]. و در 25 مجلد منتشر شده است.
هر جزء نیز به فصول و ابواب مختلفی تقسیم میشود که هرکدام به موضوعات خاصی میپردازند. روش مولف در این کتاب به این صورت است که مؤلف ابتدا حدیثهای موطأ را بیان کرده، سپس به سند و متن آنها میپردازد.
مؤلف به طور خاص، دیدگاههای مالک ابن انس را تأیید کرده و به رد دیدگاههای مخالف میپردازد. همچنین، این کتاب به علوم حدیث نیز اختصاص دارد، از جمله به بررسی حدیثهای مرسل (که یکی از راویان آن در سلسله سند ذکر نشده باشد) و منقطع (که سلسله سند آن گسسته باشد) میپردازد.
محتوای کتاب
کتاب "التمهيد" یک اثر جامع در علوم حدیث و فقه است که به شیوه تحلیلی و مقایسهای نگاشته شده است. محتوای کتاب شامل موارد زیر است:
شرح و توضیح حدیثها: مؤلف هر حدیث از "الموطأ" را با سند آن ذکر کرده، معانی آن را توضیح میدهد و درباره مسائل فقهی مرتبط با آن بحث میکند.
بررسی اسانید (سلسله راویان): وی بهصورت دقیق به بررسی سندهای حدیثها میپردازد و وضعیت راویان را از نظر ثقه بودن (قابلاعتماد بودن) و عدالت بررسی میکند. بخشهایی مانند "باب معرفة المرسل و المسند و المنقطع و المتصل و الموقوف و معنى التدليس" (فصل شناخت مرسل، مسند، منقطع، متصل، موقوف و معنای تدلیس) به این موضوع اختصاص دارد.[۶]
مسائل فقهی و احکام: که از حدیثها برای استخراج احکام و مسائل فقهی استفاده میکند. به طور مثال، در مورد مسائل طهارت [۷] و نماز شامل اوقات نماز، رکعات، سجده سهو، و اوقات ممنوعه نماز مانند[۸]
روزه شامل قواعد روزه، آغاز و پایان رمضان، رؤیت هلال، و استثنائات (مانند سفر) را توضیح میدهد مانند[۹] حج شامل مناسک حج، از جمله طواف و سعی بین صفا و مروه رمی، هروله در طواف و قربانی موردبررسی قرار میگیرد مانند[۱۰] نکاح شامل شرایط و موانع ازدواج، مهریه، طلاق خلع، و احکام ولی در ازدواج را شامل میشود مانند[۱۱].
در شرح لغات، کلمات دشوار و غریب در حدیثها و آثار را توضیح میدهد.[۱۲]