خونجی، محمد بن نامآور
ابوعبدالله اَفْضَلُالدّین محمد بن نامآور خونَجی (۵۹۰-۶۴۶ق)، معروف به خونجی مصری و صاحب الکشف، از منطقدانان، فیلسوفان و پزشکان اثرگذار سده هفتم هجری است. وی در منطق نوآوریهای فراوانی داشت بهگونهای که منطق سینوی را به دو دوره پیشاخونجی و پساخونجی تقسیم کردهاند. او در علوم عقلی و نقلی، به ویژه منطق، فلسفه، فقه و پزشکی تبحر داشت و قاضی القضات شافعی در قاهره بود. از مهمترین آثار او کتاب «کشف الاسرار عن غوامض الافکار» در منطق است که تأثیر عمیقی بر سنت منطقی متأخر اسلامی گذاشت.
| افضلالدین خونجی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | ابوعبدالله افضلالدین محمد بن نامآور بن عبدالملک خونجی |
| نامهای دیگر | خونجی مصری، صاحب الکشف |
| لقب | افضلالدین |
| نام پدر | نامآور |
| ولادت | ۵۹۰ قمری |
| محل تولد | خونج (آقکند کنونی در آذربایجان)، ایران |
| محل زندگی | ایران، آناتولی، شام، مصر |
| رحلت | ۵ رمضان ۶۴۶ قمری (۲۲ دسامبر ۱۲۴۸ میلادی) |
| مدفن | قاهره، گورستان قرافه |
| طول عمر | ۵۶ سال |
| دین | اسلام |
| مذهب | شافعی |
| پیشه | منطقدان، فیلسوف، پزشک، قاضی |
| منصب | قاضی القضات شافعی قاهره |
| اطلاعات علمی | |
| علایق پژوهشی | منطق، فلسفه، پزشکی، فقه |
| معاصرین | الملک الکامل ایوبی، سراجالدین ارموی، اثیرالدین ابهری |
| شاگردان | ابنواصل حموی، موفقالدین ابن ابی اصیبعه، عزالدین محمد اربلی |
| برخی آثار | |
ولادت
ابوعبدالله افضلالدین محمد بن نامآور بن عبدالملک خونجی در جمادیالاول سال ۵۹۰ قمری[۱] در شهر خونج (آقکند کنونی در آذربایجان، بین زنجان و اردبیل و میانه) متولد شد.[۲] زادگاه او به دلیل شباهت لفظی گاهی به اشتباه خنج (در فارس) ثبت شده است.[۳] وی از خانوادهای اهل علم برخاست و در ایران تحصیلات خود را آغاز کرد.
تحصیلات
افضلالدین تحصیل علوم را در ایران آغاز نمود و به دلیل هجوم مغول، به آناتولی و شام سفر کرد و سپس برای تکمیل دانش خود به مصر رفت. اگرچه برخی منابع او را شاگرد فخررازی دانستهاند، اما این موضوع به دلیل سن کم او در زمان وفات فخررازی و نقدهایش بر آرای وی، بعید به نظر میرسد.[۴] وی در علوم عقلی (منطق و فلسفه) و نقلی (فقه شافعی) و نیز پزشکی تبحر یافت.
فعالیتها
خونجی نزد الملک الکامل، سلطان ایوبی، محترم بود و به عنوان سفیر به دربار سلاجقه روم فرستاده شد. پس از درگذشت الکامل، به دربار سلاجقه روم رفت و به مقام قضا رسید. پس از شکست سلاجقه از مغولان در ۶۴۱ ق، به مصر بازگشت و قاضی القضات شافعی قاهره و پیرامون آن شد و همزمان در مدرسه صالحیه قاهره به تدریس پرداخت.[۵] او در منطق نوآوریهای بسیاری مانند توسعه موضوع منطق، تبیین قضایای حقیقیه و خارجیه، و تحلیل عکس نقیض ارائه داد که مورد توجه منطقدانان پس از او قرار گرفت.
وفات
افضلالدین خونجی سرانجام در ۵ رمضان ۶۴۶ قمری (۲۲ دسامبر ۱۲۴۸ میلادی) در قاهره درگذشت[۶] و در گورستان قرافه به خاک سپرده شد.[۷]
آثار
از مهمترین آثار او میتوان به:
- کشف الاسرار عن غوامض الافکار(در منطق)،
- الجمل(الجمل المنطقیة)،
- الموز (در منطق)،
- شرح کلیات قانون ابن سینا(در پزشکی)،
- مختصر المطالب العالیة (در عقاید)
- ادوار الحمیات
اشاره کرد. کتاب کشف الاسرار او توسط خالد الرویهب در سال ۱۳۸۹ش تصحیح و منتشر شده است.[۸]
پانويس
منابع مقاله
- خالد، الرویهب، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، ج16، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، چاپ دوم، 1378.
- فوزی، ناهده، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ج9، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1388.