جانورنامه: نخستین رساله قاجاری در دگرگونی و تکمیل آفریدگان
جانورنامه: نخستین رسالۀ قاجاری در دگرگونی و تکمیل آفریدگان تألیف میرزا تقیخان انصاری کاشانی (۱۲۱۸-۱۲۶۴ش) به کوشش فرامرز معتمد دزفولی؛ این کتاب نخستین رساله قاجاری در زمینه دگرگونی و تکمیل آفریدگان است که توسط میرزا تقیخان انصاری کاشانی، از معلمان دارالفنون، طبیب و مؤلف کتابهای علمی نگاشته شده است. انصاری کاشانی که از پیشگامان آموزش علوم جدید در ایران بود، این اثر را با قلمی زیبا و به شیوه سرهنویسی تألیف کرده که بازتاب کوشش فرهیختگان قاجاری برای یافتن زبان و شیوهای نو از پارسیگویی است.
| جانورنامه: نخستین رسالۀ قاجاری در دگرگونی و تکمیل آفریدگان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کاشاني، تقي بن محمدهاشم (نویسنده) معتمد دزفولی، فرامرز (مصحح) |
| عنوانهای دیگر | نخستین رسالۀ قاجاری در دگرگونی و تکمیل آفریدگان |
| ناشر | نگاه معاصر |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1403 |
| چاپ | اول |
| شابک | 978-622-290-422-7 |
| موضوع | جانوران -- رسالهها، تاریخ طبیعی -- ایران -- دوره قاجار |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
ساختار
این کتاب شامل مقدمه نویسنده، متن اصلی جانورنامه در دو دریچه و سه بخش، و سه ضمیمه میباشد.
گزارش کتاب
کتاب "جانورنامه: نخستین رسالۀ قاجاری در دگرگونی و تکمیل آفریدگان" اثر میرزا تقیخان انصاری کاشانی، به کوشش فرامرز معتمد دزفولی، نمایانگر یکی از نخستین تلاشها برای معرفی علوم جدید در دوره قاجار است. انصاری کاشانی که از معلمان دارالفنون، طبیب، مؤلف و مترجم کتابهای علمی بود، زندگی پرماجرا و پرکششی داشت و در نوجوانی به آموختن علوم دینی پرداخت، اما در هفدهسالگی دریافت که عمر خود را در مدارس سنتی تباه کرده و برای آموختن علوم نو به تهران مهاجرت کرد.
در مدرسه نظام دولتی نزد معلمان فرانسوی به کسب علوم و صنایع جدید اهتمام ورزید و زبان فرانسه را آموخت. علاقه او موجب شد در مدت کوتاهی از بیشتر علوم جدید اروپا اطلاع یابد و در هر یک از علوم اروپا رسالهای تصنیف و تألیف کند. توجه و تلاش پیگیر او برای ترجمه و تصنیف رسالهها باعث شد وزیر علوم، مراتب تحصیل او را به ناصرالدین شاه گزارش دهد و این آغاز سفرهای دولتی و مأموریتهای اکتشافی او شد.
انصاری کاشانی این کتاب را پس از مقدمه و دیباچه کوتاه، به دو دریچه تقسیم کرده است. دریچه نخست به "معرفها و ممیزهای عامۀ جانوران" میپردازد و دریچه دوم خود به سه بخش تقسیم میشود: بخش اول "در مرتبههای جانوری" که به طبقهبندی جانوران میپردازد، بخش دوم "بخش آفرینش جانوران ژئولوژیک" که به دیرینهشناسی و تاریخ تحولات زمین و پیدایش جانوران اختصاص دارد، و بخش سوم با نام "بخش جغرافیایی جانوران بخصوص جانوران زهرناک ایران" که به پراکنش جانوران در سرزمینهای مختلف و به ویژه وضعیت جانوران زهرناک در شهرها و مناطق مختلف ایران میپردازد.
رساله "جانورنامه" با قلمی زیبا و سرهنویسی نگاشته شده که بازتاب کوشش فرهیختگان قاجاری برای یافتن زبان و شیوهای نو از پارسیگویی است. در این شیوه تلاش شده تا سخن نویسنده به زبان پارسی و عاری از واژههای عربی نزدیک شود و از زبان و فضای رسالههای مرسوم آن دوره فاصله گیرد. سرهنویسی "جانورنامه" هم در جستجوی معادلهای فارسی برای واژههای عربی است و هم برابرنهادههای فرانسوی.
این اثر نه تنها از نظر تاریخی دارای اهمیت است، بلکه به عنوان نمادی از تحول فکری و علمی در دوره قاجار و تلاش برای همگامی با علوم جدید اروپایی محسوب میشود.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات