تفسیر بیان تفسیر سوره‌های حمد و بقره

تفسیر بیان تفسیر سوره های حمد و بقره
پدیدآوران	فلسفی، محمدتقی (نويسنده) مرکز فرهنگ و معارف قرآن (محقق)
عنوان‌های دیگر	تفسیر سوره‏های حمد و بقره
ناشر	مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم)
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1386ش
چاپ	2
شابک	‎978-964-548-020-0
موضوع	تفاسیر (سوره بقره) - تفاسیر (سوره فاتحه) - تفاسیر شیعه - قرن 14
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‎‏/‎‏ف‎‏8‎‏ت‎‏7 102/1 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

تفسیر بیان تفسیر سوره‌های حمد و بقره، از آثار نویسنده و سخنور مشهور معاصر، محمدتقى فلسفى (۱۲۸۶- ۱۳۷۷ش)، مجموعه گفتارهایی است که سوره فاتحه و برخی از آیات دومین سوره را برای همگان با زبانی آسان و به ترتیب موجود در مصحف شریف توضیح می‌دهد. قرآن‌پژوه معاصر، غلامرضا حیدری ابهری کتاب حاضر را تصحیح کرده است.

هدف و روش

• محمدتقى فلسفى یادآور شده است:
• در ماه آبان 1334ش. بعضى از طلّاب و وعّاظ خواهش كردند تفسيرى شروع كنم كه قرار شد، روزهاى جمعه، ساعت ده صبح، در حدود يك ساعت، مجلس تفسيرى در منزل اين‌جانب برقرار باشد. آقايان آمدند و از اول قرآن شروع شد. اينك خلاصه‌اى از بعضى از مطالب تفسير را در اين‌جا نقل مى‌كنم. اين تفسير را به نام «تفسير بيان» نامگذارى كرده و اقتباس از آيۀ مباركۀ «هٰذٰا بَيٰانٌ لِلنّٰاسِ وَ هُدىً وَ مَوْعِظَةٌ لِلْمُتَّقِينَ‌» كرده‌ام.
• گفتنی است که محمدتقى فلسفى در خاطرات خودش نوشته است: «اين جلسه به امر آيت‌اللّه العظمى بروجردى رحمه الله تشكيل شد.» و در نتیجه، انگیزه تشکیل جلسات تفسیری مذکور علاوه بر تقاضاى طلّاب و وعّاظ، دستور مرجعیت شیعه هم بوده است.
• ناشر، زندگی و شخصیت و آثار محمدتقى فلسفى را به‌صورت مختصر معرفی کرده است.
• غلامرضا حیدری ابهری با تأکید بر آنکه: كتابى كه پيش روى داريد ... خلاصۀ درس‌هاى تفسيرى محمدتقى فلسفى بوده و حدود پنجاه سال پيش نگارش يافته، از يك سو بيانگر توجّه ويژه به معارف قرآن كريم و از سوى ديگر، نشان دهندۀ تيزبينى در آشنايى به مسائل روز، شبهه‌افكنى و فتنه‌هاى مخالفان اسلام در آن زمان است، افزوده است:

1. اين جانب تا قبل از آشنايى با اين متن تفسيرى، شهرت و آوازه دانشمند فقيد (محمد تقى فلسفى) را تنها در عرصۀ خطابه و منبر مى‌دانستم و بعد از روبرو شدن با نوشته‌هاى تفسيرى ايشان و برداشت‌هاى دقيق و نغزِ آن خطيب فرزانه، او را مفسرى توانمند و متبحر يافتم.
2. روش مرحوم فلسفى در تفسير، نمونه‌اى بارز از يك تفسير عالمانه است كه امكان بهره‌مندى همگان را از معارف قرآن فراهم آورده است. فرزانۀ فقيد در اين اثر - مانند ديگر آثارش - نه به خاطر ساده كردن مطالب از لطايف و ظرايف باز مانده و نه به بهانۀ ژرف‌انديشى و تحقيق، توده‌هاى مشتاق را از معارف گران‌قدر قرآن كريم محروم مى‌سازد.
3. در تصحيح اين اثر نكات ذيل مورد توجّه قرار گرفته است:
   1. براى بهره‌مندى هر چه بيشتر خوانندگان گرامى از مطالب تفسيرى، اصلاحات فراوانى در متن صورت گرفته و در عين حال براى حفظ امانت، هر جا تغييرى صورت گرفته، در پاورقى، اصل متن نيز ذكر گرديده است.
   2. آيات، روايات و ديگر متون عربىِ بى ترجمه، ترجمه شده است.
   3. منابعِ روايات و سخنان مفسّران و دانشمندانى كه مطالبى از آنان نقل شده، به طور كامل در پاورقى‌ها ذكر شده است.
   4. در صورت لزوم، در مورد مطالب كتاب، توضيحاتى در پاورقى ذكر كرده‌ايم.
   5. در كنار هر صفحه عناوين فرعى مباحث درج شده است.
   6. آيات و روايات نقل شده در دست نوشته، با قرآن كريم و منابع روايى مقابله شده و اگر اشتباه در نقل بوده، برطرف گرديده است.

ساختار و محتوا

• کتاب حاضر تفسیر ترتیبی است و محمدتقى فلسفى در آن، تمامی سوره حمد و بخش بزرگی از سوره بقره (از آغاز تا آیه 162) را تفسیر می‌کند.

نمونه مباحث

• توبه از گناهان فردى و اجتماعى «وَ أَصْلَحُوا وَ بَيَّنُوا»: گناه بر دو قسم است: فردى و اجتماعى. گناه فردى با توبۀ فردى جبران مى‌شود؛ ولى گناه اجتماعى بايد با توبۀ اجتماعى ‌باشد. ... شرايط توبۀ علماى اهل‌كتاب: ولى علماى يهود و نصارا كه علناً كتمان حقّ مى‌كردند و اقرار به بشارت‌هاى عهدين (تورات و انجيل) نمى‌نمودند و در نتيجه مردم را گمراه كردند، اگر بخواهند توبه كنند بايد:

1. از گذشته نادم شوند؛
2. بايد خود را اصلاح كنند و شعار كفر را علناً دور نموده و به شعار اسلامى مزيّن شوند؛
3. بايد اين برگشت و ندامت خود را علناً بيان نمايند؛ يعنى مردمى را كه گمراه كرده‌اند به حقّ برگردانند و با صداى رسا بگويند ما خيانت كرديم و حقايق را اخفا كرديم تا توبۀ كامل كرده باشند. (دولت از توده‌اى‌ها توبه‌نامه مى‌گرفت و در جرايد چاپ مى‌كرد، براى اين‌كه ندامت آن‌ها آشكار شود.)

منابع مقاله

• مقدمه و متن کتاب.