دستور الأطباء في دفع الطاعون و الوباء
| دستور الاطباء فی دفع الطاعون و الوباء | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ساوجي، موسي بن عليرضا (نويسنده)
شمس اردکانی، محمدرضا (گردآورنده) قاسملو، فرید ( گردآورنده) لاریجانی، باقر ( مقدمهنويس) انوشیروانی، مجید ( مصحح) معيني، ريحانه ( مصحح) |
| ناشر | چوگان ** دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی. مرکز تحقیقات طب سنتی و مفردات پزشکی |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1392ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-5682-36-9 |
| موضوع | پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 - طاعون - متون قدیمی تا قرن 14 - وبا - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /س17 د5 3/28 R |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
دستور الاطباء فی دفع الطاعون و الوباء نوشته موسی بن علیرضا ساوجی از پزشکان قرن 13ق است. موضوع کلی کتاب، ارائه تدابیر پزشکی و قواعد درمانی برای مقابله با بیماریهای همهگیر، بهویژه طاعون و وبا، بر اساس اصول حکمت طبیعیه و ملاحظات تجربی است.
انگیزه نگارش
انگیزه نویسنده از تألیف این اثر، وقوع وبا (بیماری همهگیر) در سال ۱۲۶۲قمری (ص. ۵۱)، در اواخر حکومت محمدشاه قاجار، بود. همچنین، فرمان شاهنشاه نیز به نویسنده رسید تا علاج و کیفیت معالجه را مکتوب نماید[۱].
ساختار
کتاب شامل سه بخش اصلی است: باب اول، در مقدمه (مشتمل بر بیست و سه فصل)، باب دوّم (در حقیقت و ماهیت و تعریف حمّای وبایی، مشتمل بر دوازده فصل)، و باب سوّم (در خاتمه کتاب، مشتمل بر یازده فصل).
سبک نگارش
متن با وجود پرداختن به طب، با رویکرد عرفانی و صوفیانه نوشته شده است و در پایان کتاب، مطالب اخلاقی و عرفانی مناسب برای مواجهه با بلایای عمومی توصیه شده است[۲]. نویسنده در بیان مطالب از نقلقولها و شواهد حکیمان قدیم و معاصر استفاده کرده است و همچنین از تجربیات و مشاهدات بالینی خود بهره برده است[۳].
گزارش محتوا
باب اول، در مقدمه: این بخش به منزله مقدمهای بر علم طب سنتی است و شامل فصول متعددی درباره اصول اساسی حکمت طبیعیه است. این مباحث شامل وصایای اخلاقی و عملی طب، فضیلت علم طب، تعریف آن و مباحث ارکان (عناصر)، امزاج (مزاجها)، اخلاط (مزاجهای طبیعی بدن)، اعضاء (اندامها)، ارواح (نیروهای حیاتی) و افعال (اعمال بدن) است. همچنین، فصولی درباره احوال بدن انسان (صحت و مرض)، اسباب (علل بیماریها)، علایم احوال بدن، نبض، برّاز (مدفوع) و بول (ادرار) و تدابیر فصول چهارگانه و احکام هوای خوش و تاثیرات غیرعادی طبیعت بر مزاج ارائه شده است[۴].
باب دوّم، در حقیقت و ماهیت و تعریف حمّای وبایی: این بخش بهصورت تخصصی به بیماریهای همهگیر و چگونگی حفظ صحت در برابر آنها میپردازد. محتوای آن تعریف بیماری وبایی و بیان اسباب حدوث وبا و استحالهی جوهر هوا (فساد هوا) است. همچنین، فصولی به افراد مستعد بیماریهای وبایی و تأثیرات اعراض نفسانی (مانند ترس و اضطراب) بر آنان اختصاص دارد. در ادامه علامات حدوث وبا و تدابیر حفظ صحت در برابر هوای وبایی و تدبیر خواب، استفراغ و احتباس در این بیماریها شرح داده شده است. بخش عمدهای از این باب به معالجات (مانند استفراغات) و ذکر ادویه و مرکبات خاص (مانند حَبّ فاذَزْهَر و معجون جَداوَر) برای دفع سموم و درمان طاعون و وبا پرداخته است[۵].
باب سوّم، در خاتمه کتاب: این بخش که به منزله خاتمه کتاب است، مباحثی جامع و فراتر از اصول صرفاً طبی را در بر میگیرد. فصول این باب به تدابیر سِتّه ضروریّه (شش امر حیاتی) برای حفظ صحت میپردازد و نیز به مباحث فلسفی و کلامی مانند عنایت الهی، حکمت در بلایا، ارتباط تأثیر داروها با خواست خدا و کیفیت تأثیر نفوس فلکیه. در نهایت، فصولی به استفاده از ادعیه، طلسمات، و استشفاء بهوسیله آیات و سور قرآنی و تربت مبارک حضرت امام حسین (ع) برای دفع وبا و زلزله میپردازد[۶].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.