زبدة اختصار تاريخ ملوک مصر المحروسة
زبدة اختصار تاريخ ملوك مصر المحروسة (922-1113ق/1516-1701م)، تألیف علی بن رضوان (زنده در 1058-1113ق)، اثر تاریخی مهمی است که به بررسی تاریخ مصر در دوره انتقال از حکومت ممالیک به عصر عثمانی و سدههای نخستین حاکمیت عثمانیها (بین سالهای ۹۲۲-۱۱۱۳ق/۱۵۱۶–۱۷۰۱م) میپردازد.
| زبدة اختصار تاريخ ملوک مصر المحروسة (922 - 1113ه)، (1516 - 1701م) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن رضوان، علی بن رضوان (نويسنده) زین العابدین، بشیر (محقق) |
| ناشر | دار الفضيلة |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 13سده |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| موضوع | مصر - تاریخ - عثمانیان، 1517 - 1918م. - مصر - شاهان و فرمان روایان - سرگذشت نامه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ب9ز4 97 DT |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اهمیت کتاب
این کتاب بهعنوان یک منشور تاریخیِ موجز، نقش مهمی را در درک تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مصر در این دوره ایفا میکند.
زبده اختصار، بهعنوان یکی از منابع اصلی برای مطالعه مصر در قرون ۱۶ و ۱۷ میلادی شناخته میشود و نگاهی داخلی به تعامل مصر با حکومت عثمانی ارائه میدهد. همچنین، به دلیل اختصار و جامعیت، برای پژوهشگران تاریخ عثمانی و خاورمیانه مفید است.
محقق آلمانی پیتر هولت به آن اشاره دارد و در کتابهای خود بر آن اعتماد کرده است[۱].
کتاب، مصدری است ارزشمند در تاریخ مصر در آن بازه زمانی، شامل نوشتههای روزانه نویسنده از وقایعی که در آن حضور داشته است و این حضور مزیتی است که سایر منابع تاریخی از آن بیبهرهاند و چهبسا مواد تاریخی خود را از این مصدر گرفتهاند[۲].
اضافات مهمی که این کتاب بر امثال خود دارد نشان میدهد منابع نیمه دوم قرن هفدهم میلادی که درباره مصر و این وقایع نوشتهاند، از این کتاب استفاده کردهاند[۳].
روش و محتوا
این اثر، اطلاعات تاریخی دقیق و مفصلی را در بازه زمانی (922-1113ق)، در بر دارد[۴].
کتاب با فتح مصر توسط سلطان سلیم اول عثمانی در سال ۱۵۱۶م (پایان حکومت ممالیک) آغاز میشود[۵] و سپس بهترتیب با محوریت حکام به ذکر وقایع میپردازد و تا اوایل قرن هجدهم میلادی ادامه مییابد[۶]. این بازه زمانی شامل ادغام مصر در امپراتوری عثمانی، تغییرات اداری و تحکیم ساختارهای حکومتی جدید است.
نویسنده به شیوه تواریخ سنتی اسلامی و با رویکردی سالشمارانه (تاریخ وقایع بر اساس سالها) وقایع را ثبت کرده است[۷] و از منابع دست اول مانند اسناد دولتی، مشاهدات شخصی و گزارشهای شفاهی بهره برده است.
موضوعات مهم و کلیدی عبارتند از:
- تحولات سیاسی، اداری و نظامی (مانند شورشها، تغییر والیان عثمانی و رابطه مصر با استانبول) [۸].
- ساختار حکومت محلی مصر تحت حاکمیت عثمانیها و نقش نخبگان مصری (مانند ممالیک باقیمانده و اشراف محلی)[۹].
- اوضاع اقتصادی و اجتماعی (مالیات، نظام اقطاع و تأثیرات تجاری)[۱۰].
- رویدادهای فرهنگی و مذهبی (نقش علما، مدارس و تأسیسات دینی) [۱۱].
- اشاره به پدیدههای طبیعی (خشکسالی، پرآبینیل، ستاره دنبالهدار آتشین و...).
فعالیت محقق
- تحقیق یک نسخه خطی متعلق به کتابخانه موزه انگلیس و مقارنه با مخطوطات معاصر؛
- عدم تعدیل و اضافه در متن باوجود اغلاط لغوی، املایی و اطلاعاتی، بلکه اشاره و تصحیح آنها در پاورقی؛
- ثبت حواشی و تعلیقات و اضافات نسخه خطی در پاورقی؛ # ترجمه سلاطین و برخی امرای مصر و شخصیتهای دینی و زعمای قبایل عربان؛
- معرفی اقالیم و مکانها و مصطلحات اداری اهم مناطق؛
- ضبط تواریخ هجری و مقارنه آنها با میلادی؛
- فهرست مصادری که در تحقیق نسخه خطی از آنها استفاده شده است.
فهرست مطالب در ابتدای کتاب، راهنمای خوانندگان است.
پانویس
- ↑ ر.ک: مقدمه محقق، ص8
- ↑ ر.ک: همان، ص44-39
- ↑ ر.ک: همان، ص41
- ↑ ر.ک: همان، ص39، 42 و 44
- ↑ ر.ک: همان، ص14؛ متن کتاب، ص67
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص256
- ↑ ر.ک: مقدمه محقق، ص21
- ↑ ر.ک: همان، ص19 و 22؛ متن کتاب، ص80، 95، 78 و 76
- ↑ ر.ک: همان، ص22؛ همان، ص86 و 95
- ↑ ر.ک: همان، ص23-30؛ همان، ص69، 81، 82، 86، 89، 102، 152 و 95
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص82، 81، 219، 220 و 78
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.