هجاء مصاحف الأمصار

هجاء مصاحف الأمصار، از آثار نحوی، قرائت‌شناس و مفسّر مغربی قیروانی قرن پنجم هجری قمری، ابوالعباس احمد بن عمار بن ابی‌العباس مهدوی (متوفای حدود 440ق)، است که چگونگی خوانش و نگارش بعضی از کلمات قرآنی را توضیح می‌دهد. این اثر را مورخ، مصحح و استاد بخش زبان عربی دانشکده ادبیات دانشگاه بغداد، حاتم صالح ضامن (متوفای 1434ق)، تصحیح و تحقیق کرده و مقدمه و تعلیقاتی ارزشمند را بر آن افزوده و شخصیت و آثار ابوالعباس احمد بن عمار مهدوی و به‌خصوص ویژگی‌ها و روش اثر حاضر را شناسانده است.

هجاء مصاحف الأمصار
پدیدآوران	مهدوی، احمد بن عمار (نويسنده) ضامن، حاتم صالح (محقق)
ناشر	[بی نا]
مکان نشر	امارات
سال نشر	1428ق - 2007م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	م9ه3 73 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نام کتاب

• در آغاز این اثر، عنوان «القول في علم خطّ مصاحف أهل الأمصار بغاية الجهد و الاختصار» آمده که به نظر می‌رسد نام کتاب باشد، ولی حاتم صالح ضامن، اسم «هجاء مصاحف الأمصار» را برگزیده و نوشته است که هیچ‌یک از کسانی که شرح‌ حال ابوالعباس احمد بن عمار مهدوی را نوشته‌اند به این کتاب اشاره‌ای نکرده‌اند و گمان غالب آن است که این اثر، فصلی یا بابی از یکی از کتاب‌های اوست که هنوز منتشر نشده است و شواهدی در آن وجود دارد که این ادعا را تأیید می‌کند؛ البته محقق این شواهد را توضیح نداده است.

هدف و روش

• احمد بن عمار مهدوی، با تأکید بر لزوم وحدت در نگارش مصاحف و وجود رسم‌الخطّ اختصاصی برای قرآن حکیم، افزوده است: نیاز به توضیح این موارد همانند حاجت به علوم قرآنی و بلکه مهم‌تر از آن است.
• حاتم صالح ضامن، نقدی دقیق و طولانی (حدود صد مورد) بر چاپ پیشین این کتاب (تصحیح محیی‌الدین عبدالرحمن رمضان) نوشته است.

ساختار و محتوا

• ابوالعباس مهدوی، در این اثر مختصر، به بررسی برخی از مسائل مرتبط با قرائت و نگارش کلمات قرآنی به‌ترتیب ذیل پرداخته است:

1. کلماتی که با هاء یا تاء از های تأنیث نوشته شده‌اند.
2. موصول و مقطوع.
3. واژگانی که واو و یاء دارند.
4. مهموز.
5. زیادت.
6. حذف.
7. اجتماع دو همزه.
8. الف وصل.
9. حروفی که مصحف‌های اهالی حجاز و عراق و شام در مورد آن باهم اختلاف دارند.

نمونه مباحث

• کلمه «النعمة» در همه جای قرآن به همین شکل نوشته می‌شود، جز در 11 مورد که با تای کشیده ثبت می‌گردد؛ مانند «... وَ اذْكرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيكمْ...» (بقره: 231).

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.