پیشوای صادق
پیشوای صادق، مجموعه چند سخنرانی حضرت آیتاللهالعظمی خامنهای (مدّظلهالعالی) (متولد 1318ش)، در تبیین سیره علمی – سیاسی امام صادق(ع) است که در دوران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایراد شده و در سال 1358ش توسط معظمله بازنویسی شده است.
| پیشوای صادق | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | خامنهای، علی، رهبر جمهوری اسلامی ایران (نويسنده) |
| ناشر | خبرگزاری فارس |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1398ش |
| چاپ | 2 |
| شابک | 978-600-8218-68-5 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /خ2پ9 45 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه نگارش
انگیزه اصلی از نگارش این اثر، مواجهه با دو برداشت نادرست رایج درباره سیره ائمه هدی(ع)، بهویژه امام صادق(ع)، بوده است. یکی از این برداشتهای غلط این بود که وظیفه امامان معصوم(ع) منحصر در تلاشهای علمی و بیان معارف دین بوده و آنان نقشی در مبارزه با طاغوت و استکبار نداشتهاند. برداشت نادرست دیگر این بود که ائمه اهلبیت(ع) - هر چند به دلیل ضرورت - اهل مبارزه و جهاد با حکومتهای جور نبودهاند و بلکه با آنان سازش و همکاری داشتهاند [۱].
ساختار
در متن حاضر، ابتدا مباحثی مقدماتی البته بدون ذکر عنوان مقدمه مطرح شده است. سپس مباحث ذیل سه عنوان اصلی (تبیین و تبلیغ مسئله امامت، تبیین احکام به شیوه خاص شیعی و تفسیر قرآن، وجود تشکیلات پنهانی ایدئولوژیک ـ سیاسی) قرار گرفتهاند.
سبک نگارش
نویسنده در این کتاب کوشیده است تا سیمای واقعی امام را با استناد به شواهد و قرائن تردیدناپذیر از مآخذ رایج تبیین کند. از ویژگیهای اصلی شیوه نگارش میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ارائه چهارچوب فکری منسجم (ایدئولوژیک) درباره سیره ائمه(ع)، با ابتکار تعبیر «انسان ۲۵۰ساله» که بر وحدت رویکرد و مقصود همه ائمه(ع) تأکید دارد [۲].
- حفظ بیان سخنرانی باوجود بازنویسی سخنرانیها که متن را برای مخاطبان خواندنیتر کرده است[۳].
گزارش محتوا
قصد مؤلف معظم از انتشار متن مذکور، آن بود که بجای معرفی شناسنامهای امام صادق(ع)، شرایط زمانه و اقدامات آن حضرت در تقابل با خلفای زمان، شعرا و علمای درباری و نیز تعامل با شیعیان بهصورت غیر تفصیلی بیان شود. البته در کنار این مباحث، برخی مطالب دیگر نیز مانند فلسفه نبوت، وظایف امام، مقصود از خلیفه واقعی، تبیین دورههای چهارگانه امامت، توضیح درباره اقدامات امام سجاد و امام باقر(ع)، چگونگی کار تشکیلاتی حزب امامت، مقصود از «قائم» و مانند آن مطرح شده است. [۴].
مقدمه کتاب، با رد دو قضاوت رایج و نادرست درباره امام صادق(ع) آغاز میشود؛ یکی قضاوت جانبدارانه پیروان که امام را صرفاً یک دانشمند بزرگ و مدرس میداند که در سیاست دخالت نمیکرد و دیگری قضاوت متعرضانه دشمنان که امام را به بیمسئولیتی در قبال جامعه اسلامی متهم میکرد [۵].
نویسنده، با ابداع تعبیر «انسان ۲۵۰ساله»، بر این نکته تأکید میکند که تمامی امامان، از طریق مبارزه و جهاد، همواره به دنبال تحقق مقصود والای خود یعنی حفظ دین و ایجاد حکومت اسلامی بودهاند. ایشان فلسفه نبوت و امامت را تلاش برای ایجاد جامعهای بر اساس قسط و عدل، و تأمین آزادی و برابری میداند.
استراتژی کلی ائمه(ع) شامل دو بخش انفكاكناپذیر بوده است: تبیین و تحکیم ایدئولوژی اسلام و حرکت برای به دستگرفتن قدرت اجرائی و زمام امور سیاسی جامعه. در این راستا، دوران امامت ۲۵۰ساله به چهار دوره تقسیم میشود که دوره چهارم، از شهادت امام حسین(ع) آغاز شده و تا پایان غیبت صغری ادامه مییابد؛ دورهای که در آن امام صادق(ع) وظیفه خود را بر دوش میگیرد [۶].
تبیین و تبلیغ مسئله امامت:
تبلیغ مسئله امامت و اثبات حق اهلبیت(ع) برای رهبری سیاسی و فکری امت، بارزترین خصیصه دعوت امام صادق(ع) بوده است. در فرهنگ شیعه، امامت به معنای رهبری جامعه در شئون فکری، سیاسی، و اخلاقی است و امام باید از طرف خداوند معین شود. امام صادق(ع) این مدعا را با صراحت کامل مطرح میکرد. برای مثال، ایشان در موسم حج، در جمع عظیم مردم عرفات، دوازده مرتبه متوالی اعلام کرد که رسولالله(ص) امام بوده، سپس علی بن ابیطالب(ع)، سپس حسن(ع) و حسین(ع)، سپس علی بن الحسین(ع)، سپس محمد بن علی(ع)، و سپس خودش امام است. ایشان همچنین خود را صاحب حق «صفو المال» و «انفال» معرفی میکرد که این نشاندهنده ادعای آشکار زمامداری جامعه اسلامی است. این دعوت بهصورت گسترده توسط یک شبکهی تبلیغاتی قوی در سراسر کشورهای اسلامی، بهویژه در کوفه و خراسان، در جریان بود [۷].
تبیین احکام به شیوه خاّص شیعی و تفسیر قرآن:
فراهمکردن بساط گسترده علمی و فقهی توسط امام صادق(ع) که موجب نامگذاری فقه شیعه به «فقه جعفری» شد، در اصل، یک معارضه زیرکانه و عمیق با دستگاه خلافت بود. ازآنجاکه خلیفه در اسلام متکفل امور دینی مردم نیز بود، خلفای جور برای توجیه استبداد خود، از علمای درباری برای جعل حدیث، تفسیر به رأی، و تغییر احکام شرعی استفاده میکردند. امام(ع) با تبیین فقه اصیل و معارف اسلامی، نهتنها ناتوانی خلفا در اداره امور فکری مردم را اثبات میکرد، بلکه بهروشنی بیان میکرد که اطاعت از رهبران نااهل و جاهل، موجب سلب عذر مردم نزد خداوند است. همچنین، امام تأکید داشت که رهبری و زعامت امت مسلمان در اختیار کسی است که سلاح و دانش را با هم داشته باشد. این بساط علمی موردتوجه و نگرانی منصور عباسی بود و او با اعمال فشار و تهدید کوشید تا از رفتوآمد مردم و آموزش دین توسط امام جلوگیری کند [۸].
وجود تشکیلات پنهانِی ایدئولوژیک ــ سیاسی:
تشکیلات پنهانی ایدئولوژیک - سیاسی یکی از مهمترین و پرماجراترین فصول زندگی امام صادق(ع) است که وجود آن از طریق قرائن و شواهد تاریخی و روایی قابلاثبات است. این تشکیلات درواقع مجموعهای از مردم بود که با هدفی مشترک (انقلاب علوی)، وظایف گوناگون خود را تحت فرمان یک مرکزیت عظیم (امام) انجام میدادند [۹].
وجود تعبیرات خاص در متون شیعی مانند «باب»، «وكیل» و «صاحب ِسر»، شاهدی قاطع بر وجود این شبکه منسجم است. «راز امام» که تنها صاحبان سرّ اجازه تحمل آن را داشتند، اسرار غیبی نبود، بلکه مربوط به امور تاکتیكهاى پیشبینیشده، زمان اقدامها، نام مهرههای مؤثر و منابع مالی تشکیلات بود که افشای آن موجب خطر بزرگ برای امام و جمع شیعه میشد. از جمله یاران نزدیک که با این عناوین شناخته میشدند میتوان به جابر بن یزید جعفی (باب امام باقر(ع)) و محمد بن سنان (باب امام صادق(ع)) و معلی بن خنیس (وکیل امام صادق(ع)) اشاره کرد [۱۰].
پانویس
منابع مقاله
پیشگفتار و متن کتاب.