سیری در تاریخ روشنفکری در ایران و جهان
| سیری در تاریخ روشنفکری در ایران و جهان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | داوری اردکانی، رضا (نویسنده) |
| ناشر | سخن |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1392 |
| چاپ | اول |
| شابک | 978-964-372-674-4 |
| موضوع | روشنفکران - ایران - روشنفکران - روشنفکران دینی - تجدد - ایران - تجدد |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | HM٧٢٨ ٩س١٧د |
سیری در تاریخ روشنفکری در ایران و جهان تألیف رضا داوری اردکانی (متولد 1312ش)؛ فیلسوف و متفکر معاصر؛ این کتاب به بررسی تاریخی پدیدۀ روشنفکری در غرب و ایران میپردازد و با تمییز میان منورالفکری و روشنفکری، به تحلیل ظهور، عملکرد و افول روشنفکری در دوران معاصر توجه دارد.
ساختار
این کتاب در نه فصل اصلی و سه ضمیمه تنظیم شده است.
گزارش کتاب
کتاب «سیری در تاریخ روشنفکری در ایران و جهان» اثر رضا داوری اردکانی، از جمله آثار مهم و تأثیرگذار در حوزۀ مطالعات روشنفکری در ایران است که با رویکردی فلسفی-تاریخی به تحلیل پدیدۀ روشنفکری در غرب و ایران میپردازد. نویسنده در این اثر، بر خلاف بسیاری از نوشتههای رایج در این حوزه، کمتر به گزارشنگاری پرداخته و بیشتر متضمن نقد و نقادی است.
داوری اردکانی در مقدمه کتاب تصریح میکند که در این نوشته قصد مخالفت یا موافقت با روشنفکران و ذکر حسن و عیب آنان را ندارد، بلکه هدف اصلی، درک و بیان تاریخ پدیدآمدن روشنفکری و امکانها و تواناییهای روشنفکران و مقام و اثر ایشان در تاریخ است. به گفتۀ وی، این کتاب در حقیقت گزارش پدیدآمدن روشنفکری و ظهور روشنفکران در مرز میان تفکر و ادب و هنر از یکسو و سیاست از سوی دیگر است.
یکی از تمایزات مهم این کتاب، تفکیک میان «منورالفکری» و «روشنفکری» است. نویسنده معتقد است که منورالفکری ناظر به قوام تجدد و طراّحی جهان متجدد است، در حالی که روشنفکری در زمانی به وجود میآید که در راه تحقق این طرح در عمل و سیاست مشکلاتی پیدا میشود که در آغاز دیده نشده بود. روشنفکر پدیدآمدن این مشکلات را به قصور سیاست و سیاستمداران بازمیگرداند و رعایت اصول آزادی و عدالت و پایبندی به حقیقت را یادآوری میکند.
کتاب در نه فصل سازمان یافته است. فصل اول به «کانت و منورالفکری» میپردازد و نقش این فیلسوف بزرگ را در شکلگیری اندیشۀ روشنگری بررسی میکند. فصل دوم با عنوان «منورالفکری چیست؟» به تبیین مفهومی این پدیده اختصاص دارد. فصل سوم با عنوان «دانشمند، سیاست و حقیقت» به رابطۀ میان علم، قدرت و حقیقت توجه دارد.
فصل چهارم با عنوان «قوام روشنفکری در جهان و ورود و سیر آن در ایران» به بررسی تاریخی روشنفکری در غرب و انتقال آن به ایران میپردازد. فصل پنجم به «معنای روشنفکری» اختصاص دارد و به تحلیل مفهومی این پدیده میپردازد. فصل ششم با عنوان «وضع روشنفکری و روشنفکران در شش دهه اخیر» به بررسی تحولات روشنفکری در ایران معاصر توجه دارد.
فصل هفتم با عنوان «نظری به روشنفکری دینی» به بررسی جنبش روشنفکری دینی در ایران میپردازد. فصل هشتم با عنوان «روشنفکری در بحران» به تحلیل شرایط کنونی روشنفکری در عصر جهانیشدن و تکنولوژی میپردازد. فصل نهم با عنوان «خاتمه و نتیجه» به جمعبندی مباحث کتاب اختصاص دارد.
کتاب همچنین شامل سه ضمیمه ارزشمند است: ضمیمۀ اول با عنوان «نظری به رساله: تحقیق در تجدد و ملیت و تناسب این دو معنی با یکدیگر»، ضمیمۀ دوم با عنوان «دین و آزادی و هنر» و ضمیمۀ سوم با عنوان «علم و روشنفکری».
نویسنده در سراسر کتاب بر این نکته تأکید دارد که در دوران کنونی که اصول تجدد مورد چون و چرا قرار میگیرد، دفاع از تجدد دشوار میشود و روشنفکران ناگزیر به خلوت خود پناه میبرند. با این حال، داوری معتقد است که پایان روشنفکری به معنای پایان تفکر نیست و همیشه میتوان در انتظار گشایش راه بود.
این اثر به عنوان یکی از منابع اصلی در حوزۀ مطالعات روشنفکری در ایران محسوب میشود و برای پژوهشگران فلسفه، تاریخ اندیشه و علوم اجتماعی منبعی ارزشمند است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات