شرح مشكل الآثار
شرح مشکل الآثار ، تألیف ابوجعفر احمد بن محمد بن سلامه طحاوی (239- 321ق) اثری در علم اختلاف حدیث و شرح و توضیح تعارض روایات است. این اثر در شانزده جلد با مقدمه و تحقیق شعیب ارنؤوط به طبع رسیده و جلد شانزدهم به فهارس اختصاص دارد.
| شرح مشكل الآثار | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | طحاوی، احمد بن محمد (نويسنده) ارنؤوط، شعیب (محقق) |
| ناشر | مؤسسة الرسالة |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1415ق - 1994م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 16 |
| کد کنگره | /ط3م5 122 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
کتاب حاضر از جمله آثار ارزشمندی است که طحاوی در آن از علوم مختلف در تبیین و توضیح مشکلات و تعارض برخی آثار و روایات نبوی بهره برده است. آنگونه که در مقدمه کتاب آمده است شرح و تبیین احادیث صحیحی که متضمن معانی دشوار یا مشتمل بر احکامی است که در ابتدا متعارض به نظر میرسد، غرض اصلی تألیف کتاب است.[۱] علم اختلاف حدیث علمی است که در آن از موافقت بین احادیثی که ظاهراً متناقض هستند بحث میشود یا اینکه عام را تخصیص میدهد یا مطلق را تقیید میزند و از دیگر وجوه تأویل و ترجیح و توفیق در این رابطه بهره میبرد. البته شرح مشکل گاه اعم از این و از ناسخ و منسوخ است و اشکال گاه ناشی از تناقض ظاهری یا حقیقی یک حدیث با حدیث دیگر است و ناشی از مخالفت حدیث با قرآن یا لغت یا عقل یا حس است. مؤلف این اشکالات را یا با موافقیت بین دو حدیث متعارض، یا به بیان اینکه یکی از آندو نسخ شده، یا به شرح معنایی موافق با قرآن کریم، یا لغت یا عقل یا به تضعیف حدیثی که موجب اشکال و رد آن شده برطرف کرده است.[۲]
شیوه نویسنده بدینترتیب است که در ذیل هر باب دو حدیث ذکر کرده که ظاهرشان متعارض است و عنوانی که برای آنها قرار داده نیز متضمن همین معناست. اسانید و طرق هر روایت را ذکر کرده است. پس از آن محل اختلاف بین دو حدیث را متذکر شده و به شرح و تبیین و تحلیل آن پرداخته تا بین معانی آن دو موافقت برقرار کند و اختلاف و تعارض را برطرف کند. البته او در «مشکل الآثار» از نظم خاصی در ارائه ابواب و درپیهم آوردن ابواب همنوع پیروی نکرده است؛ به عنوان مثال احادیث وضو را یکجا نیاورده و در از اول تا آخر کتاب پراکنده است. ذکر احادیث نماز و روزه و سایر شرایع و احکام نیز به همین ترتیب است. برخلاف کتاب دیگرش با همین نام «شرح معانی الآثار» که به ترتیب استواری بر مبنای کتب و ابواب فقهی مرتب شده است.[۳]
از این اثر نسخه سنگی به طبع هند 1333ق نیز وجود دارد که ناقص است و تا باب رد الشمس یعنی بخشی از جلد سوم به طبع حاضر ادامه یافته است و ناشر در انتها به ناقص ماندن طبع تذکر داده و تصریح کرده که باقی کتاب به دست نیامده است. اما چاپ حاضر کامل میباشد.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.