اعلام العلماء: شناخت‌نامه روحانیت استان بوشهر

اعلام العلماء: شناخت‌نامه روحانیت استان بوشهر، دانشنامه‌ای است به قلم آیت‌الله غلامعلی صفایی بوشهری (۱۳۳۸ش) که به بررسی و نگارش تاریخ زندگی، سیره، خدمات، و آثار علمی علمای برجسته و روحانیون استان بوشهر می‌پردازد تا میراث‌فرهنگی و دینی این منطقه را ثبت و حفظ نماید.

اعلام العلماء
پدیدآوران	صفایی، غلامعلی (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	اعلام العلماء: دانشنامه روحانیت استان بوشهر ** شناختنامه روحانیت استان بوشهر
سال نشر	1401ش
چاپ	2
شابک	‎978-622-98344-2-8
موضوع	روحانیت -- ایران -- بوشهر - مجتهدان و علما -- ایران -- بوشهر -- سرگذشتنامه
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	7م7ص 1413 DSR
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

انگیزه نگارش

هدف نویسنده از نگارش این اثر تدوین دانشنامه‌ای در تراز شخصیت علمای استان بوشهر بوده است که موجب احیای تاریخ سراسر افتخار روحانیت استان و شخصیت‌های ارجمند روحانی آن گردد و بر اساس اسناد و مستندات، کشف، جمع‌آوری و ارائه شد. ‏

ساختار

1. در این اثر پس از مقدمه‌، ابتدا با عنوان «تاریخ‌نامه» تاریخ مختصر روحانیت استان بوشهر و ویژگی‌های آن بیان شده است. سپس با عنوان «حیات نامه علمای استان بوشهر» زندگی‌نامه 140 نفر از علمای بوشهر ارائه شده است.

1. چینش بیانی علما بر طبق نام خانوادگی به ترتیب حروف الفبا است و در موارد مشابه بر حسب ترتیب الفبایی نام اشخاص است.

1. گزینش علمای مذکور در این کتاب حسب تاریخ تولد آنان «کمتر از سال ۱۳۲۰ش» و دوره حضور فعالیت ایشان و قدمای علما نسبت به معاصرین است.

1. میزان انتخاب، «مدخلیت استان بوشهر» بر اساس یکی از معیارهای «تولد»، «اقامت» و «وفات» است. .‏.

سبک نگارش

1. سبک نگارش بر اساس شیوه دانش‌نامه‌نویسی و نگارش تاریخ‌نویسی رجالی با ویژگی‌های «جامعیت» و «اختصار» است.

1. منابع دانشنامه بر سه اساس: مستندات مکتوب رسمی مانند: اسناد رسمی دولتی و حوزوی؛ مقالات، جزوات و کتب منتشر شده حقیقی و مجازی؛ و مستندات شفاهی مطلعین معتبر است.

1. بنای دانشنامه مطابق آیین‌نامه رسمی تالیفی آن بر بیان افراد بدون ذکر عنوان حوزوی و غیر از آن به جز سیادت می‌باشد. ‏

گزارش محتوا

حوزه علمیه: این بخش به معرفی فضای علمی و نیز ذکر اسامی روحانیون و فضلای بوشهر می‌پردازد که در مراکز مهم حوزوی حضور یافته و از بزرگان تاریخ تشیع استفاده علمی و اخلاقی کرده‌اند؛ از جمله این افراد می‌توان به افرادی چون سید محمدکبیر بلادی، شیخ محمد آل عصفور و سید محمدتقی بوشهری که از شاگردان شیخ انصاری بوده‌اند، اشاره کرد‏.

یکی از ابعاد بسیار مهم تاریخ روحانیت استان بوشهر تألیفات ارزشمند در عرصه‌های مختلف علوم و معارف اسلامی است که در شاخه‌های مختلف دانش فقه (مناسک الحج: شیخ حسن آل عصفور و هدیة العباد: سید محمد موسوی بوشهری)، علم اصول (منظومه زهرة أرض الغری: شیخ عبدالله آل عبدالجبار، شرح تهذیب‌الاصول: شیخ عبدالعلی بن خلف آل عصفور)، ادبیات (الفیه: سید علی‌نقی دشتی، شرح تصریف: سید محمدتقی حجت)، فقه السیاسة (اللایحة الجهادیة: سید عبدالله بلادی) و... است ‏.

تبلیغ: تبلیغ دین و هدایت الهی، رسالت انبیای الهی و اولیای خداوند بوده و روحانیون بوشهر نیز با کوشش مخلصانه و صادقانه در این عرصه در جغرافیای وسیع جهان اسلام و مکتب اهل‌بیت (ع) کوشیده‌اند. روحانیون بوشهری در مسیر تبلیغ با سختی‌ها و مشکلات فراوانی مواجه بوده‌اند؛ اما وظیفه خود را در قبال هدایت مردم فراموش نکردند و با عشق و تلاش و تکلیف‌مداری و صبر و استقامت به مردمان وطن خود خدمت نمودند ‏.

زهد و پارسایی و ساده‌زیستی: زهد و پارسایی در فرهنگ اسلامی به معنای دوری از جذب و ارتکاب حرام، و بی‌رغبتی به امور حلال دنیوی و بی‌اعتنایی به عناوین و مناصب اعتباری است. روحانیون بزرگوار بوشهر در طول تاریخ به زهد، پارسایی و ساده‌زیستی شهره بودند و این شیوه زندگی را در عمل به مردم نشان دادند. ایشان با کمترین امکانات زندگی می‌کردند و به امور دینی و وظایف شرعی می‌پرداختند ‏.

اخلاق و مردم‌داری: عالمان ربانی استان بوشهر دارای فضایل اخلاقی چون تواضع، خیرخواهی، مردم‌داری، احسان، صبر و استقامت بودند. روحانیت بوشهر الگوی مردم‌داری، خدمت و مواسات در جامعه روحانیت جهان تشیع هستند. عالمان بزرگی همچون حضرات آیات: شیخ محمد امامی حجتی، سید اسدالله رکنی و سید عیسی رکنی در مهمان‌نوازی، مردم‌داری و داشتن مضیف (مهمان‌خانه) برای اطعام مردم کم‌نظیر بوده‌اند ‏.

ولایت‌مداری و مودت اهل‌بیت(ع): ولایت‌مداری به معنای اعتقاد قلبی و التزام عملی به تبعیت از خداوند و حجت او است و اساس ادیان الهی و دین اسلام هست. عالمان و فضلای بوشهر از گذشته بر ولایت اهل‌بیت (ع) و پیروی کامل و عشق و مودت و محبت به اهل‌بیت(ع) استوار بوده‌اند. بسیاری از ایشان همچون آیت الله سید مهدی مهدوی در رثای اباعبدالله الحسین(ع) اشعار نغزی سروده‌اند‏.

عبادت و انس با خدا: عبادت و انس با خداوند متعال فرصتی آسمانی برای انسان است و عالمان وارسته بوشهر از طریق دعا، مناجات و تهجد به درجات عالیه رسیده‌اند. این بزرگواران مداوم به ذکر، قرائت قرآن و نماز مشغول بودند و سحرخیزی آنان نشانگر مرزوق بودنشان از دین و شریعت است. ‏.

مقاومت ضد استعماری: عالمان بوشهر مقاومت و ایستادگی در برابر تهاجمات نظامی، فرهنگی و اقتصادی بیگانگان و ظلم حکومتی را وظیفه شرعی خود می‌دانستند. این نهضت‌ها شامل مقاومت در برابر اولین تهاجم پرتغالی‌ها در سال ۹۲۰ق مطابق با 1514م و همچنین مقابله با چهار بار تهاجم انگلیس‌ها بود. ‏. علمای بزرگی چون آیت‌الله مجتهد برازجانی و دیگر علمای منطقه در این قیام‌ها نقش رهبری و دفاع از حریم دین و میهن را داشتند و مردم را به قیام و مقاومت دعوت می‌کردند ‏.

انقلاب اسلامی: علمای بوشهر در جریانان انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی(ره) نیز از همان اوان نهضت به حمایت از آن رهبر عظیم‌الشأن و انقلاب اسلامی پرداختند. در این راه بسیاری توسط ساواک ممنوع‌المنبر شدند و برخی به زندان افتادند و تحت شکنجه‌های بسیار قرار گرفتند و برخی را چون شهید «ابوتراب عاشوری» به شهادت رساندند‏.

حیات نامه علمای استان بوشهر: این بخش اصلی کتاب به معرفی شخصیت‌ها و شرح حال عالمان و روحانیون برجسته استان بوشهر اختصاص دارد که بر اساس تحقیقات میدانی و مستندات تاریخی گردآوری شده است. در این بخش، زندگی‌نامه یکصد و چهل تن از علمای منطقه، شامل تحصیلات، اساتید، آثار و خدمات اجتماعی آن‌ها ذکر شده است؛ مانند اعلام برجسته خاندان آل عصفور، بلادی، دشتی، و همچنین شخصیت‌هایی که در حوزه‌های فقه، اصول، ادبیات، تفسیر و دیگر علوم دینی تخصص داشتند. این قسمت، هسته اصلی دانشنامه را تشکیل می‌دهد. ‏.

از علمای بزرگ آن دیار است: محمدعلی سعادت شبانکاره‌ای: عالم گران‌قدر شیخ محمدعلی سعادت شبانکاره‌ای معروف به «مجتهد شبانکاره‌ای» در شبانکاره به دنیا آمد. پدر بزرگوار وی شیخ «عبدالکریم» و جد ایشان شیخ «عبدالعلی» از واعظان مشهور و مورداحترام منطقه دشتستان بودند که پس از مدتی در «بوشهر» سکونت گزیدند. او تحصیلات مقدماتی را نزد پدر به پایان رساند و به‌منظور ادامه تحصیل در حوزه علمیه نجف اشرف راهی این دیار شد. در فضای نورانی حوزه علمیه نجف از محضر بزرگانی چون شیخ انصاری بهره برد و به‌مراتب عالیه علمی و اخلاقی دست یافت. وی مورداعتماد و توجه بزرگان حوزه به‌ویژه شیخ انصاری بود؛ به‌طوری‌که شیخ انصاری از او به جهت زهد و تقوای «سلمان» و «ابوذر» دوران تعبیر می‌فرمود.

آن عالم بزرگوار در سال ۱۳۰۴ق به دعوت مردم کازرون برای به‌عهده‌گرفتن امور شرعی و هدایت مردم به آن دیار رفت و به مدت ۲۲ سال در آن شهر به تدریس علوم دینی، ترویج شرع انور و خدمت به مردم پرداخت‏. سرانجام آن عالم ربانی در شبانکاره وفات یافت و در مقبره خانوادگی در قبرستان حافظیه شیراز به خاک سپرده شد>ر.ک: همان، ص 288-287</ref>‏.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.