جریر بن عطیه
جریر بن عطیه (حدود ۳۰-۱۱۰ق)، شاعر بزرگ عصر اموی است که به مدح خلفای اموی و هجو رقبای خود، به ویژه فرزدق و اخطل، مشهور شد. او از قبیله بنی تمیم بود و بیشتر عمر خود را در یمامه، بصره و دمشق گذراند. جریر به همراه فرزدق و اخطل، مثلث ادبی عصر اموی را تشکیل میدادند و نقائض (هجوهای متقابل) آنان از شهرت بسیاری برخوردار است.
| جریر بن عطیه | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | ابوحزره جریر بن عطیه بن حذیفه خطفی تمیمی یربوعی |
| نسب | تمیمی |
| نام پدر | عطیه |
| ولادت | حدود ۳۰ یا ۳۳ قمری |
| محل تولد | یمامه |
| محل زندگی | یمامه، بصره، دمشق |
| رحلت | بین ۱۱۰ تا ۱۱۶ قمری |
| مدفن | یمامه |
| طول عمر | بیش از ۸۰ سال |
| همسر | خالده بنت سعد (ام حرزه)، امامه، سلمی، زره، دیلمیه |
| فرزندان | بلال، عکرمه، حرزه، نوح، ام مسحل |
| دین | اسلام |
| پیشه | شاعر |
| اطلاعات علمی | |
| معاصرین | فرزدق، اخطل |
| برخی آثار | |
ولادت
ابوحَزْره جریر بن عطیه بن حذیفه خَطَفی تمیمی یربوعی در سالهای ۳۰ یا ۳۳ قمری در منطقه یمامه به دنیا آمد. پدرش عطیه از افراد متوسط قبیله بنی تمیم بود و مادرش ام قیس بنت معبد از قبیله بنی کلیب بود. جریر در خانوادهای اهل شعر پرورش یافت و از همان کودکی استعداد شاعری از خود نشان داد.
وجه تسمیه
- جریر یعنی ریسمان. گفتهاند مادر جریر خواب دید که ریسمانی از موی سیاه به دنیا آورده و آن را به گردن مردان بسیاری میپیچد و آنان را خفه میکند. این خواب را برای او چنین تعبیر کردند که پسری شاعر و شرور به دنیا خواهد آورد؛ ازاینرو وی فرزند خود را جریر نامید.
هجو و مدح
- جریر شعر را در ابتدای زندگیاش با رجز شروع کرد. در کودکی پدرش را به علت بخلش هجو نمود. در زمان درگیری بنیامیه و عبداللّه بن زبیر، در کنار زبیریان به هجو بنیامیه پرداخت. زمانی که شعرا به هجو خود ادامه دادند و خصومت بین او و فرزدق شدت گرفت، برای به دست آوردن مال و شهرت، یمامه را به قصد بصره ترک کرد و به درباریان پیوست. آنگاه، بهمنظور مدح خلفا، به حجاز، عراق، بحرین، دمشق و رصّافه سفر نمود.
- بِشْر بن مروان، حَکَم بن ایوب (متوفی 97) و حَجّاج بن یوسف (متوفی 95) از ممدوحان جریر بودند.
- او نزد ولید بن عبدالملک (حکومت: 86-96) بسیار محترم و محبوب بود و با مرگ حجاج در پایان حکومت ولید، جریر تکیهگاه خود را در عراق از دست داد.
- زمانی که خلافت به یزید بن عبدالملک (حکومت: 101 105) رسید، جریر او و برادرش، هشام بن عبدالملک (حکومت: 105125) را نیز مدح کرد.
- به هنگام هجوِ دشمنان، جریر از بهکارگیری کلمات زشت و درشت و ناسزا ابا نداشت.
- جدّیترین معارض جریر، فرزدق بود. هجویات این دو در جاهلیت و اسلام بینظیر است.... هجوسرایی جریر و اَخطل برضد یکدیگر نیز مورد توجه بوده است.
وفات
جریر بن عطیه سرانجام در سالهای بین ۱۱۰ تا ۱۱۶ قمری در یمامه درگذشت و در همان جا به خاک سپرده شد. او در زمان مرگ بیش از ۸۰ سال سن داشت.. مورخان، تاریخ وفاتش را، به اختلاف، میان سالهای 110 تا 116 ذکر کردهاند[۱]. [۲]
آثار
پانویس
منابع مقاله
- نهاوندی، زهرا، «دانشنامه جهان اسلام» («جریر بن عطیه»)، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، چاپ اول، تهران، 1385ش.
- ملاابراهیمی،عزت، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ج17، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1388.