عشق و عرفان در دیوان شیخ علاءالدوله سمنانی
عشق و عرفان در دیوان شیخ علاءالدوله سمنانی تألیف سعید کرکهآبادی (متولد 1358ش)، پژوهشگر ادبی؛ کتابی است که به بررسی اشعار عارفانه و عاشقانه دیوان اشعار عربی و فارسی شیخ علاءالدوله سمنانی میپردازد. در این کتاب، اشعار با دقت خاصی از دیوان شیخ استخراج شده و با شاهد مثالهایی از شاعران معروفی چون حافظ، مولانا، سعدی و دیگران تحلیل و بررسی شده است. نویسنده با نگاهی عمیق به مضامین عرفانی و عاشقانه در شعر علاءالدوله، ویژگیهای سبکی و فکری این عارف شاعر را مورد کنکاش قرار داده است.
| عشق و عرفان در دیوان شیخ علاءالدوله سمنانی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کرکهآبادی، سعید (نویسنده) |
| ناشر | حبله رود |
| مکان نشر | سمنان |
| سال نشر | 1392 |
| چاپ | اول |
| شابک | 5‑76‑5764‑600‑978 |
| موضوع | علاءالدوله سمنانی، احمد بن محمد، ۶۵۹-۷۳۶ق. -- دیوان -- نقد و تفسیر -- عرفان در ادبیات -- عشق در ادبیات |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PIR ٥٥9۶/٥٩٠٨ ک ٣١١٣٩٢ |
ساختار
این کتاب در یک بخش اصلی و با ترتیب الفبایی مصادیق عشق و عرفان تنظیم شده است.
گزارش کتاب
کتاب «عشق و عرفان در دیوان شیخ علاءالدوله سمنانی» اثر سعید کرکهآبادی، پژوهشی است در بررسی اشعار عارفانه و عاشقانه یکی از برجستهترین عرفای قرن هشتم هجری. نویسنده در این کتاب ابتدا به نگاه عرفانی و شعر علاءالدوله پرداخته و سپس به ترتیب حروف الفبا، مصادیق عشق و عرفان را از دیوان عربی و فارسی این عارف شاعر استخراج و با شاهد مثالهایی از شاعرانی چون حافظ، سعدی، شاه نعمتالله ولی، مولانا و دیگران تحلیل کرده است.
از دیدگاه ادبی، علاءالدوله سمنانی ترجیح میدهد از قالب غزل به عنوان زمینۀ مناسب طرح افکار و اندیشههای شاعرانه و عارفانه استفاده کند، اما به دلیل والا بودن اهدافش، گاهی غزلهایش شکل و شمایل قصیده پیدا میکند و تا 22 بیت نیز میرسد. ویژگی بارز شعر او سادهگویی و عدم توجه به لفاظی و زبانآوری است. او معمولاً در بند آرایهبندی و پیراستن کلام نیست و با انتخاب ردیفهای مناسب بر موسیقی کلام میافزاید.
از نظر فکری، عمده اندیشهای که علاءالدوله در شعر به آن توجه دارد، مسائل عرفانی است. این عرفان از نوع زاهدانه و خانقاهی صرف نیست، بلکه عرفانی است که ریشه در رفتارهای خراباتی و قلندرانه دارد. به تعبیر نویسنده، او بین عرفان سنایی و عطار، جانب شیخ عطار را میگیرد. معشوق در شعر او کمتر نشانههایی از مجاز با خود دارد و معمولاً همان معشوق ازلی و ابدی است.
اندیشۀ دیگری که فضای شعر علاءالدوله را سرشار کرده، مضامینی خراباتی و قلندرانه است که شاعر از حالاتی سخن میگوید که معمولاً ذهن عوام آن را متعلق به مسجد و محراب میداند، ولی او نشان میدهد که هر جا هست، پرتو روی حبیب هست. این شیوه در شعر عطار به رشد نسبی میرسد و در شعر حافظ توسع و فراخی پیدا میکند.
نمونهای از غزلهای علاءالدوله که در کتاب تحلیل شده است:
«من رند خراباتم نه مرد مناجاتم آسوده ز طاماتم فارغ از کراماتم
ای کعبۀ دل کویت و ای قبلۀ جان رویت وی باد سمن بویت الحمد و تحیاتم»
نویسنده در تحلیل این اشعار نشان میدهد که چگونه علاءالدوله با بیتوجهی به سنتهای مرسوم شعری دورۀ عراقی، مسیر خاص خود را در بیان مضامین عرفانی طی میکند و با زبانی ساده اما پرمعنا، مفاهیم بلند عرفانی را به خواننده انتقال میدهد.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات