تاریخ‌نامه (شمس الحسن)

تاریخنامه (شمس الحسن) تألیف تاج السلمانی؛ به تصحیح و تحقیق اکبر صبوری؛ این کتاب به بررسی دوره پنج‌ساله‌ای از تاریخ تیموریان می‌پردازد که شامل بازگشت پیروزمندانه تیمور به سمرقند در محرم سال 807 قمری پس از لشکرکشی به سوریه، ماوراءالنهر و آسیای صغیر تا عزل نهایی خلیل سلطان از قدرت در ذی‌القعده 811 قمری می‌شود.

تاریخنامه (شمس الحسن)
پدیدآوران	السلمانی، تاج (نویسنده) صبوری، اکبر (محقق)
ناشر	بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار
مکان نشر	تهران
سال نشر	1393
چاپ	اول
شابک	‎978-600-5942-38-5
موضوع	ایران -- تاریخ -- تیموریان، 771-911ق -- ایران -- سیاست و حکومت، 771-911ق
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	DSR1097/ت2ت2 1393

ساختار

این کتاب در یک جلد و شامل متن اصلی به همراه تعلیقات و نمایه می‌باشد.

گزارش کتاب

کتاب «تاریخنامه (شمس الحسن)» اثر تاج السلمانی، به تصحیح و تحقیق اکبر صبوری، منبعی تاریخی است که به بررسی دوره‌ای پنج‌ساله از تاریخ تیموریان می‌پردازد. این اثر دورۀ بازگشت پیروزمندانه تیمور به سمرقند در محرم سال 807 قمری پس از لشکرکشی‌های گسترده به سوریه، ماوراءالنهر و بخش عمده‌ای از آسیای صغیر را دربر می‌گیرد و تا عزل نهایی خلیل سلطان از قدرت در ذی‌القعده 811 قمری ادامه می‌یابد.

مؤلف کتاب، خواجه تاج‌الدین سلمانی، از خوشنویسان و دیوان‌سالاران دوره تیموری بوده که در امر خوشنویسی به قدری مهارت داشت که گفته می‌شود سبکی را در نوشتن خط نستعلیق ابداع کرده بود. او به ترتیب برای تیمور، الغ بیگ و شاهرخ خدمت نموده و شاهد عینی وقایع تاریخی این دوره بوده است.

این کتاب به توصیف تجهیز لشکر تیمور برای لشکرکشی به چین، مرگ او در اثنای این سفر، نابسامانی‌های پس از آن، اعتلای ناگهانی موقعیت شاهرخ در میان بازماندگان تیمور و جانشینی او به جای تیمور در خراسان و ماوراءالنهر می‌پردازد. تاج السلمانی توسط شاهرخ مأمور شد تا تاریخی در خصوص دوران پایانی حکومت تیمور و دورۀ سلطنت خودش بنویسد.

از ویژگی‌های مهم این کتاب، اشارات مؤلف به ریشه‌های اجتماعی، مناسبات خانوادگی و خصوصیات شخصیتی بعضی از مخالفان سیاست شاهرخ است که اطلاعات شخصیت‌نگارانۀ پرمایه و بی‌نظیری ارائه می‌دهد. این اثر تنها منبعی است که به منشأ غلامی شخصیت‌های برجسته حکومت تیمور مانند امیر سیفل جادو و امیر اوچ‌قرا اشاره می‌کند.

از نظر سبک نگارش، کتاب نه به صورت ثبت وقایع روزانه دارد و نه به صورت سال‌نگاری، بلکه تاج السلمانی وقایع نظامی و سیاسی را به ترتیب وقوع بازگو می‌کند که عدم رعایت ترتیب زمانی رویدادها از اشکالات اساسی کتاب محسوب می‌شود. نثر کتاب مصنوع و فنی است و سرشار از آرایه‌های ادبی مانند سجع، تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز بوده و مشحون از آیات، احادیث و اشعار عربی و فارسی است.

این کتاب به عنوان بهترین اثر تألیف شده درباره جنگ‌های جانشینی پس از مرگ تیمور و حکومت چندسالۀ خلیل سلطان در ماوراءالنهر و همچنین به قدرت رسیدن شاهرخ شناخته می‌شود. طرح مسائل نظامی و جنگ‌آوری‌ها عمده‌ترین بخش کتاب را تشکیل می‌دهد و از این لحاظ شباهت بسیاری به ظفرنامه‌های شامی و یزدی دارد.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات