سيرة الرسول صلیاللهعلیهوسلم سيرة مقتبسة من القرآن الکریم
سيرة الرسول(ص) صور مقتبسة من القرآن الكريم، اثر محمد عزة دروزة (1305- 1404ق)، نویسنده، مورخ، سیاستمدار و مبارز فلسطینی است. این کتاب شرحی بر سیره نبوی است که منحصراً بر مبنای آیات و تصاویر اقتباس شده از قرآن کریم تدوین گردیده و هدف اصلی آن، ارائه تصویری کامل و صادقانه از شخصیت و رسالت پیامبر اکرم(ص) و مقابله با روایات ضعیف یا مشکوک است.
| سيرة الرسول صلی الله علیه و سلم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | دروزه، محمد عزه (نويسنده) انصاری، عبد الله بن ابراهیم (مصحح) |
| عنوانهای دیگر | صور مقتبسة من القرآن الكريم |
| ناشر | المکتبة العصرية |
| مکان نشر | لبنان - بیروت ** لبنان - صیدا |
| سال نشر | 13سده |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | /د4س9 22/9 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
این اثر در دو جلد (جزء اول و دوم) تألیف شده و مشتمل بر فصول و مباحث متعددی است که هر بخش، تصاویر و تحلیلهایی از آیات قرآن را در خصوص موضوع مربوطه ارائه میدهد. جلد نخست، دربردارنده مقدمه مفصلی پیرامون شخصیت پیامبر(ص) است.
سبک نگارش
مؤلف با تاکید قوی بر این اصل که قرآن "صادقترین کتابها" برای سیره نبوی است، مطالب خود را به طور کامل بر آیات قرآن بنا نهاده است[۱]. در این کتاب، سیره نبوی بهجای پیروی صرف از ترتیب زمانی، بهصورت موضوعی موردبررسی قرار گرفته است؛ مانند بحثهای جداگانه درباره نسب، اخلاق یا زندگی زناشویی پیامبر(ص)[۲].
گزارش محتوا
در مقدمه جلد نخست، در هفت مبحث، به جنبههای مختلف حیات پیامبر(ص) در مکه و پیش از هجرت پرداخته شده است. مبحث اول، بر هویت عربی پیامبر(ص) و تعلق ایشان به قریش تأکید میکند و با استناد به آیات قرآن که بر فرستادن پیامبر(ص) با زبان قومش دلالت دارد، در برابر مدعیان غیرعرب بودن ایشان استدلال میآورد. مبحث دوم، به ویژگیهای شخصیتی پیامبر(ص) و دوران زندگی ایشان پیش از بعثت اختصاص دارد و تأیید میکند که ایشان شخصیتی خالص و آماده برای رسالت الهی داشتند و در این دوران از آموزههای کتب آسمانی یا علوم خارجی بینیاز بودند. مبحث سوم، بر اخلاق والای نبوی تمرکز دارد که ریشه در وحی و تأیید الهی دارد(مانند آیه «و انک لعلی خلق عظیم»)، و این صفات نیکو را مهمترین سند اعتباری برای رسالت ایشان میداند. مبحث چهارم، زندگی زناشویی و محیط زندگی پیامبر(ص) را از منظر آیات قرآن بررسی میکند، از جمله بحثهای مربوط به تعدد زوجات و احکام حجاب که هدف آن دفع شبهات حول سیره نبوی است. مبحث پنجم، به اجتهادات شخصی پیامبر(ص) که موردتأیید و هدایت الهی قرار گرفته، میپردازد و تصاویری از تلاشهای شخصی ایشان را در تصمیمگیریهای مختلف نشان میدهد. مبحث ششم، رفتار مطلوب مسلمانان با پیامبر(ص) را در پرتو آیات مدنی شرح میدهد و لزوم اطاعت، احترام و پیروی از ایشان را تبیین میکند. مبحث هفتم، به موضوع وحی، نحوه اتصال پیامبر(ص) با آن و اولینهای نزول قرآن در مکه میپردازد و به ترتیب نزول سورههای اولیه قرآن بر اساس روایات صحیح اشاره میکند[۳].
بخش اول: دوره مکی و شخصیت پیامبر(ص) تمهید (مقدمه) این بخش به ماهیت دعوت در دوران مکی میپردازد که شامل بررسی موضع مشرکان و اهل کتاب است[۴].
فصلی در موضعگیری اعراب غیرکتابی در این عهد: این بخش به شدیدترین و خطرناکترین مراحل سیرۀ نبوی مکی مربوط میشود که در آن تعداد یاران (انصار) اندک و مقاومت شدید بوده است. از جمله موضوعات و مطالب مطرح شده در این بخش، عبارتاند از:
- گامهای اولیه دعوت (دور الخطوات الأولی): توصیف موضع پیامبر(ص) و موضعگیری رهبران قریش در مکه نسبت به دعوت و وعظ ایشان[۵].
- موضع رهبران مکه: رهبران مکه در مقابل پیامبر(ص) موضعی سرسخت و خصمانه داشتند که با تکذیب، تمسخر و استهزاء همراه بود. آنها پیامبر(ص) را متهم میکردند که او تنها یک بشر است، نه یک فرستاده[۶].
- عواقب آزار و فتنه: این بخش به صحنههایی از آزار و اذیتها و فتنههایی که بر پیامبر (ص) و مسلمانان وارد شد، اشاره میکند[۷].
فصلی در موضعگیری کتابیان (اهل کتاب) در این عهد: این فصل به بررسی موضع اهل کتاب (یهود و نصاری) در قبال دعوت اسلامی در مکه اختصاص دارد[۸].
بخش دوم: دوره مدنی و ساختار جامعه اسلامی (برگرفته از جلد دوم): این بخش به سیره نبوی پس از هجرت میپردازد: فصل اول، به سیر و ادوار انتشار دعوت اسلامی در مدینه، از مرحله ضعف تا فتح مکه اختصاص دارد. این بخش چگونگی حمایت آیات مدنی از رشد جامعه اسلامی و تغییر مواضع مسلمانان از ضعف به قدرت را شرح میدهد[۹].
فصل دوم، به تحلیل رفتار منافقین (دورویان) در مدینه میپردازد. آیات مربوطه، تفاوتهای آنان با مؤمنین خالص، نیتهای نهانشان، و شیوههای فریبکاری و تخلف آنها از جهاد را شرح داده و بر عواقب سوء نفاق تأکید میکند[۱۰].
فصل سوم و چهارم، موضعگیریهای یهود و نصاری را در قبال دعوت اسلامی در مدینه بررسی میکند و بهتفصیل توطئهها و دشمنیهای یهود و همچنین مواقف نصاری را بر اساس آیات قرآن تحلیل میکنند و بر لزوم وحدت در برابر تهدیدات آنان تأکید میورزند[۱۱].
فصل پنجم و ششم، به مباحث جهاد (نبرد و دفاع) و تشریع (قانونگذاری) در مدینه اختصاص دارد که نشاندهنده توسعه دولت اسلامی و نهادینهشدن احکام مدنی و نظامی است که مسلمانان را به اطاعت از رسول خدا(ص) و ایثار در راه دین فرامیخواند[۱۲].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.