حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران
حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، اثر حسین جوان آراسته (متولد 1341ش)، دانشآموخته حوزه و دانشگاه، دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، محقق و نویسنده آثاری در زمینه حقوق و حکومت اسلامی است. این کتاب به بررسی جامع و تحلیلی حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران میپردازد و به مباحث مرتبط با حاکمیت، دولت، نهادها و مسئولیتهای حکومتی، همچنین حقوق و آزادیهای ملت میپردازد
| حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جوان آراسته، حسین (نويسنده) |
| ناشر | مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث. سازمان چاپ و نشر |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1399ش |
| چاپ | 2 |
| شابک | 978-964-207-027-4 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ج9ت2 2070 KMH |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اهمیت کتاب
این کتاب به دلایل متعددی دارای اهمیت است:
- پاسخگویی جامع: به موضوعات کلیدی حاکمیت، دولت، نهادها، وظایف و اختیارات حکومتی و همچنین حقوق و آزادیهای ملت پاسخهای عمیق و کاربردی ارائه میدهد.
- جنبه آموزشی و دانشگاهی: بهعنوان یک منبع آموزشی ضروری برای دانشجویان حقوق، علوم سیاسی، فقه و معارف اسلامی و رشتههای مرتبط در دانشگاهها و حوزهها مطرح است[۱].
ساختار
کتاب در هفت فصل اصلی تدوین شده است که به ترتیب به مفاهیم و مبانی، حقوق ملت، رهبری، قوای سهگانه (مقننه، مجریه و قضائیه) و نهادهای خاص میپردازد.
سبک نگارش
ویژگیهای اصلی سبک نگارش این کتاب عبارتاند از:
- تحلیلی و توضیحی: نویسنده با ارائه توضیحات، جزئیات و بینشهایی فراتر از صرف خلاصه مطالب، به درک عمیقتر مفاهیم کمک میکند.
- مستند و پژوهشمحور: مطالب با استناد به منابع متعدد و با ذکر مراجع در انتهای هر بخش، پژوهشمحور بودن اثر را نشان میدهد.
- ساختارمند و آموزشی: با تقسیمبندی مطالب به فصول، بخشها و زیربخشها، و همچنین استفاده از نمودارها برای مباحث اصلی، ساختار آموزشی و منظم دارد.
- جامعنگر و بینرشتهای: علاوه بر ابعاد حقوقی، به ارتباط عمیق دین و سیاست در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز میپردازد و برای رشتههای مختلف مفید است.
- پرسشمحور: در پایان هر فصل، پرسشها و مباحث تحقیقی برای تعمیق یادگیری ارائه شده است. [۲].
گزارش محتوا
فصل اول: مفاهیم، منابع و مبانی: این فصل به بررسی کلیات حقوق میپردازد؛ از تعریف لغوی و اصطلاحی حقوق گرفته تا انواع آن (شخصی/فردی، عام/عینی، داخلی/خارجی، عمومی/خصوصی)، تبیین مفهوم قانون اساسی، انواع قوانین اساسی (نوشته/نانوشته، انعطافپذیر/غیرانعطافپذیر، یکدست/مختلط)، پیشینه و منابع (رسمی/غیررسمی) تدوین قانون اساسی، و مبانی اصلی حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، شامل مبانی دینی، حاکمیت ملی و نمایندگی، و همچنین تأثیر مبانی دینی و ملی در ارکان دولت[۳].
فصل دوم: حقوق ملت: این بخش بهتفصیل حقوق و آزادیهای ملت در جمهوری اسلامی ایران میپردازد و بر دو دسته اصلی "حقوق مدنی و سیاسی" و "حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی" تمرکز دارد. در بخش حقوق مدنی و سیاسی به مفاهیمی چون امنیت (حیاتی و جانی، مسکن، مکاتبات و مکالمات، اقامتگاه)، برابری (جنسی، مذهبی)، آزادی (عقیده، بیان و مطبوعات، احزاب و گروهها، مشارکت سیاسی) و حق مالکیت میپردازد. در بخش حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیز به حق شغل، مسکن، تأمین اجتماعی، تابعیت، حقوق قضایی (دادخواهی، گرفتن وکیل، علنی بودن محاکمات، اصل برائت، قانونیبودن جرم و مجازات، رعایت حقوق متهم و محکوم) و حقوق فرهنگی (فرصت برای خودسازی معنوی، سیاسی و اجتماعی، آموزشوپرورش و امکان استفاده از زبانهای محلی) پرداخته میشود[۴].
فصل سوم: رهبری: این فصل به جایگاه رهبری در نظام جمهوری اسلامی ایران، بهویژه جایگاه "ولایت امر و امامت امت" در اسلام میپردازد. مفهوم ولایت و امامت، مبانی ولایت و امامت و تبیین آن در قانون اساسی، شرایط و صفات رهبری (علمی، اخلاقی، اجرایی)، وظایف و اختیارات رهبر (مانند تعیین سیاستهای کلی نظام، نظارت بر قوای سهگانه، فرماندهی کل قوا) و مسئولیتهای رهبری (سیاسی، حقوقی، مالی) موردبررسی قرار میگیرد. این بخش بهتفصیل در مورد نحوه انتخاب رهبر و توسعه اختیارات رهبری نیز مطالبی را ارائه میدهد[۵].
فصل چهارم: قوه مقننه: این فصل به ساختار و وظایف مجلس شورای اسلامی، بهعنوان رکن اصلی قوه مقننه میپردازد. شامل مباحثی مانند انتخابات مجلس (شرایط انتخابکنندگان و شوندگان، کیفیت انتخابات)، افتتاح مجلس، ساختار و تشکیلات (هیئترئیسه موقت و دائم، شعب، کمیسیونها)، وظایف و اختیارات نمایندگان، و صلاحیت قانونگذاری مجلس شورای اسلامی است. همچنین به نظارت شورای نگهبان بر مصوبات مجلس و تفسیر قانون اساسی نیز پرداخته میشود[۶].
فصل پنجم: قوه مجریه: این فصل به قوه مجریه و جایگاه رئیسجمهور در نظام جمهوری اسلامی ایران میپردازد. موضوعاتی از قبیل جایگاه عالیترین مقام پس از رهبری، شرایط انتخاب رئیسجمهور (تابعیت، مذهب، حسن سابقه و امانت، تقوی، مدیر و مدبر بودن)، انتخابات رئیسجمهور، تنفیذ و تحلیف، و وظایف و اختیارات رئیسجمهور (ریاست هیئت وزیران، امضای قوانین، مسئولیت اجرای قانون اساسی) و همچنین جایگاه و وظایف معاون اول رئیسجمهور، وزرا و هیئت وزیران بررسی میشوند[۷].
فصل ششم: قوه قضائیه: این فصل به اهداف، وظایف و استقلال قوه قضائیه، ساختار (دیوان عالی کشور، دادستانی کل کشور، دادگاههای عمومی، دادگاههای کیفری و اداری) و صلاحیتهای این قوه میپردازد. همچنین به وظایف و اختیارات قوه قضائیه در امور قضایی و غیرقضایی، دیوان عالی کشور، و حل اختلاف مراجع قضایی میپردازد. همچنین موضوعاتی مانند سازمان پزشکی قانونی، سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی، و مجازات اعدام نیز موردبررسی قرار میگیرد[۸].
فصل هفتم: نهادهای خاص: این فصل به نهادهای خاص در جمهوری اسلامی ایران میپردازد. این نهادها شامل مجلس خبرگان رهبری (شرایط خبرگان، وظایف و اختیارات، انتخاب رهبر، نظارت بر رهبر)، مجمع تشخیص مصلحت نظام (تاریخچه، تشکیلات، وظایف و اختیارات)، شوراهای اسلامی شهر و روستا (فلسفه وجودی، شرایط، وظایف و اختیارات)، و صداوسیما (جایگاه، وظایف و مأموریتها) هستند. این فصل نقش و جایگاه این نهادها را در ساختار حقوقی - سیاسی کشور تبیین میکند[۹].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.