جامعه مدنی
جامعۀ مدنی، اثر محمدهادی معرفت (۱۳۰۹- ۱۳۸۵ش)، از فقیهان و عالمان شیعه و از پژوهشگران علوم قرآنی و تفسیر است. این کتاب مجموعهای از مقالات منتشرشده است که به تحلیل تطبیقی و فقهی مفاهیم «جامعه مدنی»، دموکراسی، آزادی و پلورالیسم دینی در چارچوب اصول حکومت اسلامی میپردازد.
| جامعه مدنی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | معرفت، محمدهادی (نويسنده) |
| ناشر | مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهيد |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1378ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-350-027-6 |
| موضوع | جامعه مدنی - مقالهها و خطابهها - علوم سیاسی - جنبههای مذهبی - اسلام - مقالهها و خطابهها - ولایت فقیه - مقالهها و خطابهها |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /م6ج2 336 JC |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب دربردارندهٔ هفت بخش اصلی است که هر یک به مباحث فرعی متعددی تقسیم شدهاند.
سبک نگارش
این اثر مبتنی بر مقالات علمی - پژوهشی بوده و حاوی بحثهای عمیق فکری، سیاسی، حقوقی و فقهی است که با هدف تنویر افکار صاحبان اندیشه تدوین شده است و نویسنده به مقایسه و تحلیل مفاهیم مطرح در غرب (مانند جامعه مدنی، دموکراسی و پلورالیسم) با دیدگاههای عقلانی و فقهی اسلام میپردازد و نقاط اشتراک و افتراق را روشن میکند. [۱].
گزارش محتوا
بخش ۱: جامعۀ دینی یا جامعۀ مدنی؟ این بخش به تعریف «جامعه مدنی» از دیدگاههای مختلف (فلسفی، جامعهشناختی، سیاسی و حقوقی) میپردازد و شاخصههای آن را بررسی میکند. نویسنده ساختار جامعه مدنی را در سه لایه (مردم، سازمانهای مردمی و دولت) توضیح داده و مشارکت سیاسی و مدنی را برای تحقق اهداف جامعه مدنی ضروری میداند. این بخش همچنین جامعه مدنی اسلامی را جامعهای میداند که بر پایه اصول اسلامی (مانند برادری، مساوات، تأمین مصالح عمومی و وحدت) استوار است و پیشینه آن را در حکومت نبوی در مدینه جستجو میکند. نویسنده تأکید میکند که نهادهای مدنی در جمهوری اسلامی ایران، ابزارهایی برای تحقق جامعه مدنی هستند و تکثرگرایی (حزبی و صنفی) را بهعنوان ابزاری برای مشارکت مردم در چارچوب نظام میپذیرد[۲].
بخش ۲: دموکراسی در نظام ولایتفقیه این بخش دموکراسی را از دیدگاههای گوناگون بررسی کرده و مؤلف بر ناسازگاری دموکراسی مطلق (حاکمیت اکثریت بدون قید الهی) با اصول اسلامی تأکید میکند. در نظام اسلامی، منشأ مشروعیت از حق حاکمیت الهی سرچشمه میگیرد، اما مردم نقش تعیینکننده و مشارکتجویانه در تعیین سرنوشت خود و انتخاب مسئولان دارند. نویسنده در این فصل تأکید میکند که دموکراسی در نظام ولایتفقیه، بر خلاف دموکراسی غربی، بر مبانی حقوق و فطرت انسانی، عدالت، و عقل استوار است. همچنین، نقش مردم در حاکمیت و حضور فعال سیاسی آنها بهعنوان یکی از شاخصههای مهم نظام جمهوری اسلامی ایران موردبررسی قرار میگیرد[۳].
بخش ۳: آزادی و تحقق آن در نظام حکومت اسلامی این بخش مفهوم آزادی را از منظر فلسفی و حقوقی تشریح کرده و آزادی در اسلام را به معنای استقلال و خودسامانی انسان در چارچوب قانون و حدود الهی میداند. نویسنده شاخصههای آزادی (شامل آزادی اندیشه، بیان، عقیده و دین) را تشریح میکند. [۴].
بخش ۴: پلورالیسم دینی در بوته نقد این بخش نظریه پلورالیسم دینی (تعدد و تکثرگرایی در مسیر رسیدن به حقیقت) را به بوته نقد میکشد. نویسنده ضمن تأکید بر مدارا و احترام به ادیان دیگر، این دیدگاه را که همه ادیان موجود به یک اندازه به حقیقت میرسند، رد میکند. استدلال میشود که تنها «صراط مستقیم» اسلام یگانه راه سعادت است و خداوند تنها دین اسلام را پذیرفته است. این بخش با استفاده از آیات قرآنی، بر لزوم وحدت حق و حقیقت تأکید کرده و پلورالیسم را تفسیری میداند که حقیقت دین را ضعیف میشمارد. در نهایت، مفاهیم پیروزی حق بر باطل و اصطلاحات کفر و ایمان در پرتو نقد پلورالیسم دینی بررسی میشوند[۵].
در بخش پنجم کتاب، حدود و ضوابط شرعی ولایتفقیه تبیین گردیده[۶] و در بخش ششم، ولایتفقیه از دیدگاه شیخ انصاری و آیتالله خویی، موردبحث و بررسی قرار گرفته است[۷]. در آخرین بخش نیز نگاهی به حقوق بشر افکنده شده است[۸].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.