التمهيد لما في الموطأ من المعاني و الأسانید

التمهید لما فی الموطا من المعانی و الاسانید ، اثر ابو عمرو یوسف بن عبدالله بن محمد بن عبدالبر نمری اندلسی، (368-463ق) محدث و فقیه مالکی در شرح و توضیح احادیث موطا (الامام) مالک بن انس است.

التمهيد لما في الموطأ من المعاني و الأسانید
پدیدآوران	ابن‌ عبد البر، یوسف‌ بن‌ عبد الله (نويسنده) علوی، مصطفی بن احمد (محقق) بکری، محمد عبد الکریم ( محقق) ابن صدیق، عبدالله ( محقق) فلاح، محمد ( محقق) اع‍راب‌، س‍ع‍ی‍د اح‍م‍د ( محقق) جیدی، عمر بن عبدالکریم ( محقق)
ناشر	[بی نا]
مکان نشر	[بی جا] - [بی جا]
سال نشر	13سده - 1387ق - 1399ق - 1400ق - 1401ق - 1403ق - 1405ق - 1406ق - 1409ق - 1410ق - 1412ق - 1967م - 1979م - 1980م - 1981م - 1983م - 1984م - 1985م - 1989م - 1990م - 1992م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	26
کد کنگره	/م2 م8022 117/5 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

به دلیل اهمیت موطا (الامام) مالک بن انس در میان اهل‌سنت، در طول سال‌ها شروح و تعلیقه‌های متعددی پیرامون آن نوشته شده است. از جمله ابن عبدالبر سه شرح به نام‌های: التمهید، الاستذکار و المتفضی دارد که اثر حاضر، مهم‌ترین آنها و همچنین از ارزشمندترین آثارش است. .

اهمیت کتاب

بنا به نظر ابن حزم، در موضوع فقه الحدیث کتابی بهتر و نیکوتر از التمهید نیست.

این کتاب، تاثیر بسزایی بر شروح بعد از خود گذاشت و نویسندگان بعدی از نظریه‌های موجود در التمهید استفاده کرده‌اند.

انگیزه و روش مولف

وی درباره انگیزه و روش کار خود چنین می‌گوید: «به نظرم هرکس قصد استخراج حدیث پیامبر(ص) را از موطا مالک، دارد، به گمانش، اعتماد بر مسند کرده و از منقطع و مرسل حدیث، روی‌گردان شده است. تامل در سایر شرح‌ها نشانگر عدم رعایت این معیار، در این تالیفات است و گاهی حدیث منقطع را در باب متصل داخل و مرسل را با سند آورده‌اند و یا مراسیل موطا را از صحاحی می‌دانند که احدی حق جرح و تعدیلشان را ندارد؛ چون جمیع ناقلانش را ثقه می‌دانند.

طبق مذهب مالک و تابعانش، باید به مرسل ثقه احتجاج کرد و عمل به آن را مانند عمل به مسند واجب دانست.

اما علمای دیگر، برخی مسند و مرسل را برابر و عمل به هر دو را جایز می‌دانند و گروهی مرسل را رد کرده و معتقدند که مقطوع شدن حدیث، دلیل بر رد آن است بدین جهت هر آنچه از مالک در الموطا از پیامبر(ص) نقل شده از مسند، مقطوع، مرسل و هر چه که می‌توان به آنها اضافه کرد را آورده‌ام . .

ساختار و روش کتاب

کتاب در طول 30 سال و در 70 جزء ، نوشته و آن را بر اساس شیوخ مالک بن انس، که در کتاب موطا از آن‌ها حدیث نقل می کند، مرتب کرده است. </ref>ر.ک: ص د</ref>. و در 25 مجلد منتشر شده است.

هر جزء نیز به فصول و ابواب مختلفی تقسیم می‌شود که هرکدام به موضوعات خاصی می‌پردازند. روش مولف در این کتاب به این صورت است که مؤلف ابتدا حدیث‌های موطأ را بیان کرده، سپس به سند و متن آنها می‌پردازد.

مؤلف به طور خاص، دیدگاه‌هایمالک ابن انس را تأیید کرده و به رد دیدگاه‌های مخالف می‌پردازد. همچنین، این کتاب به علوم حدیث نیز اختصاص دارد، از جمله به بررسی حدیث‌های مرسل (که یکی از راویان آن در سلسله سند ذکر نشده باشد) و منقطع (که سلسله سند آن گسسته باشد) می‌پردازد.

محتوای کتاب

کتاب "التمهيد" یک اثر جامع در علوم حدیث و فقه است که به شیوه تحلیلی و مقایسه‌ای نگاشته شده است. محتوای کتاب شامل موارد زیر است:

شرح و توضیح حدیث‌ها: مؤلف هر حدیث از "الموطأ" را با سند آن ذکر کرده، معانی آن را توضیح می‌دهد و درباره مسائل فقهی مرتبط با آن بحث می‌کند.

بررسی اسانید (سلسله راویان): وی به‌صورت دقیق به بررسی سندهای حدیث‌ها می‌پردازد و وضعیت راویان را از نظر ثقه بودن (قابل‌اعتماد بودن) و عدالت بررسی می‌کند. بخش‌هایی مانند "باب معرفة المرسل و المسند و المنقطع و المتصل و الموقوف و معنى التدليس" (فصل شناخت مرسل، مسند، منقطع، متصل، موقوف و معنای تدلیس) به این موضوع اختصاص دارد.

مسائل فقهی و احکام: که از حدیث‌ها برای استخراج احکام و مسائل فقهی استفاده می‌کند. به طور مثال، در مورد مسائل طهارت و نماز شامل اوقات نماز، رکعات، سجده سهو، و اوقات ممنوعه نماز مانند

روزه شامل قواعد روزه، آغاز و پایان رمضان، رؤیت هلال، و استثنائات (مانند سفر) را توضیح می‌دهد مانند حج شامل مناسک حج، از جمله طواف و سعی بین صفا و مروه رمی، هروله در طواف و قربانی موردبررسی قرار می‌گیرد مانند نکاح شامل شرایط و موانع ازدواج، مهریه، طلاق خلع، و احکام ولی در ازدواج را شامل می‌شود مانند.

در شرح لغات، کلمات دشوار و غریب در حدیث‌ها و آثار را توضیح می‌دهد.

منابع مقاله

1. متن کتاب
2. احمد مهرابی، خدیجه، شرح نویسی بر جوامع اولیه، مجله ندای صادق سال پنجم، شماره 17 و 18

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/36051/