رویکردهای معناشناختی در مطالعات قرآنی
رویکردهای معناشناختی در مطالعات قرآنی، تألیف احمد پاکتچی (متولد ۱۳۴۲ش) متخصص قرآن، مدیر قرآن دائرةالمعارف اسلامی متخصص علوم قرآن و حدیث و آزیتا افراشی (معاصر) عضو هیات علمی پژوهشکده دانشنامهنگاری، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و سرپرست پژوهشکده دانشنامهنگاری است. این کتاب به بررسی رویکردهای مختلف معناشناختی در مطالعات قرآنی میپردازد.
| رویکردهای معناشناختی در مطالعات قرآنی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | پاکتچی، احمد (نويسنده) افراشی، آزیتا (نویسنده) |
| ناشر | پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگى |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1399ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | قرآن - واژه شناسی - Quran - Lexicology - قرآن - بررسی و شناخت - Quran – Surveys |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP ۸۲/۲/ر۷پ۲ ۱۳۹۹ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اهمیت کتاب
- پُر کردن خلأ مطالعاتی: این کتاب با معرفی رویکردهای معناشناختی نوین، به پُر کردن خلأ موجود در مطالعات قرآنی ایران کمک میکند، زیرا دانش معناشناسی نوین در این حوزه کمتر موردتوجه قرار گرفته است.
- ارائه ابزارهای نوین فهم قرآن: این اثر ابزارهای فکری و روشهای جدیدی را برای فهم عمیقتر و جامعتر معانی قرآن ارائه میدهد که برای پژوهشگران قرآنی بسیار مفید است.
- معرفی رویکردهای چندگانه: این کتاب رویکردهای مختلف معناشناختی شامل معناشناسی واژگانی، تاریخی، شناختی و فرهنگی را بهصورت یکپارچه و کاربردی در مطالعات قرآنی معرفی و تبیین میکند[۱].
ساختار
این کتاب شامل یک پیشگفتار، مقدمه، بخش کلیات و چهار فصل اصلی است که به ترتیب به معناشناسی واژگانی، معناشناسی تاریخی، معناشناسی شناختی و معناشناسی فرهنگی میپردازد و در انتها نیز شامل منابع و نمایه است.
سبک نگارش
- پژوهشی و تحلیلی: سبک نگارش کتاب کاملاً پژوهشی و تحلیلی است و مفاهیم را بهصورت دقیق و عمیق بررسی میکند[۲].
- روشمند و نظاممند: ارائه مطالب با یک ساختار منطقی و روشمند صورتگرفته است، بهطوری که هر بخش بر پایه مبانی علمی استوار است[۳].
- استنادی گسترده: نویسندگان برای اثبات دیدگاهها و ارائه توضیحات، به منابع متعدد و معتبر علمی ارجاع دادهاند که نشاندهنده عمق تحقیق و اعتبار علمی اثر است[۴].
- کاربردی: تلاش بر این است که رویکردهای معناشناختی با مثالهای قرآنی و نحوه کاربرد آنها در مطالعات قرآنی توضیح داده شود[۵].
- جامع و توضیحی: مفاهیم پیچیده معناشناختی با توضیحات روشن و جزئیات کافی ارائه شدهاند تا فهم مطالب برای مخاطبان تسهیل شود[۶].
گزارش محتوا
پیشگفتار به ظهور دانش معناشناسی در عرصه علومانسانی و نیاز به روشهای نوین در مطالعات قرآنی اشاره میکند. نویسندگان تأکید میکنند که دانش معناشناختی در ایران طی دهههای متمادی دچار رکود بوده و این کتاب تلاشی برای رفع این خلأ و معرفی رویکردهای جدید معناشناختی به جامعه علمی است[۷].
مقدمه به بررسی سیر تحول مطالعات معناشناختی در جهان اسلام میپردازد و چالشهای موجود در فهم قرآن را مطرح میکند. این بخش ضرورت بهکارگیری رویکردهای نوین معناشناختی را برای رسیدن به فهم عمیقتر و دقیقتر معانی قرآنی توضیح میدهد و اهداف و ساختار کتاب را تشریح میکند. در قسمت کلیات، به تعریف مفاهیم بنیادین مرتبط با معناشناسی و مطالعات قرآنی میپردازد. مفاهیمی چون معنا، معناشناسی، مطالعات قرآنی و رویکردها، بهویژه در جغرافیای دانش معاصر، توضیح داده میشوند تا چارچوب مفهومی لازم برای درک مطالب فراهم آید[۸].
فصل اول: معناشناسی واژگانی: این فصل به بررسی مفاهیم و رویکردهای مرتبط با معناشناسی واژگان میپردازد. مباحثی چون دلالت زبانی، رابطه میان داده، دانش و بافت، اقسام معنا، تعریف معنا، مؤلفههای معنایی و خود واژه بهتفصیل شرح داده میشوند. همچنین، روابط واژگانی مانند همآوایی، چندمعنایی، همنامی، انواع تقابلها و نشانداری و نیز روابط جزءواژگی و کلواژگی موردبررسی قرار میگیرند و مثالهایی از قرآن کریم برای هر یک ارائه میشود[۹].
فصل دوم: معناشناسی تاریخی: این فصل به معناشناسی تاریخی اختصاص دارد و به مطالعه تحول زبان عربی و تاریخ معناشناسی میپردازد. دگرگونیهای لفظی معنا، شامل گسترش معنایی، تخصیص معنایی، انتقال معنایی و دگرگونی در بار ارتباطی، با ذکر نمونههایی از کاربردهای قرآنی، تحلیل میشوند. این بخش اهمیت درک تغییرات معنایی کلمات را در طول زمان برای فهم دقیق نصوص قرآنی نشان میدهد[۱۰].
فصل سوم: معناشناسی شناختی: این فصل رویکردهای معناشناسی شناختی را معرفی میکند که بر پایه سازوکارهای ذهنی و ادراکی انسان استوار است. مباحث کلیدی این فصل شامل مقولهبندی و طرحوارههای تصوری هستند که نحوه سازماندهی دانش و مفاهیم در ذهن انسان را توضیح میدهند. همچنین، استعاره مفهومی و استعاره مجازی بهعنوان ابزارهایی برای تحلیل معانی در قرآن کریم بررسی میشوند[۱۱].
فصل چهارم: معناشناسی فرهنگی است که روابط بین فرهنگ و معنا را مورد کاوش قرار میدهد. این بخش بر این ایده تأکید دارد که فهم معانی واژگان و نصوص، جدای از بافت فرهنگی ممکن نیست. مباحثی چون پیوندهای فرهنگی و طبقهبندیها، فرهنگ و ارزشگذاری و نقش کارکردهای اجتماعی در شکلگیری معنا موردبررسی قرار میگیرند و نمونههایی از قرآن برای روشنشدن این مفاهیم ارائه میشود[۱۲].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.