حوزه علمیه: چیستی، گذشته، حال، آینده
حوزه علمیه: چیستی، گذشته، حال، آینده، مجموعه بیانات آیتالله علیرضا اعرافی (متولد 1338ش)، پژوهشگر و فقیه شیعی، پیرامون بررسی جامع ماهیت، رسالت، وضعیت کنونی و آینده حوزههای علمیه است که توسط محمد آزادی تدوین شده است.
| حوزه علمیه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اعرافی، علیرضا (نويسنده) آزادی، محمد (گردآورنده) |
| عنوانهای دیگر | چیستی، گذشته، حال، آینده |
| ناشر | موسسه فرهنگی هنری اشراق و عرفان |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1395ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | حوزههای علمیه - حوزههای علمیه - هدفها و نقشها - حوزههای علمیه - تاریخ |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه نگارش
هدف اصلی نویسنده از تألیف این اثر، تبیین ماهیت، رسالت و اهداف حوزه علمیه و شفافسازی ابعاد تاریخی، وضعیت کنونی و مسئولیتهای آتی آن است[۱].
اهمیت کتاب
این اثر به دلایل متعددی دارای اهمیت است:
- پاسخگویی به نیازهای جامعه و انقلاب اسلامی: حوزههای علمیه بهعنوان نیروی انقلاب اسلامی شناخته میشوند و این کتاب با هدف تأمین پشتوانههای نظری لازم، به پاسخگویی به مطالبات روز جامعه میپردازد تا حوزه بتواند نقش خود را ایفا کند.
- جامعیت و عمق تحلیل: کتاب به بررسی ابعاد مختلف حوزههای علمیه از گذشته، حال و آینده میپردازد و تصویری عمیق و همهجانبه را از این نهاد ارائه میدهد که شامل ابعاد فقهی، فلسفی، کلامی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی است.
- ارائه راهکار برای آینده: این اثر نهتنها به توصیف وضعیت موجود میپردازد، بلکه طرحی برای تحول و ارتقای حوزههای علمیه را ارائه میدهد تا بتوانند رسالت خود را در عصر جدید بهنحو مطلوب انجام دهند.
ساختار
کتاب در چهار بخش اصلی تنظیم شده است که هر بخش شامل چندین فصل و مبحث فرعی است.
سبک نگارش
کتاب دارای سبک نگارشی جامع و تحلیلی است که ویژگیهای زیر را میتوان برای آن برشمرد:
- نظاممند و ساختارمند: مطالب بهصورت فصلبندی و بخشبندی دقیق ارائه شده است که نشاندهنده رویکردی نظاممند در تحلیل موضوع است.
- تحلیلی و نظری: نویسنده به تحلیل عمیق مفاهیم و ارائه نظریات پیرامون ماهیت و کارکردهای حوزه میپردازد.
- تاریخی و آیندهنگر: علاوه بر بررسی سیر تاریخی، به وضعیت کنونی و برنامههای تحول آینده حوزه نیز توجه شده است.
- بین رشتهای: موضوعات در ابعاد فقهی، کلامی، فلسفی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بررسی شده است که نشاندهنده رویکردی بین رشتهای است.
- مستند و مستدل: مطالب با ارجاع به منابع مختلف و با استدلالهای محکم ارائه میشود، که به اعتبار علمی اثر میافزاید. اگرچه منابع، صفحات مشخصی ندارند، اما اشاره به آنها در بخشهای مختلف وجود دارد.
گزارش محتوا
بخش اول (چیستی حوزه علمیه): این بخش، به تعریف و تبیین ماهیت حوزه علمیه اختصاص دارد. در ابتدا، تعاریف لغوی و اصطلاحی حوزه بررسی میشود. سپس اصطلاحات و ترمینولوژی مرتبط مانند «روحانیت» و «اصطلاح سازمانی» مورد توجه قرار میگیرد. بخش مهمی از این قسمت به لزوم شناخت هویت و چیستی حوزه، ضرورت حفظ هویت و رسالتهای آن و لزوم صیانت از هویت آن میپردازد. در ادامه، عناصر هویت و ماهیت حوزه از دیدگاههای مختلف بررسی میشود؛ از جمله هویت الهی، عقلانی، اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی[۲].
بخش دوم (گذشته حوزه علمیه): این بخش، بهتفصیل تحولات تاریخی حوزههای علمیه شیعه را مورد بررسی قرار میدهد. این بخش با مقدمهای آغاز شده و سپس به سیر تاریخی حوزههای علمیه شیعه، از جمله به ماهیت و ریشههای آنها و تکامل حوزههای علمیه در نجف و سایر مراکز شیعی میپردازد. همچنین، در این قسمت به ظهور و سیر تحول حوزههای علمیه در ایران تا رسیدن به قم و نیز تحولات حوزه علمیه قم پس از انقلاب اسلامی توجه میشود. علاوه بر این، نظام آموزشی و علمی حوزه، ابعاد و ویژگیهای مختلف حوزههای علمیه شیعه و روندهای تاریخی حوزه در طول تاریخ، که شامل ویژگیهای علما و پژوهشگران و ابعاد علمی، سیاسی، مدیریتی و اخلاقی حوزه است، تشریح شده است[۳].
بخش سوم (وضعیت کنونی حوزه علمیه): این بخش، به تحلیل نقاط قوت و ضعف و آسیبشناسی حوزه علمیه در وضعیت کنونی میپردازد. نظام آموزشی حوزه و نقاط قوت و امتیازات آن بررسی میشود؛ از جمله استقلال، غنای علمی و فکری، گستردگی جغرافیایی و عمق پژوهشی، همچنین، آسیبشناسی در ابعاد مختلف مانند علمی، مدیریتی، پژوهشی و ابعاد سیاسی و اجتماعی ارائه میشود. این بخش، به بحث پیرامون آسیبهای مربوط به نظام آموزشی و پژوهشی، وضعیت موجود آن و آسیبهای ناشی از آن نیز میپردازد[۴].
بخش چهارم (تحول حوزه علمیه): در این بخش، طرح تحول حوزه علمیه با تبیین اصول و مبانی آن ارائه میشود. این اصول شامل تحولخواهی، اصلاحگری و نگاه سیستمی است. سپس، چهارچوب کلی تحول در ابعاد مدیریتی، برنامهریزی و محتوایی تشریح میشود. در ادامه، برنامهها و اقدامات اجرایی برای تحول در زمینههای مختلف مانند آموزش، پژوهش، تبلیغ، امور مالی، اداری و نیروی انسانی و سیاست و اجتماع بیان میگردد. این بخش همچنین به اهمیت هویت و ماهیت حوزه و نحوه مدیریت و سازوکارهای اجرایی تحول در حوزه میپردازد[۵].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.