معارف و عقاید 6 «معاد»

معارف و عقاید ۶ «معاد»، تألیف نویسندگان معاصر عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی و رسول رضوی، به بررسی جامع «معاد» (رستاخیز)، یکی از اصول بنیادین اعتقادی در اسلام می‌پردازد و جوانب مختلف آن از جمله اهمیت، دلایل اثبات و آثار آن را تشریح می‌کند.

معارف و عقاید 6 «معاد»
پدیدآوران	سلیمانی‌ بهبهانی، عبدالرحیم (نويسنده) رضوی، رسول (نویسنده) مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه، دفتر تدوین متون درسی حوزه‌های علمیه (سایر)
سال نشر	1398ش
چاپ	2
شابک	‎978-622-6163-09-5
موضوع	شیعه‌ - عقا‌ید,شیعه‌ - اصول‌ دین‌,اسلام‌ - عقا‌ید - راهنما‌ی آموزشی‌,معا‌د,زندگی‌ پس‌ از مرگ‌ (اسلام‌)
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	BP ۲۱۱/۵/س۸م۶
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

اهمیت کتاب

1. بنیادی بودن موضوع: این کتاب به «معاد» می‌پردازد که یکی از اصول اساسی اعتقادی در همه ادیان الهی و به‌ویژه در اسلام است و فهم آن برای درک جایگاه انسان در هستی ضروری است.
2. جامعیت و مستند بودن: این اثر به‌صورت جامع، به دلایل عقلی، نقلی (قرآنی) و روایی برای اثبات معاد می‌پردازد و شبهات مطرح‌شده در مورد آن را رد می‌کند.
3. تأثیر بر زندگی فردی و اجتماعی: این کتاب تأکید می‌کند که اعتقاد به معاد، مسئولیت‌پذیری، انجام اعمال صالح و اجتناب از گناه را تقویت کرده و به اصلاح فردی و اجتماعی جامعه کمک می‌کند.

ساختار

کتاب، فاقد مقدمه بوده و مطالب در قالب 51 عنوان، به مباحث مرتبط با معاد اختصاص یافته است.

سبک نگارش

1. آکادمیک و تحلیلی: ساختار کتاب با سرفصل‌های منظم و تقسیم‌بندی دقیق مطالب، نشان‌دهنده رویکردی علمی و تحلیلی است.
2. استدلالی و مستند: برای اثبات و توضیح مفاهیم، به‌طور گسترده از آیات قرآن کریم و روایات معصومین(ع) استفاده شده است.
3. پاسخگویی به شبهات: این کتاب به‌طور خاص به شبهات منکرین معاد و تناسخ می‌پردازد و به آن‌ها پاسخ می‌دهد.
4. آموزشی: وجود بخش‌های «پرسش» و «پژوهش» در پایان هر فصل، نشان‌دهنده رویکرد آموزشی و هدفمند کتاب برای تعمیق یادگیری مخاطب است.
5. جامعیت موضوعی: کتاب، تمامی ابعاد معاد، از جمله حقیقت انسان، مرگ، برزخ، تجسم اعمال، بهشت و جهنم و علائم قیامت را پوشش می‌دهد.

گزارش محتوا

به‌منظور آشنایی بیشتر با کتاب، به محتوای برخی از عناوین آن، اشاره می‌شود:

• اهمیت و اعتقاد به معاد (عنوان ۱): این فصل با تعریف معاد و جایگاه آن به‌عنوان یکی از اصول اساسی دین آغاز می‌شود، سپس به‌تفصیل به آثار فردی و اجتماعی اعتقاد به معاد می‌پردازد؛ از جمله ایجاد معنا در زندگی، پرهیز از گناه، تقویت مسئولیت‌پذیری و افزایش خودسازی. این فصل بیان می‌کند که چگونه باور به معاد، انگیزه انسان را برای انجام اعمال نیک و دوری از فساد افزایش می‌دهد و در نهایت به سعادت اخروی منجر می‌شود.

• عوامل و آثار انکار معاد (عنوان ۲): این فصل، نخست به عوامل انکار معاد می‌پردازد که شامل مقاومت در مقابل امور غیبی و نامحسوس، وجود شبهه و مسئولیت‌گریزی انسان در برابر شهوات، است.

سپس آثار این انکار را به دو نوع آثار انکار در دنیا (مثل انکار نبوت، ارتکاب گناهان و یأس از رحمت الهی) و آثار انکار در آخرت (مثل حبط اعمال، روگردانی خداوند، دوری از رحمت الهی، محشور شدن با شیاطین و جهنمی شدن) تقسیم می‌کند.

• معاد در سایر ادیان الهی (عنوان ۳): این بخش، به بررسی مفهوم معاد در ادیان مختلف می‌پردازد. ابتدا به جایگاه معاد در اسلام اشاره می‌کند که به‌عنوان یکی از اصول اعتقادی، بارها در قرآن و روایات ذکر شده است. سپس به وجود مفهوم رستاخیز در دین یهود پرداخته و شواهدی از کتاب‌های مقدس یهودی را در این زمینه ارائه می‌دهد. در ادامه، جایگاه معاد در دین مسیحیت مورد بررسی قرار می‌گیرد که در آن، اعتقاد به رستاخیز، به‌ویژه رستاخیز حضرت مسیح(ع)، از اصول اساسی است و انجیل‌های مختلف به آن اشاره کرده‌اند.

• حقیقت انسان و تجرد نفس (عنوان ۴): این فصل، به بیان ماهیت حقیقی انسان می‌پردازد و خاطرنشان می‌کند که انسان تنها جسم مادی نیست، بلکه دارای یک نفس مجرد (غیر مادی) است که حقیقت وجودی او را تشکیل می‌دهد. برای اثبات تجرد نفس، دلایل متعددی ارائه می‌شود؛ از جمله دلایل عقلی که بر احاطه علم، وحدت نفس و عدم تغییر شخصیت با وجود تغییرات بدن تأکید دارد. در نهایت، این فصل، حقیقت انسان را از منظر قرآن بررسی می‌کند و بیان می‌دارد که قرآن به‌صراحت به روح و تجرد آن اشاره دارد و مرگ را خروج روح از بدن می‌داند.

• امکان معاد (عنوان ۵): این بخش، به امکان عقلی معاد می‌پردازد و بیان می‌کند که اگر خداوند قادر به آفرینش از عدم (هیچ) بوده است، اعاده هستی پس از مرگ به‌طریق‌اولی برای او ممکن است. همچنین به امکان معاد از دیدگاه علوم تجربی اشاره می‌کند که گرچه علم مستقیماً معاد را اثبات نمی‌کند، اما هیچ تناقضی با آن نیز ندارد و امکان اعاده حیات با پیشرفت علم بیشتر شده است. در ادامه، امکان معاد در قرآن مورد بررسی قرار می‌گیرد که آیات متعددی را برای اثبات قدرت خداوند بر زنده کردن مردگان و خلقت دوباره انسان ذکر می‌کند؛ از جمله مثال‌های طبیعت و داستان‌های قرآنی.

• ضرورت معاد (1) (عنوان ۶): در این فصل، ضرورت معاد بر اساس دلایل عقلی تبیین می‌شود. اولین دلیل، حکمت الهی است؛ زیرا آفرینش جهان و انسان بدون هدف نخواهد بود و برای تحقق اهداف حکیمانه خداوند، پاداش و کیفری لازم است. دومین دلیل، عدل الهی است که ایجاب می‌کند مظلومان به حق خود برسند و ستمگران مجازات شوند؛ امری که در دنیای مادی به‌طور کامل محقق نمی‌شود، پس معاد ضروری است. سومین دلیل، رحمت الهی است که مستلزم رسیدن موجودات به کمال و دریافت نعمت‌های الهی است و رحمت خداوند، شامل تمام موجودات می‌شود و به‌خصوص در مورد انسان به دلیل استعدادهای او به فعلیت می‌رسد. در نهایت، دلیل صدق، بر اساس وعده‌های الهی در قرآن، معاد را امری یقینی می‌داند.

• ضرورت معاد (2) (عنوان ۷): این فصل، به ادامه دلایل ضرورت معاد می‌پردازد. دلیل فطرت انسان، به گرایش درونی او به جاودانگی و کمال اشاره دارد که نشانه‌ای از حقیقت معاد است. دلیل بقای روح بر اساس تجرد نفس نیز مطرح می‌شود که روح پس از مرگ به حیات خود ادامه می‌دهد و برای رستاخیز نهایی آماده می‌شود. دلیل وحدت، بیان می‌کند که هستی با یک هدف واحد به‌سوی خداوند حرکت می‌کند و این حرکت به کمال نمی‌رسد، مگر با معاد. همچنین، دلیل حرکت و هدف‌داری، نظام هستی را در حرکت به‌سوی یک هدف متعالی می‌داند که نهایت آن در عالم آخرت محقق می‌شود و بدون معاد، این حرکت بی‌هدف خواهد بود.

• معاد جسمانی - روحانی از نگاه عقل (عنوان 9): این فصل، به کیفیت معاد از دیدگاه عقل می‌پردازد و بیان می‌کند که معاد شامل بازگشت جسم و روح انسان است، برخلاف برخی دیدگاه‌ها که تنها به معاد روحانی معتقدند. دلایل عقلی برای معاد جسمانی - روحانی ارائه می‌شود که بر لزوم پاداش و کیفر متناسب با اعمال تأکید دارند و نشان می‌دهند که خداوند، حکیم و عادل است و تجرد نفس به معنای بی‌جسم بودن مطلق نیست. در ادامه، بحث کیفیت بدن اخروی مطرح می‌شود که بدنی کامل‌تر و متناسب با عالم آخرت خواهد بود و آیات معاد جسمانی نیز بر همین اساس تفسیر می‌شوند.

• معاد جسمانی - روحانی در قرآن (عنوان 10): این فصل، به آیات قرآنی که به معاد جسمانی اشاره دارند، می‌پردازد. قرآن کریم با مثال‌های متعدد، مانند زنده کردن مردگان، احیای زمین مرده و قصه‌های پیامبران، امکان‌پذیری و وقوع معاد جسمانی را اثبات می‌کند. در کنار آن، قرآن به معاد روحانی نیز اشاره دارد که به معنای بقای روح و حیات اخروی انسان پس از مرگ بدن مادی است .

در سایر عناوین کتاب نیز بر همین اساس، موضوعات مرتبط با معاد مورد بحث و بررسی قرار گرفته است؛ مانند: شبهات منکرین معاد، تناسخ، مرگ، احتضار، قبض روح و جان کندن، تجسم اعمال، برزخ، قبر، بهشت و جهنم برزخی، جهان در آستانه قیامت و...

منابع مقاله

متن کتاب.