لطائف المعارف
لطائف المعارف، تألیف ابومنصور عبدالملک بن محمد ثعالبی (350-429ق)، کتابی است مشتمل بر نکاتی لطیف و جالب و قابل توجه در رابطه با اسامی و القاب بزرگان، علوم و فنون، ویژگی شهرها و مانند آن.
| لطائف المعارف | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ثعالبی، عبدالملک بن محمد (نويسنده) |
| ناشر | [بی نا] |
| مکان نشر | [بی جا] - [بی جا] |
| سال نشر | 13سده |
| چاپ | 1 |
| موضوع | شگفتیهای جهان - متون قدیمی تا قرن ۱۴,اطلاعات عمومی - متون قدیمی تا قرن ۱۴ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | AG ۲۴۱/ث7ل6 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ثعالبی در ابتدای کتابش آن را کتابی در لطایف معارف و ظرایف آن و غرر غرایب آن و نکتهها و عجایب آن میداند. سپس آن را برگرفته از کتب تاریخ و اخبار گذشته تا زمان خود دانسته است. مباحث کتاب، در ده باب تدوین شده که بهترتیب عبارت است از: ذکر اوائل، القاب شعرا، سایر القاب اسلامی اعلام و اعیان، نویسندگان متقدم، بزرگان از هر طبقه، طبقات مردم، ظرائف اتفاقات در اسامی و کنیهها، علوم و فنون مختلف از معارف نبوی و قرشی و ملوکی، نوادر جالب در غرائب احوال و عجائب اوقات، نمونههایی از ویژگیهای شهرها و خوبیها و بدیهای آنها[۱].
باب اول کتاب به اولینها اختصاص دارد. بعضی از علمای سلف اولین گناهی که در آسمان و زمین خداوند به آن نافرمانی شده را حسد دانستهاند؛ چراکه حسد ابلیس نسبت به آدم بود که سبب شد به او سجده نکند[۲].
در سطور اولیه باب سوم در ذکر القاب اعیان اسلامی، به انتخاب لقب ابوتراب برای علی بن ابیطالب(ع) توسط پیامبر(ص) اشاره شده است[۳].
در فرازی از باب ششم کتاب در ذکر بالاترین طبقات مردم، حسن و حسین(ع) اشرف مردان بهلحاظ نسب معرفی شدهاند؛ چراکه علی پدرشان، فاطمه مادرشان، رسولالله(ص) جدشان و خدیجه(س) جدهاشان بوده است[۴].
در آخرین باب در ذکر ویژگیها و محاسن و بدیهای شهرها، مکه اولین شهری است که از آن بهعنوان حرم الهی که در آن خانه خدا و مولد حضرت محمد(ص) قرار دارد، یاد شده است[۵]. در بخش دیگری از عبارات این باب چنین میخوانیم: «یکی از مهمترین شهرهای خراسان بلخ است. مهمترین شهرهای خراسان چهار شهر است که عبارتند از: نیشابور، مرو، هرات و بلخ. شهر بلخ از قدمیترین شهرهایی است که به ملوک و شاهان اختصاص داشته است[۶].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.