جواهرالاحکام مصطفوی: فقهنامهای پارسی از سده ششم هجری
جواهرالاحکام مصطفوی: فقهنامهای پارسی از سدۀ ششم هجری تألیف سراجالدین علی بن عثمان اوشی فرغانی (متوفی 575ق)؛ این کتاب یکی از مهمترین متون فقه حنفی به زبان فارسی در سده ششم هجری است که به همت رسول جعفریان تصحیح و منتشر شده است. کتاب حاضر شامل یک دوره کامل فقه حنفی بر اساس آرای ابوحنیفه و شاگردانش ابویوسف و محمد بن حسن شیبانی است و گاه به نظرات دیگر فقها مانند شافعی نیز اشاره میکند.
| جواهرالاحکام مصطفوی: فقهنامهای پارسی از سدۀ ششم هجری | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اوشی فرغانی، علی بن عثمان (نویسنده) جعفریان، رسول (محقق) |
| ناشر | سماع قلم |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1403 |
| شابک | 3ـ1ـ87575ـ622ـ978 |
| موضوع | فقه حنفی، فقه اسلامی سده ششم |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 172 |
ساختار
این کتاب شامل مقدمه محقق، زندگینامه مؤلف و متن اصلی جواهرالاحکام است که در چندین باب فقهی تنظیم شده است.
گزارش کتاب
کتاب «جواهرالاحکام مصطفوی» اثر سراجالدین علی بن عثمان اوشی فرغانی، از مهمترین متون فقهی فارسی در حوزۀ فقه حنفی محسوب میشود. این کتاب که در سدۀ ششم هجری تألیف شده، به تصحیح رسول جعفریان منتشر شده و گنجینهای ارزشمند از فقه، زبان فارسی و فرهنگ ماوراءالنهر در این دوره به شمار میرود.
مؤلف کتاب با عنوان کامل «الشیخ الامام الاجل سراجالدین علی بن عثمانی الأوشی» شناخته میشود که از عالمان برجستۀ ماوراءالنهر بوده است. از دیگر آثار او میتوان به «الفتاوی السراجیه» و «بدءالامالی فی التوحید» اشاره کرد.
کتاب با مقدمهای در باب شرف علم و بحثی دربارۀ عدل و توحید آغاز میشود. اوشی در این بخش به شرح عقاید ماتریدی پرداخته و در مباحثی مانند ایمان، تقدیر الهی، عذاب قبر و امامت به تفصیل سخن گفته است. رویکرد او در بحث امامت جالب توجه است، چنانکه معتقد است پادشاهی نیاز به تأیید خلیفه ندارد و هر کس که بتواند عدالت را برقرار کند، شایستۀ حکومت است.
بخش اصلی کتاب به فقه حنفی اختصاص دارد که به شیوهای غیراستدلالی و به صورت رسالۀ عملیه ارائه شده است. هر باب فقهی با آیات و احادیث مربوطه آغاز شده و سپس مسائل مهم آن باب مطرح میشود. مؤلف عمدتاً به آرای سه فقیه اصلی حنفی (ابوحنیفه، ابویوسف و محمد بن حسن شیبانی) استناد میکند و در موارد اختلاف نظر، به تفاوتهای فتاوا اشاره دارد.
از ویژگیهای بارز این کتاب، ارزش ادبی و زبانی آن است که گنجینۀ ارزشمندی از اصطلاحات و لغات فارسی رایج در ماوراءالنهر سدۀ ششم را در خود جای داده است. این اثر همچنین شامل اصطلاحات فقهی و حقوقی کمیابی است که برای مطالعات تاریخ علم و زبانشناسی تاریخی حائز اهمیت است.
مصحح کتاب، رسول جعفریان، برای تصحیح این اثر از سه نسخۀ خطی استفاده کرده که قدیمیترین آنها نسخۀ دانشگاه تهران به شمارۀ 7941 است. کتاب با نمایههای مفصل و کتابنامه کامل همراه شده که بر ارزش پژوهشی آن افزوده است.
این اثر نه تنها منبعی مهم برای مطالعات فقه حنفی است، بلکه سند ارزشمندی برای شناخت تاریخ فرهنگی و زبانی ماوراءالنهر در سدۀ ششم هجری به شمار میرود.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات