تربیت فرزند با رویکرد فقهی
| تربیت فرزند با رویکرد فقهی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اعرافی، علیرضا (نويسنده) موسوی، نقی (گردآورنده) |
| ناشر | موسسه فرهنگی هنری اشراق و عرفان |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1400ش |
| چاپ | 3 |
| موضوع | آموزش و پرورش (فقه) - تربیت خانوادگی - جنبههای مذهبی - اسلام - اخلاق اسلامی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تربیت فرزند با رویکرد فقهی، اثر علیرضا اعرافی (متولد 1338ش)، فقیه، پژوهشگر و نویسنده است. این کتاب، جلد سوم از مجموعه «بحثهای فقه تربیتی» است که به بررسی جامع وظایف والدین در زمینه تربیت فرزند، با تمرکز بر ابعاد اعتقادی، عبادی، عاطفی، جنسی و جسمانی میپردازد.
انگیزه نگارش
انگیزه اصلی نگارش این کتاب، برطرف کردن خلأ تئوری و نظریه پردازی اسلامی جامع در حوزه تعلیم و تربیت، بهویژه تربیت خانوادگی است. نویسنده و مؤسسه ناشر بر این باورند که باوجود موفقیتهای انقلاب اسلامی و نیاز روزافزون به توسعه علوم در حوزههای مختلف، نظریه جامعی در تعلیم و تربیت اسلامی، بهخصوص در بخش تربیت خانوادگی، وجود نداشته است. این اثر، تلاشی است برای ارائه یک رویکرد فقهی به تربیت فرزند، بر پایه اصول و مبانی دینی، که حاصل سلسله نشستهای پژوهشی و دروس حوزوی در قم است[۱].
اهمیت کتاب
- پاسخگویی به نیاز اساسی در حوزه تربیت اسلامی: این کتاب، با ارائه رویکردی فقهی و جامع به تربیت فرزند، به یک نیاز مبرم در نظریهپردازی تعلیم و تربیت اسلامی پاسخ میدهد و خلأ علمی موجود را پر میکند.
- جامعیت ابعاد تربیتی: اثر حاضر، با پوشش پنج بعد کلیدی تربیت (اعتقادی، عبادی، عاطفی، جنسی و جسمانی)، چارچوبی همهجانبه برای وظایف والدین ارائه میدهد که آن را از سایر آثار متمایز میسازد.
- مستند به مبانی فقهی و روایی: تمام مطالب و مباحث مطرحشده در کتاب، بر اساس استنباط از آیات قرآن کریم و روایات معصومین(ع) استوار است، که این امر به اعتبار علمی و دینی آن میافزاید.
ساختار
کتاب، شامل یک پیشگفتار، یک فصل کلیات، شش فصل اصلی و در نهایت پیوست، ضمائم و کتابنامه است.
سبک نگارش
- رویکرد فقهی: نگارش کتاب عمدتاً بر رویکردی فقهی استوار است که در آن، احکام شرعی و وظایف والدین با استناد به منابع دینی مورد بررسی قرار میگیرد.
- ساختارمند و منظم: مطالب بهصورت مسائل مشخص و با ذکر دلایل مستند از قرآن و روایات ارائه شده است.
- استنادی: نویسنده برای اثبات مدعاهای خود بهصورت گسترده از آیات قرآن، روایات اهلبیت(ع) و کتب فقهی و حدیثی معتبر بهره میگیرد.
- تحلیلی و تبیینی: علاوه بر نقل احکام و روایات، به تحلیل، تبیین و ارائه جزئیات مفاهیم و استدلالهای پشت پرده احکام تربیتی پرداخته شده است.
- تمرکز بر وظایف والدین: محور اصلی بحث در تمام فصول، وظایف و مسئولیتهای شرعی والدین در قبال تربیت فرزندان است.
گزارش محتوا
پیشگفتار کتاب به اهمیت بیبدیل مسائل تربیتی و ضرورت وجود دستورالعملهای روشن و مستند در این حوزه بر پایه فقه اسلامی اشاره میکند. توضیح داده میشود که این اثر، حاصل هشت جلسه مباحثه و پژوهش هفتگی در حوزه علمیه قم است و هدف آن استخراج احکام و وظایف شرعی مربوط به تربیت فرزندان است. کتاب بهعنوان یک "مشارکت ناچیز" در فقه تربیتی معرفی شده و پنج بعد اصلی تربیت را پوشش میدهد[۲].
فصل اول (کلیات): این فصل، به مفاهیم بنیادی تربیت میپردازد و تربیت را مجموعهای از تغییرات تدریجی در گستره زمان توصیف میکند که بهمنظور دستیابی به کمال مطلوب و رشد شخصیت انسان است. این فصل بر اهمیت پژوهشهای میدانی در کنار مطالعات نظری تأکید دارد. همچنین چارچوب کلی بحث را تبیین کرده و توضیح میدهد که پیشنهادات تربیتی در اسلام چگونه از منابع فقهی استخراج میشوند و انواع احکام شرعی (واجب، حرام، مستحب، مکروه، مباح) در مورد رفتارها و عملکردهای تربیتی والدین را شامل میشود[۳].
فصل دوم (تربیت اعتقادی): این فصل، با این پرسش آغاز میشود که هدف تربیت دینی، پرورش انسان دیندار است، که شامل سه بخش تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی میشود. تربیت اعتقادی به معنای شکلدهی باورها، عقاید و مبانی فکری فرزندان است و وظایف و مسئولیتهای والدین در این راستا مورد بررسی قرار میگیرد. مباحث با استناد به دلایلی چون "آیه وقایه"، "رساله حقوق" امام سجاد(ع) و "سیره معصومین"(ع) تبیین میشود و بر وجوب تربیت اعتقادی فرزندان تأکید میگردد[۴].
فصل سوم (تربیت عبادی): این بخش، به معنای عبادت (قصد قربت و انجام اوامر الهی) و جایگاه آن در تربیت فرزندان میپردازد. این فصل، بر وظایف والدین در آموزش نماز و روزه تأکید دارد. در بحث آموزش نماز، روایات متعددی از ائمه(ع) که زمانبندی آموزش نماز از سنین کودکی تا بلوغ را نشان میدهد، بررسی میشود. در خصوص روزه نیز، روایاتی که به آموزش تدریجی روزه و عادتدهی فرزندان به آن از سنین پایین اشاره دارند، تحلیل میشوند. همچنین وظایف والدین در آموزش مستحبات مانند تسبیح حضرت زهرا(س) نیز مطرح است[۵].
فصل چهارم (تربیت عاطفی): این فصل، تربیت عاطفی را بهعنوان پرورش و شکوفایی احساسات و عواطف انسانی تعریف میکند. بر اهمیت مهرورزی والدین و نقش آن در شکلگیری شخصیت عاطفی فرزندان تأکید شده است. همچنین این بخش به حدود مهرورزی و رعایت عدالت در آن و روشهای ابراز محبت، از جمله "رحم بر فرزندان"، "تصابی" (بازی و شوخی) و "اکرام فرزندان" میپردازد. این فصل، بر وجوب و استحباب برخی از این روشها و همچنین وجوب جهتدهی و رشد عواطف بر مبنای رضایت الهی تأکید دارد[۶].
فصل پنجم (تربیت جنسی): این فصل، به غریزه جنسی انسان و اهمیت تربیت آن از سنین اولیه برای جلوگیری از انحرافات میپردازد. وظایف والدین در تربیت جنسی فرزندان شامل آموزش جنسی مناسب، حفظ حریم خصوصی و پنهانکاری در روابط زناشویی (پنهانکاری)، آموزش استیذان (اجازه گرفتن برای ورود به حریم خصوصی) و جداسازی بستر خواب فرزندان از سنین مشخص (معمولاً از دهسالگی) میشود. هدف اصلی این تربیت، هدایت غریزه جنسی در مسیر صحیح و جلوگیری از انحرافات جنسی است[۷].
فصل ششم (تربیت جسمانی): این فصل، بر اهمیت سلامت جسمانی و رشد فیزیکی فرزندان تأکید دارد. دو مبحث اصلی این فصل، عبارت است از: "حضانت" (نگهداری و مراقبت) و "نفقه" (تأمین نیازهای مالی). در بحث حضانت، مسئولیت والدین در نگهداری، تربیت و حمایت از فرزندان از دوران کودکی بررسی میشود. در مبحث نفقه، وظیفه پدر در تأمین هزینههای زندگی فرزندان، از جمله خوراک، پوشاک و درمان، مورد بحث قرار میگیرد. همچنین مبحث "رضاع" (شیردهی) نیز بهعنوان بخشی از تربیت جسمانی، بررسی میشود[۸].
پیوست: این بخش، به "بررسی سند رسالة الحقوق" امام سجاد(ع) میپردازد و جایگاه و اهمیت این سند را در تبیین حقوق و وظایف مرتبط با تربیت فرزندان تشریح میکند[۹].
پانویس
منابع مقاله
سخن مؤسسه، پیشگفتار و متن کتاب.