الأضداد في كلام العرب
| الأضداد في كلام العرب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابو الطیب لغوی، عبد الواحد بن علی (نويسنده) حسن، عزة (محقق) |
| ناشر | اثرآفرین |
| مکان نشر | سوریه - دمشق |
| سال نشر | 1996م |
| چاپ | 2 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 0 الف2ک2 6190 PJ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الأضداد في كلام العرب اثر ابو الطیب لغوی، عبد الواحد بن علی (متوفای 351ق)، لغوی (زبانشناس)، اهل خوزستان و از شاگردان ابوبکر محمد بن قاسم انباری، درباره اضداد در کلام عربی است.
موضوع کتاب
این کتاب درباره کلمات اضداد (کلماتی که دارای دو معنی متضاد هستند) در زبان عربی است. در واقع کتاب «الأضداد في كلام العرب» یک فرهنگ لغت تخصصی است که به جمعآوری و تحلیل و توضیح الفاظی میپردازد که در کلام عرب برای یک چیز و متضاد آن به کار میروند.
اهمیت و جایگاه کتاب
اهمیت و جایگاه این کتاب را میتوان در نکات زیر خلاصه کرد:
موضوع تخصصی و مهم: کتاب به یکی از پدیدههای جالب و پیچیده در زبان عربی، یعنی کلمات اضداد (کلماتی با دو معنی متضاد) میپردازد . این موضوع از دیرباز مورد توجه لغویون عرب بوده و اختلاف نظرهایی نیز در مورد آن وجود داشته است.
اعتبار مولف: نویسنده کتاب، یکی از لغویون برجسته قرن چهارم هجری است. بنابراین اعتبار علمی مؤلف، به اعتبار کتاب او میافزاید.
تلاشی جامع: تلاش مولف بر این بوده تا مطالب موجود در آثار پیشینیان در زمینه اضداد را جمعآوری و مرتب کند. همچنین، او به گفته خودش، یافتهها و مشاهدات خود را به این مطالب افزوده و آنچه را که به نظرش نادرست یا مخلوط بوده، حذف کرده است. این نشاندهنده تلاشی برای ارائه یک اثر کاملتر و پالایششدهتر است. [۱]
دفاع از وجود اضداد: هدف مؤلف تنها جمعآوری نبوده، بلکه او با تألیف این کتاب، عملا قصد داشته تا موقعیت و نظر کسانی را که به وجود اضداد در زبان عربی معتقد بودند، تقویت کرده و نظر کسانی را که منکر آن بودند، تضعیف کند[۲]
ساختار کتاب
مولف، کلمات اضداد را به ترتیب الفبایی بر اساس حروف ریشه آنها در کتاب خود آورده است. این روش تنظیم کتاب بر اساس حروف ریشه، با روش برخی دیگر از مؤلفان در این زمینه، مانند ابوبکر انباری، تفاوت دارد. این کتاب پس از مطالعه اثر انباری تألیف شده است و به نظر میرسد که شاید بر اساس یادداشتهای او نوشته شده باشد.
انباری کتاب خود را با تقسیمبندی بر اساس معانی اضداد تنظیم کرده بود، اما ابوطيب لغوی ترجیح داده است که کتابش را بر اساس حروف ریشه مرتب کند. چرا که معتقد بوده این روش، نظم و ترتیب کتاب او را بهتر کرده است. [۳]
وی علاوه بر استفاده از آثار پیشینیان،یافتهها و مشاهدات خود را نیز به مطالب اضافه کرده است و مطالبی را که دیگران (غیر از خودش) ذکر کردهاند، در کتاب گنجانده است. [۴]
روش و محتوا
مؤلف بعد از جمع آوری کلماتی که میتوانند دو معنی کاملاً متضاد یا مخالف یکدیگر داشته باشند بر ترتیب حروف الفبا عربی، آنها را شرح داده است بر این اساس از حرف "الف" آغاز و با حرف "یاء" پایان مییابد.
بخش عمده کتاب به ارائه مثالهای پرتعداد از کلمات اضداد مختلف و نحوه استفاده آنها در جملات و عبارات با معانی متضاد اختصاص دارد. برای هر کلمه اضداد، معانی مختلف آن شرح داده شده و سپس برای اثبات هر معنی، شواهدی از شعر عربی، امثال، اقوال فصیحان و اخبار آورده شده است وی، تنها به ذکر کلمه بسنده نمیکند، بلکه کاربردهای واقعی آن را در متن زبان، نشان میدهد. [۵]
به عنوان مثال، کلماتی مانند البيض که هم به معنی سفیدی به کار میرود و هم به معنی سیاهی؛ یا کلمه "الجلل" که برای اشاره به امر عظیم و نیز امر پست و کوچک استفاده میشود. این مثالها و شواهدشان از متون کهن عربی، هسته اصلی و جذاب محتوای کتاب را تشکیل میدهند. [۶]
در پایان کتاب چند باب بعنوان "ذیل" ذکر شده است مانند الفاظی که اسم فاعل و مفعول آنها یکسان است و الفاظی که دیگران آنها را در باب اضداد آوردهاند ولی ضد نیستند[۷]
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب