التقسیم في تعبیر الحلم
كتاب التقسيم في تعبير الحلم، با پژوهش و تقدیم علی زیعور (معاصر)، مجموعه اقوال ابوعبدالله جعفر بن محمد بن على بن الحسین بن على بن ابىطالب(ع) (83-148ق)، معروف به امام جعفر صادق(ع)، رئیس مذهب جعفری و ششمین پیشوای شیعیان جهان است که تفاسیرش در زمینه تعبیر خواب اهمیت ویژهای دارد. این کتاب، مجموعهای از تعابیر خواب منسوب به آن حضرت را گردآوری کرده و هدف آن تلفیق رویکردهای سنتی اسلامی با دیدگاههای نوین روانتحلیلی، جسمانی - روانی و عرفانی - اخلاقی به خواب، نمادها و مفاهیم مقدس است.
| التقسیم في تعبیر الحلم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | زیعور، علی (نويسنده) جعفر بن محمد (ع)، امام ششم (نویسنده) |
| عنوانهای دیگر | الـتفسیر النفسی الجسدی و الصوفی الاخلاقی للحلم و الرمز و المقدس ** کتاب التقسیم فی تعبیر الحلم |
| ناشر | دار البراق |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 2004م |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| موضوع | خواب گزاری |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ع4ز9 1078 BF |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب در بخش مقدماتی و نظری خود به پنج فصل اصلی (فصول) تقسیم شده است. پس از آن، بخش اصلی «كتاب التقسيم» (نسخه استخراجشده) در قالب هشتاد باب سازماندهی شده است که هریک بهتفصیل به تعابیر موضوعات مختلف خواب میپردازد.
انگیزه نگارش
انگیزه نگارش این اثر ریشه در تلاش برای احیای میراث عربی - اسلامی در زمینه تعبیر خواب و ادغام آن با مباحث روانکاوی نوین دارد. این کتاب میکوشد تا مفهوم خواب را در چارچوب تفکر عربی - اسلامی تبیین کند و پاسخی برای چالشهای روانشناختی و انسانی معاصر ارائه دهد. همچنین، این اثر بهعنوان یک مطالعه اساسی در علوم انسانی، برای ساماندهی دانش انباشتهشده در تعبیر خواب و گسترش مدلی آزاد برای روانشناسی و سلامت روان در اندیشه عربی، بسیار مهم تلقی میشود[۱].
اهمیت کتاب
امور زیر، باعث اهمیت کتاب شده است:
- بازنمایی تفسیر جامع: این کتاب، تفسیری جامع از خواب را ارائه میدهد که ابعاد روانشناختی جسمانی، صوفیانه، اخلاقی و مقدس را در بر میگیرد و میراث فکری کهن را با مفاهیم روانشناسی معاصر درهم میآمیزد.
- احیای میراث اسلامی - عربی: این اثر، به احیای میراث تعبیر خواب در تمدن اسلامی - عربی کمک میکند و آن را بهعنوان یک گنجینه معرفتی در مقابل رویکردهای صرفاً غربی معرفی مینماید.
- مدل فکری نوین: این کتاب، یک مدل فکری نوین برای درک ارتباط بین عالم رؤیا، عالم روان و عالم معنا ارائه میدهد که از طریق تحلیل عمیق پدیدههای خواب به ابعاد انسانی، فرهنگی و اجتماعی میپردازد[۲].
ساختار
این کتاب با یک مطالعه تحلیلی گسترده از مبانی نظری و تاریخی تعبیر خواب آغاز میشود که در پنج فصل اصلی تنظیم شده است و در ادامه، عصارهای از «كتاب التقسيم» منسوب به امام جعفر صادق(ع) را در چندین بخش و زیربخش، با تمرکز بر تعابیر مختلف رؤیاها، ارائه میدهد.
سبک نگارش
تفسیر روانشناختی جسمانی و صوفیانه و اخلاقی: رویکرد اصلی کتاب تلفیقی از ابعاد روانشناختی، جسمانی، صوفیانه و اخلاقی در تفسیر خواب است که به جنبههای پنهان و معنوی رؤیاها توجه دارد.
- زبان آکادمیک و تحلیلی در مقدمه: بخش مقدمه و تحلیلها (نوشته دکتر زیعور) از زبانی علمی و آکادمیک بهره میبرد که به بررسی تاریخی و نظری علم تعبیر خواب، روانکاوی و فلسفه میپردازد.
- سبک فهرستوار و ایجاز در متن اصلی: بخش شذرات منسوب به جعفر صادق، تعابیر را بهصورت فهرستوار و ایجاز ارائه میدهد، که برای هر نماد خواب، چندین معنی محتمل را بهطور مستقیم ذکر میکند (برای مثال، دیدن پروردگار در خواب هفت وجه دارد).
- تأکید بر نماد و زبان: کتاب، به اهمیت نمادها و زبان در تعبیر خواب تأکید میکند و نشان میدهد که چگونه زبان عربی و میراث آن، غنی از مفاهیم رمزی و مجازی برای تفسیر رؤیاهاست.
- رویکرد بینارشتهای: این اثر با ادغام دیدگاههای روانشناسی، فلسفه، عرفان و تاریخ، به رؤیاها مینگرد و ازاینرو یک رویکرد بینارشتهای را در تحلیل خود پیش میگیرد[۳].
گزارش محتوا
مطالعه تحلیلی و مقدماتی (فصول اول تا پنجم): فصل اول (پیشگامان شناختهشده): این فصل، به شخصیتهای محوری در تاریخ تعبیر خواب، نماد و امر مقدس میپردازد. بهطور خاص، اهمیت تعبیر خواب در اندیشه اسلامی - عربی، پیوند آن با تحلیل روانشناختی و سلامت روان را برجسته میکند[۴].
فصل دوم (گستره و شیوههای تفسیر): این بخش، به بررسی گستره و الگوهای تفسیر در خوابها میپردازد و نشان میدهد که تعبیر خواب چگونه از حوزههای مختلفی نظیر روانشناسی، فلسفه و تصوف بهره میگیرد. همچنین به طبقهبندی موضوعات خواب و تقسیمبندی آنها میپردازد. در این فصل، مفهوم نماد و اهمیت آن در تفسیر و چگونگی تمرکز دانشمندان کهن بر درک زبانی و مفهومی نمادها نیز مورد بحث قرار میگیرد[۵].
فصل سوم (روشها و علل در تفسیر): این فصل، به بررسی روشهای مختلف و عوامل مؤثر در تعبیر خواب میپردازد و ارتباط آن را با اختلالات روانشناختی بررسی میکند. به روشهایی نظیر رویکردهای دینی/کلامی، اشتقاق زبانی، استناد به شعر و امثال و تفسیرهای متضاد (مانند فقر در مقابل ثروت، مرگ در مقابل زندگی) اشاره دارد. همچنین تفسیرهای عددی و جادویی را بررسی میکند [۶].
فصل چهارم (زن در ناخودآگاه فرهنگی، رؤیا، نماد و انسانشناسی): این بخش، به بررسی جایگاه زن در ناخودآگاه فرهنگی، رؤیاها، نمادگرایی و انسانشناسی در بستر اسلامی - عربی اختصاص دارد. چگونگی تفسیر نقشها و کارکردهای زنان در رؤیاها، که اغلب با عناصر طبیعی و تولید مثل مرتبط است، مورد بحث قرار میگیرد. همچنین به تعابیر مربوط به اعضای بدن زنانه و جواهرات میپردازد و نقدهایی بر تفسیرهای سنتی از دیدگاه فرویدی را مطرح میکند[۷].
فصل پنجم: (تفکیک و تمایز بخشهای غیبی، مقدس و الهیاتی): این فصل، بر تمایز و برجستهسازی جنبههای غیبی، مقدس و الهیاتی در تعبیر خواب تمرکز دارد. چگونگی ظهور مفاهیم قرآنی (مانند عرش الهی، فرشتگان، پیامبران، اولیا و مردگان) در رؤیاها و پیامدهای الهیاتی آنها را بررسی میکند[۸].
در ادامه، عصارهای از «كتاب التقسيم»، در اختیار خواننده قرار گرفته است. این بخش، به ارائه تعابیر واقعی منسوب به امام جعفر صادق(ع) میپردازد که در قالب هشتاد باب سازماندهی شدهاند. بهمنظور آشنایی، به برخی از این ابواب، اشاره میشود: باب اول، تعابیر مختلفی را درباره دیدن خداوند، عرش و غیره ارائه میدهد؛ بهعنوان مثال، دیدن خداوند در خواب میتواند به معنای نعمت، آسایش، نور، هدایت، قدرت، بخشندگی، شادمانی و... باشد[۹].
باب دوم، رؤیاهای شامل دیدن فرشتگان، وحی و آسمانها را تفسیر میکند؛ بهعنوان مثال، دیدن آسمان میتواند به معنای نعمت، آسایش، پادشاهی، بزرگی و... باشد[۱۰].
باب سوم، تعابیری را درباره دیدن خورشید، ماه، ستارگان، شب و روز ارائه میدهد؛ مثلا دیدن خورشید، میتواند نمادی از خلیفه، سلطان، عالم بزرگ، عدالت یا...[۱۱].
باب چهارم، درباره خواب دیدن رستاخیز، بهشت، دوزخ و صراط است؛ مثلا دیدن روز قیامت میتواند برای نیکوکاران به معنای رستگاری، شادی و موفقیت باشد، اما برای بدکاران به معنای عذاب یا بدبختی[۱۲].
باب پنجم، خواب دیدن ابرها، باران، برف، تگرگ، مه و رنگینکمان را تفسیر میکند؛ مثلا ابرها میتوانند نمادی از حکمت، رهبری، رحمت، عذاب یا... باشند[۱۳].
سایر ابواب کتاب نیز بر همین منوال، به تعبیر دیدن رؤیاهایی از اموری همچون: صاعقه، رعد، باد و سراب؛ پیامبران، صحابه، تابعین و نوادگان آنها؛ وضو، غسل، تیمم و قرائت قرآن؛ اذان، دعا، ذکر، خطبه، موعظه و مجالس فقهی؛ مکه، مدینه، قدس و مناسک حج؛ مساجد، مدارس، زیارتگاهها، بیمارستانها، منارهها و کلیساها؛ خروج برای موسمها، غزوات، روزه و قربانی؛ تغییر از اسلام، پرستش بت و تغییر قبله؛ دیدن قاضیان، علما و شهود؛ دیدن سلاطین، امرا، ثواب، حاجب و والی؛ دیدن مردان، زنان، پسران، دختران، خادمان، بردگان و خواجهسرایان؛ دیدن ظلمت، یاران، جلادان و زندان؛ دیدن سالها، ماهها، فصول، روزها، هفتهها و ساعات؛ دیدن موی انسان، اعضا، زبان، پوست و استخوان؛ دیدن بیماریها و آفات انسانی و...، اختصاص دارد.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.