خواص الحیوان (ترجمه حیات الحیوان)

خواص الحیوان (ترجمۀ حیات الحیوان)
پدیدآوران	دمیری، محمد بن موسی (نویسنده) تبریزی، محمدتقی بن محمد (مترجم) مهری، فاطمه (محقق)
ناشر	مرکز نشر دانشگاهی
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۳۹۵
شابک	‎4-1496-01-964-978
موضوع	حیوانات - متون قدیمی تا قرن ۱۲
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	۱۳۹۵ ۹۰۳۱خ۸د/QL۳۱

خواص الحیوان (ترجمۀ حیات الحیوان) تألیف کمال‌الدین دمیری (742-808ق)، دانشمند و فقیه شافعی قرن هشتم هجری؛ ترجمۀ محمدتقی تبریزی با تحقیق فاطمه مهری. این کتاب ترجمه‌ای خلاصه شده از اثر معروف دمیری با عنوان «حیات الحیوان» است که دانشی گسترده درباره حیوانات از جنبه‌های مختلف لغوی، دینی، تاریخی، طبی و جادویی ارائه می‌دهد.

ساختار

کتاب در 28 باب و هر باب شامل چند فصل (جمعاً 75 فصل) تنظیم شده است که به ترتیب حروف الفبا به بررسی خواص حیوانات مختلف می‌پردازد.

گزارش کتاب

خواص الحیوان ترجمه‌ای است از بخش‌هایی از کتاب حیات الحیوان دمیری که توسط محمدتقی تبریزی در دوره صفوی انجام شده است. مترجم در مقدمه اشاره می‌کند که این ترجمه به درخواست میرزا محمدابراهیم ابن صدرالدین محمد، از نزدیکان شاه عباس دوم صورت گرفته است.

کتاب اصلی (حیات الحیوان) اثری جامع در مورد حیوانات است که علاوه بر مباحث جانورشناسی، شامل اطلاعاتی در زمینه‌های تفسیر، حدیث، فقه، تاریخ، حکایات صوفیانه، طب، سحر و تعبیر خواب می‌باشد. دمیری در این اثر از حدود 107 منبع مختلف استفاده کرده و مداخل را به ترتیب الفبایی و با ساختاری منظم ارائه داده است. هر مدخل معمولاً شامل بخش‌هایی مانند «لغت»، «حکم»، «خواص»، «امثال» و «تعبیر» است.

تبریزی در ترجمه خود عمدتاً بر بخش «خواص» متمرکز شده که شامل خواص طبی، جادویی و کاربردی حیوانات و اجزای بدن آنهاست. این رویکرد باعث شده خواص الحیوان بیشتر به عنوان کتابی در دانش طبیعی و طب حیوانات شناخته شود، در حالی که کتاب اصلی ابعاد بسیار گسترده‌تری دارد.

مصحح کتاب (فاطمه مهری) برای تصحیح این اثر از چهار نسخه خطی استفاده کرده که قدیمی‌ترین آنها مربوط به سال 1080 قمری است. کتاب با مقدمه‌ای مفصل درباره مؤلف، مترجم و ویژگی‌های اثر آغاز می‌شود و سپس متن اصلی در 28 باب (بر اساس حروف الفبا) ارائه شده است. هر باب به چند فصل تقسیم شده و هر فصل به بررسی حیوانات با حرف خاصی می‌پردازد.

بخش پایانی کتاب شامل تعلیقات، کتابنامه و فهرست مطالب است. این اثر به دلیل ارائه اطلاعات ارزشمند درباره نگرش قدما به حیوانات و خواص آنها، منبعی مهم برای محققان تاریخ علوم طبیعی در تمدن اسلامی محسوب می‌شود.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات