الأوائل (ابوعروبه)

الأوائل(ابو عروبه، حسین بن محمد)
پدیدآوران	ابو عروبه، حسین بن محمد (نويسنده) مطیری، مشعل بن بانی (محقق)
ناشر	دار ابن حزم
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1424ق - 2003م
چاپ	1
موضوع	احادیث اهل سنت - قرن 4ق.
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	8الف2الف 122 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الأوائل، تألیف ابی‌عروبه حسین بن ابومعشر محمد بن مودود حَرّانی (متوفای ۳۱۸ق)، کتابی است روایی که به بررسی اولین‌ها (اوایل) در ابعاد مختلف تاریخی، دینی و اجتماعی می‌پردازد.

اهمیت کتاب

1. پیش‌گامی در موضوع «اوایل»: این اثر جزو اولین کتاب‌هایی است که به این موضوع اختصاص یافته است. لازم به ذکر است که پیش از ابی‌عروبه حرانی، ابن ابی‌شیبه (متوفای235) ضمن کتاب المصنف و ابن ابی‌عاصم (متوفای287ق) دست به نگارش کتاب الأوائل زده‌اند.
2. جامعیت موضوعی: کتاب، طیف وسیعی از «اولین‌ها» را شامل می‌شود؛ از اولین مخلوقات و پیامبران تا اولین رویدادهای زندگی پیامبر اسلام (ص)، اولین احکام شرعی و حتی اولین اتفاقات روز قیامت. این جامعیت به پژوهشگران دیدگاه وسیعی از رویدادهای بنیادین در تاریخ اسلام می‌دهد.

ساختار

کتاب «الأوائل» در یک جلد تدوین شده که پس از مقدمه محقق، مطالب کتاب در صدوهفتادوهفت (۱۷۷) عنوان اصلی آمده است.

سبک نگارش

کتاب «الأوائل» دارای ویژگی‌های اصلی زیر در سبک نگارش است:

1. استناد به سلسله راویان (اسناد): هر روایت با ذکر دقیق سلسله راویان حدیث آغاز می‌شود. این ویژگی نشان‌دهنده اصالت حدیثی اثر است.
2. اختصار و ایجاز: متن اصلی روایات، کوتاه و به‌دور از اطناب است و مستقیماً به نکته «اولین» می‌پردازد.
3. طرح موضوعی منظم: هر بخش با عنوانی مشخص، معمولاً با عبارت «أول من...» (اولین کسی که...) یا «أول شيء...» (اولین چیزی که...) آغاز می‌شود که نظم ساختاری کتاب را نشان می‌دهد.
4. فقدان تحلیل تفصیلی از سوی مؤلف: مؤلف تنها به ذکر روایات بسنده می‌کند و از تحلیل یا شرح پرهیز می‌نماید.
5. ارجاعات و توضیحات محققانه: در نسخه تحقیق‌شده (که در دسترس است)، حواشی دقیق و مستند از سوی محقق اضافه شده است که منابع اصلی روایات را ذکر کرده و وضعیت اسناد (صحیح، ضعیف و...) را بیان می‌کند. این توضیحات هرچند از مؤلف اصلی نیستند، اما بخشی جدایی‌ناپذیر از نسخه منتشرشده بشمار می‌آیند.

گزارش محتوا

مقدمه کتاب، حاوی زندگی‌نامه جامع مؤلف و اقدامات تحقیقی محقق می‌شود.

کتاب «الأوائل» به‌صورت مجموعه‌ای از روایات و اخبار دسته‌بندی‌شده است که هر بخش به یک «اولین» خاص می‌پردازد. این ساختار موضوعی به خواننده امکان می‌دهد تا به‌سرعت به اطلاعات مربوط به هر «اولین» دست یابد؛ به‌عنوان مثال، کتاب با «ذكر وحدانية الله عز و جل و أنه الأول قبل كل شيء»، آغاز می‌شود که در ذیل این عنوان یک روایت و یک اثر (در ذیل این اثر، نویسنده آن را به پیامبر(ص) منسوب نموده است) آمده است. سپس به موضوع «اولین خلقت» می‌پردازد که قلم (القلم) است. در ادامه، «اولین کوه که بر زمین نهاده شد» (کوه ابوقُبَیس) ذکر می‌شود. همچنین، در موضوعات مربوط به حضرت آدم(ع)، «اولین عضو مخلوق از آدم» و «اولین فرزند آدم» مطرح شده‌ است. در بخش مربوط به پیامبران الهی، سؤال «آیا آدم پیامبر بود؟» و پاسخ «بله، پیامبر و مکلم بود»، آمده است. در زمینه رویدادهای تاریخی اسلامی، کتاب به «اولین غزوه پیامبر» (غزوة الأبواء) اشاره می‌کند. در مورد زندگی پیامبر(ص)، «اولین زنی که پیامبر با او ازدواج کرد» (حضرت خدیجه) بیان شده است. مباحثی در خصوص احکام شرعی مانند «اولین کسی که در زنا سنگسار شد»، «اولین کسی که دستش در سرقت قطع شد» و «اولین قبله‌ای که مردم به سمت آن نماز خواندند» (بیت‌المقدس، سپس کعبه) نیز مطرح شده است.

در مورد فضایل و اولین‌های آخرالزمان، کتاب از «اولین کسانی که وارد بهشت می‌شوند» (فقرای مهاجرین) و «اولین کسی که در روز قیامت شفاعت می‌کند» (پیامبر اکرم(ص)) سخن می‌گوید. همچنین، «اولین کسانی که در روز قیامت از آتش پوشیده می‌شوند» و «اولین کسی که در روز قیامت فراخوانده می‌شود»، از دیگر مباحث است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.