ديوان أبي‌الفتح البستي

ديوان أبي الفتح البستی
پدیدآوران	ابوالفتح بستی، علی ‌بن حسین (نويسنده) خطیب، دریه (محقق) صقال، لطفی (محقق)
سال نشر	1410ق - 1989م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/د9 3882 PJA
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ديوان أبي‌الفتح البستي، مجموعه اشعار علی بن محمد بن حسین بن یوسف بن محمد بن عبدالعزیز بستی (۳۳۰ -۴۰۰ یا ۴۰۱ یا ۴۰۲ق)، دبیر، وزیر و شاعر است.

اشعار این دیوان، عمدتا قطعات شعری کوتاه، در بحرهای مختلف عروضی است و بالغ بر چهارصدوپنجاه‌وسه قطعه از شاعر به‌همراه قطعاتی در پایان دیوان منسوب به وی، است.

ساختار کتاب

کتاب، شامل مقدمه و متن اصلی یا اشعار دیوان است. در مقدمه به زندگی شاعر و ادبیات او، اعم از نثر و شعر، پرداخته شده است. بخش اصلی کتاب (اشعار)، بر اساس حرف رویّ (آخرین حرف اصلی از کلمات قافیه)، مرتب شده و با حرف همزه شروع گردیده و با اشعاری با حرف رویّ «یا» پایان یافته است.

ویژگی‌های اشعار دیوان

• پرداختن به حکمت و امثال: اشعار بستی عمدتاً به دلیل پرداختن به حکمت و امثال، شناخته‌شده است. او کلام مردم و ضرب‌المثل‌ها را به نظم آورده است. این ویژگی، از بارزترین خصوصیات دیوان اوست و باعث شهرت وی شده است.
• نگارش قطعات شعری کوتاه: بخش عمده‌ای از اشعار این دیوان، شامل قطعات شعری کوتاهی است که از یک تا بیست بیت متغیرند. شاعر برخلاف بسیاری از شعرای بزرگ معاصر خود، کمتر به سرودن قصیده‌های طولانی روی آورده است.

تنها استثنا در رویکرد او به نگارش قطعات کوتاه، قصیده معروف «الحكم» است که به‌عنوان طولانی‌ترین اثر او شناخته می‌شود. این قصیده، نمونه‌ای برجسته از اشعار حکمی اوست که نمایانگر دیدگاه حکیمانه او به زندگی است:

زيادة المرء في دنياه نقصان

و ربحه غير محض الخير خسران

(افزایش [دارایی] انسان در دنیایش کاستی است و سود او جز خیر محض، زیان است). این بیت به‌وضوح دیدگاه فلسفی و حکیمانه بستی را در مورد ماهیت فانی دنیا و ارزش‌های معنوی بیان می‌کند.

فراوانی استفاده او از معماها (چیستان‌ها) و معادلات فقهی یا ریاضی در شعر، از دیگر ویژگی‌های شعر اوست. این، به معنای آن است که اشعار او تنها شامل مضامین ساده نیستند، بلکه در آن‌ها قطعاتی وجود دارد که نیاز به تفکر و درکی عمیق‌تر دارند. همچنان‌که بسیاری از قطعات (شعری) او به یادداشت‌ها و خاطره‌نویسی شبیه است؛ شاعر با برخی از آنها قصد شوخی و مزاح دارد و در برخی دیگر موفق می‌شود عصر خود و اخلاق جامعه‌اش را به شکلی، در جدی و شوخی‌هایش به تصویر بکشد. نهایتا، شاعر به تصنیع (به‌کارگیری آرایه‌های ادبی)، تزیین (زینت‌بخشی کلام) و تجنیس (جناس) توجه داشته است.

کار محقق

محقق، علاوه بر بررسی زندگی و عصر شاعر در مقدمه کتاب، به تحقیق و تصحیح دقیق متن به‌منظور ارائه متنی کامل و صحیح پرداخته و کلمات متن را برای سهولت کار خوانندگان حرکت‌گذاری و ابیات را شماره‌گذاری نموده است. معرفی شخصیت‌ها و ارائه توضیحاتی برای کلمات ناآشنا در پاورقی، به‌اضافه آماده‌سازی فهارس جامع، از کارهای دیگر محقق است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.