جزء أبي‌الجهم العلاء بن موسى الباهلي

جزء أبي‌الجهم العلاء بن موسى الباهلي، مجموعه‌ای از احادیث (112 حدیث)، در موضوعات مختلف است که علاء بن موسى باهلی (حدود ١٨٤-٢٢٨ق)، آنها را از شیوخ خود روایت کرده است.

جزء أبي الجهم العلاء بن موسى الباهلي
پدیدآوران	قشقری، عبدالرحیم محمد احمد (نويسنده)
ناشر	مکتبة الرشد
مکان نشر	عربستان - ریاض
سال نشر	1420ق - 1999م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار

کتاب دارای یک جلد و مشتمل بر 112 حدیث است. این احادیث که بر اساس روایات مؤلف از اساتیدش تنظیم شده‌اند، با لیث بن سعد آغاز و با سفیان بن عیینه ختم گردیده‌اند.

سبک نگارش

سبک نگارش کتاب، سبک معمول و متداول در مجموعه‌های حدیثی اولیه است، با ویژگی‌های زیر:

1. تأکید بر اسناد (سلسله راویان): هر حدیث با سلسله کامل راویانش ذکر می‌شود که از مؤلف تا منبع اصلی (پیامبر یا صحابه) امتداد دارد.
2. جمع‌آوری روایات: این کتاب عمدتاً شامل روایات مستقیم (احادیث و آثار) است که مؤلف از اساتید خود نقل کرده است.
3. حداقل تفسیر و توضیح مؤلف: تمرکز اصلی بر ارائه خود روایات است و تفسیر یا توضیح صریح کمی از سوی مؤلف در متن اصلی کتاب وجود دارد. بررسی و تصحیح انتقادی توسط محقق (مصَحِّح) در این ویرایش اضافه شده است.
4. تنظیم بر اساس شیوخ یا راویان: احادیث بر اساس اساتیدی که مؤلف از آنها روایت کرده است، یا گاهی بر اساس صحابی‌ای که حدیث از او صادر شده است، تنظیم شده‌اند.

اهمیت کتاب

این کتاب به دلایل متعددی، از جمله آثار ارزشمند حدیثی بشمار می‌رود:

1. سلسله روایت عالی: این اثر به دلیل دارا بودن سندهای کوتاه و روایات مستقیم مؤلف از شیوخ برجسته، جزو «اجزای عالیه» محسوب می‌شود و از این حیث ارزشمند است.
2. اعتماد و پذیرش گسترده: این کتاب در طول تاریخ، مورد اعتماد محدثین و عموم مردم در طبقات مختلف قرار گرفته و به‌عنوان یک مرجع معتبر حدیثی شناخته شده است.
3. تنها اثر برجای‌مانده از مؤلف و الگوی تألیف: این جزء، تنها اثر کامل و شناخته‌شده از علاء بن موسی باهلی است که تا به امروز باقی مانده است. این امر، آن را به منبعی حیاتی برای شناخت مکتب حدیثی و شیوه تألیف او تبدیل کرده است و همچنین آن را به‌عنوان نمونه‌ای از واقعیت مصنفات در عصر خود معرفی می‌کند.

ویژگی‌ها و محتوا

• محتوای اصلی کتاب: غالب روایات کتاب، مرفوع و صحیح و اندکی از آنها حسن و شماری کمتر از آن ضعیف است. این ویژگی نشان‌دهنده رویکردی جامع در جمع‌آوری حدیث در آن دوره است که لزوماً محدود به احادیث با صحت کامل نبود.

این روایات، موضوعاتی از قبیل: نماز، روزه، نذر، زکات، قصاص، انفال، نکاح، ربا، مسکرات، همسران پیامبر(ص) و... را در بر دارد.

• ویژگی‌های منحصربه‌فرد کتاب:

1. نمونه‌ای از اجزای حدیثی اولیه: این کتاب، نمایانگر یکی از شیوه‌های رایج تألیف در دوران اولیه حدیث‌نویسی است که در آن، محدثان به جمع‌آوری جزءهایی شامل احادیث گردآوری‌شده از یک شیخ خاص یا مجموعه‌ای خاص از روایات می‌پرداختند.
2. حاوی طیف متنوعی از روایات: وجود احادیثی با درجات مختلف (مرفوع، صحیح، حسن و ضعیف) در کنار یکدیگر، این اثر را به منبعی مهم برای مطالعه سیر تحول مجموعه‌سازی حدیث و روش‌های آن در سده‌های اولیه هجری تبدیل می‌کند.

این امر آن را از مجموعه‌هایی که بعدها صرفاً بر احادیث صحیح متمرکز شدند، متمایز می‌سازد.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.